Hexapods

Artikopodo esas animalo qua havas adminime 6-10 pedi (3-5 pari). Ol havas harda krusto kovrinte la korpo. Artikopodi (Arthropoda) esas subgrupo di senspinal animali (videz Zoologio). Artikopodi esas exemple

homardo | kankro | krabo | langusto.

Araneo-animali esas exemple

skorpiono | tarantulo.

Insekti esas granda subgrupo qua havas plua kam 800 000 speci, exemple

abelo | afidio | akaro | akrido | blato | burdono | cikado | cimo | efemero | faleno | forfikulo | formiko | grilio | grilio-talpo | horniso | kocinelo | kulco | kurkuliono | lauso | lepidoptero | libelulo | lokusto | manto | moskito | musho | papiliono | pulco | skarabeo | skolopendro | tabano | termito | tipulo | vespo | zeko.

non gambi

haltiko

Hexapoda maoy kasipak-ulo sa mga mananap. Hexapoda nagpasabot sa unom ka tiil. Ang Hexapoda kay sakop sa kaulo nga Daghagtiil, ug ginharian nga mananap. Ang mga Hexapoda naglangkob og labaw pa sa milyon nga espesye.

Matang nga nahiubos

• Insecta
• Collembola
• Protura
• Diplura

Gikan sa gawas nga tinubdan

The subphylum Hexapoda (frae the Greek for sax legs) constitutes the lairgest (in terms o nummer o species) groupin o arthropods an includes the insects as well as three much smawer groups o wingless arthropods: Collembola, Protura, an Diplura (aw o these wur ance considered insects).

References

Hexapoda es un subphylo de Arthropoda, Pancrustacea.

Ang subfylum Hexapoda (mula sa Griyego para sa anim na paa) ang bumubuo sa pinakamalaking bilang ng mga uri ng mga arthropod at kabilang ang mga insekto pati na rin ang tatlong mas maliit na grupo ng walang pakpak na mga arthropod: Collembola, Protura, at Diplura (lahat ng ito ay itinuturing na mga insekto).

Ang lathalaing ito ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.

Umi mymba ipy poteĩ (Hexapoda) ha'e opaite umi mymba ipy apytimby ipy ha hetyma poteĩ, umi mymba ojapo peteĩ aty oñemohendáva jueheguasãrusu rekópe,^[1] ha ku atýpe oike opa umi tymbachu'i juehegua,^[2] ha opa mymba michĩ ambuéva ojoguáva hikuái, umi Protura, umi tuguaikõi (Diplura) ha umi tuguaipopo (Collembola).^[2] Oñembohéra upéicha, ha'ekuéra oguerekógui ipyti'áre ha ipy'áre poteĩ tetyma, umi mymba ipy apytimby ambuéva ipy ha hetyma hetave.

Mandu'apy

D Sechsfießer (griech. Hexapoda) oder Hexapode ghere zum Unterstamm vu dr Dracheädier un dodermit zum Stamm vu dr Gliiderfießer (Arthropoda). Si bilde ne Iberklasse z. B. vu dr Isdekte (Insecta), Doppeschwänz (Diplura), Baitaschtler (Protura) un Springschwänz (Collembola).

Di Artezahl in däm Taxon isch extrem groß, wel ellai d Zahl vu dr Insektenarten uf mehreri Millione gschetzt wird. Di andere Gruppe, d Klasse Doppelschwänz (Diplura), d Springschwänz (Collembola) un d Baitaschtler (Protura) stelle dergege nume rund 5000 Arten, dodervu rund 4000 d Springschwänz.

S Taxon Sechsfießer, wu anne 1987 dur d Jarmila Kukalová-Peck zum erschte Mol in däre Zämmestellig dargstellt woren isch, entspricht dr klassische Zämmefassig vu dr Insekte (Hennig 1953) un isch vorhär derwäge as Synonym fir die Diergruppe aagsää wore. D Insekte im hitige Sinn entspräche dr Diergurppe, wu friejer Freichifler (Ectognatha) gnännt wore sin. D Doppelschwänz, d Baitaschtler un d Springschwänz wäre also nimi zue dr Insekte zellt.

Merkmol vu dr Sechsfießer

D Sechsfießer verfiegen iber e baar Merkmol, wu si zwyfelsfrei as natyrligi Gruppe darstelle:

Doderzue ghert vor ellem dr geneiber dr Döusertfießer (Myriapoda) un Hundertfießer (Chilopoda) uf e feschti Segmäntzahl feschtglaite Lyyb. Doderby bstoht dr Chopf us wahrschyns sechs mitenander verschmulzene Segmänt, wu sich an dr Chopfgliidmaße un vor allem an dr Nervechnepf (Ganglie) im Chopfberych zaige. Dr Chopf drait e Baar Antänne un drei Baar Muulwärchzyyg, wu Mandible, Maxille un Labium gnännt wäre. S Labium entspricht dr 2. Maxille vu Chräbs un Döusertfießer, s sisch wahrschyns us dr Verschmilzig vu dr baarige 3. Muulextremitete firigange.

Dr Bruschtberych (Thorax) bstoht immer us drei Segmänt, wu je ai Laufbaibaar draage (zämme also drei Laufbaibaar un sechs Laufbai) un dodermit däre Gruppe dr Name gee hän. Bi dr Fluginsekte (Pterygota) draage di baide letschte Bruschtsegmänt d Fliigel.

Dr Hinterlyyb bstoht im Grundmuschter us 11 Segmänt plus eme sognännte Telson. Die Segmänt chenne dailwys bi dr verschidene Gruppe vu dr Sechsfießer verschmulze syy.

Di wytere Merkmol daile sich d Sechsfießer in dr Hauptsach mit dr andere Aagherige vu dr Dracheädier. Doderzue ghere d Schwanzaahäng (zwei Cerci u e Terminalfilum) un di sognännte Styli, Reschtstrukture vu dr freijer zweenäschtige Extremitete. Ußerdäm hän d Sechsfießer im Grundböublan Facettenauge un Punktauge un e guet entwicklet Dracheäsyschtem.

Syschtematik vu dr Sechsfießer

D Syschtematik vu dr Sechsfießer isch dailwys no seli stark im Wandel begriffe un s wäre verschideni Variante dischpetiert. In dr klassische Variante wäre d Insekte dr reschtlige Gruppe, wu zämme wäg ere Muuldäsche Sackchifler (Entognatha) gnännt wäre, gegenibergstellt (Hypothese 1; Hennig 1953, 1969 (mod.)). En anderi Hypothese fasst nume d Springschwänz un d Baitaschtler as Taxon mit Name Ellipura zämme un ordnet derno d Doppelschwänz as erschten Abzwyg dr Insekte zue (Hypothese 2; Kukalova-Peck 1987, 1991).

Hypothese 1: D Baitaschtler, Doppelschwänz un Springschwänz bilde d Schweschtergruppe vu dr Insekte:

Sechsfießer (Hexapoda) Sackchifler (Entognatha)

Doppelschwänz (Diplura)

Ellipura

Baitaschtler (Protura)

Springschwänz (Collembola)

Insekte (Insecta)

Hypothese 2: D Baitaschtler un d Springschwänz bilde d Schweschtergruppe vu dr Insekte un Doppelschwänz:

Sechsfüßer (Hexapoda) Ellipura

Baitaschtler (Protura)

Springschwänz (Collembola)

Insekte (Insecta)

Doppelschwänz (Diplura)

Freichifler (Ectognatha)

Literatur

• Anderson, DT (2001): Invertebrate Zoology, 2nd Ed., Oxford Univ. Press, Kap. 11, S. 232, ISBN 0-19-551368-1
• Barnes, RSK, Calow, P., Olive, PJW, Golding, DW, Spicer, JI (2001): The invertebrates – a synthesis, 3rd ed., Blackwell, Kap. 8.5.3b, S. 183, ISBN 0-632-04761-5
• Brusca, RC, Brusca, GJ (2003): Invertebrates, 2nd Ed., Sinauer Associates, Kap. 17, S. 589, ISBN 0-87893-097-3
• Moore, J (2001): An Introduction to the Invertebrates, Cambridge Univ. Press, Kap. 15, S. 223, ISBN 0-521-77914-6
• Ruppert, EE, Fox, RS, Barnes, RP (2004), Invertebrate Zoology – A functional evolutionary approach, Brooks/Cole, Kap. 21, S. 723, ISBN 0-03-025982-7

Wisseschaftligi Literatur

• Beutel, RG ,Gorb, SN (2001), Ultrastructure of attachment specializations of hexapods, (Arthropoda): evolutionary patterns inferred from a revised ordinal phylogeny, Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research, 39, S. 177
• Haas, F, Waloszek, D, Hartenberger, R (2003): Devonohexapodus bocksbergensis, a new marine hexapod from the Lower Devonian Hunsrück Slates, and the origin of Atelocerata and Hexapoda, Organisms Diversity and Evolution, 3, S. 39
• Nardi, F, Spinsanti, G, Boore, JL, Carapelli, A, Dallai, R, Frati, F (2003): Hexapod origins: monophyletic or paraphyletic?, Science 299 (5614), S. 1887
• Wheeler, WC, Whiting, M, Wheeler, QD, Carpenter, JM (2001): The phylogeny of the extant hexapod orders, Cladistics, 17, S. 113

De Sessfööt (gr. Hexapoda) höört to den Unnerstamm vun de Tracheendeerter un dormit to den Stamm vun de Liddfööt (Arthropoda). Se sünd en Böverklass u. a. vun de Insekten (Insecta), de Dubbelsteerten (Diplura), de Beengrabbelers (Protura) un de Springsteerten (Collembola). De Masse vun Aarden in düt Taxon is unbannig groot, vunwegen dat alleen de Masse vun Insektenaarden up allerhand Millionen taxeert warrt. De annern Gruppen tellt bloß bi 5.000 Aarden. Dor sünd alleen de Springsteerten bi 4.000 Aarden vun.

De Sessfööt sünd toeerst 1987 dör J. Kukalová-Peck as en egen Taxon tohopenstellt wurrn. Vördem güng dat na de klassisch Tosamenfaten vun Willi Hennig ut dat Johr 1953, wo se al unner de Insekten rekent wurrn sünd. So, as de Insekten hüdigendags mank de Sessfööt staht, sünd se dormols as Freekeven (Ectognatha) betekent wurrn. Hüdigendags weert also de Dubbelsteerten, Beengrabbelers un Springsteerten nich mehr mank de Insekten tellt.

Kennteken vun de Sessfööt

De Sessfööt hefft en paar Kennteken, wo sunner Twiefel düütlich an warrt, dat se en natüürliche Grupp sünd:

Dor höört sünnerlich dat Lief to. Gegen de Dusendfööt (Myriapoda) un de Hunnertfööt (Chilopoda) över steiht en faste Tall vun Segmenten vun’t Lief fast. Dorbi besteiht de Kopp wohrschienlich ut sess Segmenten, de tohopensmolten sünd. Dat kann en rutfinnen vunwegen de Liddmaten an’n Kopp un besunners vunwegen de Nervenknütten (Ganglien) de dor to sehn sünd.

An’n Kopp sitt en Paar Antennen un dree Paar Mundwarktüüch. De ehr Naam is Ünnerkeven (Mandibel), Böverkeven (Maxille) un Ünnerlipp (Labium).

De Bost (Thorax) besteiht jummers ut dree Segmenten. An jedet Segment sitt een Paar Loopbeene an. Dat sünd tosamen dree Paar Loopbeene un sess Beene. Dor kümmt de Naam vun düsse Gruppe vun her. Bi de Fleeginsekten (Pterygota) dreegt de beiden lesten Segmenten an de Bost de Flunken.

Dat Achterlief besteiht in’n Grunne ut 11 Segmenten un en so nömmten Telson. Bi verscheden Gruppen mank de Sessfööt könnt düsse Segmenten tohopensmolten ween.

De annern Kennteken hefft de Sessfööt to’n groden Deel övereen mit de annern Liddmaten vun de Grupp vun de Tracheendeerter. Dor höört de Steertanbacksels to (twee Cerci un een Terminalfilum) un de so nömmten Styli. Bavenhen hefft de Sessfööte in’n Grundboplaan Facettenogen un Punktooge un en goot utboot System vun Tracheen.

Systematik vun de Sessfööt

De Systematik vun de Sessfööt is noch nich to Enne dacht un wannelt sik dorüm to’n Deel noch stark. Verscheden Mööglichkeiten weert besnackt. In de klassische Mööglichkeit (Henning) weert de Insekten gegen de annern Gruppen gegenöver stellt. Düsse annern Gruppen dreegt vunwegen en Mundtasch den Naam Sackkeven (Entognatha).

De annere These faat bloß de Springsteerten un de Beengrabbelers unner den Naam vun „Ellipura“ tohopen un ordent de Dubbelsteerten as eersten Twieg to de Insekten to (Kukalova-Peck).

Hypothese 1: De Beengrabbelers, Dubbelsteerten un Springsteerten sund de Sustergrupp to de Insekten:

Hypothese 2: De Beengrabbelers un Springsteerten sund de Sustergruppe vun de Insekten un de Dubbelsteerten:

Literatur

• Anderson, DT (2001): Invertebrate Zoology, 2nd Ed., Oxford Univ. Press, Kap. 11, S. 232, ISBN 0-19-551368-1
• Barnes, RSK, Calow, P., Olive, PJW, Golding, DW, Spicer, JI (2001): The invertebrates - a synthesis, 3rd ed., Blackwell, Kap. 8.5.3b, S. 183, ISBN 0-632-04761-5
• Brusca, RC, Brusca, GJ (2003): Invertebrates, 2nd Ed., Sinauer Associates, Kap. 17, S. 589, ISBN 0-87893-097-3
• Moore, J (2001): An Introduction to the Invertebrates, Cambridge Univ. Press, Kap. 15, S. 223, ISBN 0-521-77914-6
• Ruppert, EE, Fox, RS, Barnes, RP (2004), Invertebrate Zoology - A functional evolutionary approach, Brooks/Cole, Kap. 21, S. 723, ISBN 0-03-025982-7

Wetenschopliche Literatur

• Beutel, RG ,Gorb, SN (2001), Ultrastructure of attachment specializations of hexapods, (Arthropoda): evolutionary patterns inferred from a revised ordinal phylogeny, Journal of Zoological Systematics and Evolutionary Research, 39, S. 177
• Haas, F, Waloszek, D, Hartenberger, R (2003): Devonohexapodus bocksbergensis, a new marine hexapod from the Lower Devonian Hunsrück Slates, and the origin of Atelocerata and Hexapoda, Organisms Diversity and Evolution, 3, S. 39
• Nardi, F, Spinsanti, G, Boore, JL, Carapelli, A, Dallai, R, Frati, F (2003): Hexapod origins: monophyletic or paraphyletic?, Science 299 (5614), S. 1887
• Wheeler, WC, Whiting, M, Wheeler, QD, Carpenter, JM (2001): The phylogeny of the extant hexapod orders, Cladistics, 17, S. 113

Weblenken

Τα εξάποδα (Hexapoda) είναι υποσυνομοταξία η οποία περιλαμβάνει τον μεγαλύτερο αριθμό ειδών αρθρόποδων αποτελούμενη από τα έντομα καθώς και τρεις μικρότερες ομάδες αρθρόποδων: τα κολλέμβολα, τα πρότουρα και τα δίπλουρα. Τα κολλέμβολα είναι πολύ άφθονα στα χερσαία περιβάλλοντα. Τα εξάποδα πήραν το όνομά τους από το πιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους, το θώρακα με τρία ζεύγη ποδών. Τα υπόλοιπα αρθρόποδα έχουν περισσότερα από τρία ζεύγη ποδιών.

Αν και λόγω της εμφάνισής τους, τα εξάποδα παραδοσιακά θεωρείται ότι συγγενεύουν περισσότερο με τα μυριάποδα, στην πραγματικότητα η συγγενέστερη ομάδα είναι τα καρκινοειδή. Τα εξάποδα διαφοροποιήθηκαν από την αδελφή ομάδα τους, τα Ανόστρακα στις αρχές της Σιλούριας περίπου 440 εκατομμύρια χρόνια - παράλληλα με τα αγγειόφυτα στην ξηρά.^[1]

Παραπομπές

Шестноги (науч. Hexapoda) — најголемата групација на членконогите. Таа ги вклучува групите Insecta и блиските на нив Collembola, Diplura и Protura. Порано овие три групи се сметале за бескрилни инсекти, но постојат големи разлики во надворешните структури, органските системи и постембрионалниот развиток, што укажува на еволутивна дивергенција меѓу инсектите и трите останати блиски групи Protura, Diplura и Collembola. Многу ентомолози се уште ги сметаат овие три таксони за ,,примитивни‘‘ редови на инсекти, додека други ги класифицираат како редови во одделна класа (Entognatha), а трети инсистираат на тоа дека разликите ги надминуваат сличностите и го сметаат секој таксон за посебна класа на членконоги.

Одлики

Структурно и еколошки, неинсектските шестноги делат многу сличности со многуногите. Сите членови на овие таксони подлежат на аметаболен развиток (јајце, младенче, возрасна единка); Protura придодаваат по еден телесен сегмент за време на секое од првите три преслекувања (анаморфоза). Како и многуногите, Protura, Diplura и Collembola се ограничени на влажни средини, бидејќи нивниот егзоскелет нема заштитен слој на восок. Нивниот тенок телесен ѕид дозволува гасна размена со околината и служи како важен респираторен орган (некои протури немаат трахеален систем). За време на преслекувањето, егзоскелетот на протурите и колемболите се разделува трансверзално зад главата (како кај илјаданогалките и стоногалките), отколку лонгитудинално долж грбната страна (како кај инсектите).

Протурите немаат антени, но диплурите и колемболите имаат добро развиени, мултисегментни антени. Како и кај многуногите, целата должина на антената е со мускули, така што секој сегмент е опремен со посебни мускули и секој сегмент е способен за независно движење. Повеќето еволуциони биолози го сметаат овој податок за примитивна карактеристика (плеизиоморфна состојба), бидејќи сите други шестножни членконоги (вистинските инсекти) имаат мускули само во првиот антенски сегмент и педицелот, двата базални сегменти на антените.

Надворешното оплодување е уште едба плеизиоморфна карактеристика која неинсектските хексаподи ја споделуваат со многуногите. Кај сите овие групи, половите се одделни (гонохористи), но директното оплодување на женката (копулација) не се случува. Наместо тоа, мажјакот произведува пакети од сперма (сперматофори) кои ги сместува на почвата или друг супстрат, што ќе бидат собрани од женката. Обично сперматофорите се депозираат случајно во околината и случајно се откриваат од страна на женките. Кај некои видови, мажјаците ги депозираат сперматофорите само во присуство на партнер за парење.

Филогенетски односи

Многуногите традиционално се сметаа за најблиски сродници на шестногите врз основа на морфолошките сличности. Тогаш тие се сметале за поткласи во рамките на поттипот наречен Tracheata, Uniramia или Atelocerata. Меѓутоа, поновите истражувања ставија сомнеж на оваа систематика, и веројатно дека нивни најблиски сродници би можеле да бидат ракообразните.^[2] Неинсектските шестноги се сметале како една еволутивна линија, обично третирана како класа Entognatha (кладограм А), или како групација од неколку линии во различни односи со класата Insecta. Всушност, Diplura би можеле да се поблиски со Insecta отколку Collembola или Protura (кладограм В). Постојат и некои докази кои укажуваат на тоа дека шестножните групи веројатно не споделуваат заеднички предок и дека Collembola припаѓаат во друга група.

Молекуларните анализи укажуваат дека шестногите дивергирале од нивната сестринска група - Anostraca на почетокот на силур, пред 440 милиони години - што коинцидирало со појавата на васкуларните растенија на копното.^[1]

Следните кладограми ги прикажуваат трите можни филогенетски односи меѓу шестногите и се основани на проектот Tree of Life;^[3] Diplura имаат нестабилна положба:

Наводи

1. ↑ ^{1,0 1,1} Gaunt, M.W.; Miles, M.A. (1 мај 2002 г). An Insect Molecular Clock Dates the Origin of the Insects and Accords with Palaeontological and Biogeographic Landmarks. „Molecular Biology and Evolution“ том 19 (5): 748–761. ISSN 1537-1719. PMID 11961108. http://www.mbe.oupjournals.org/cgi/content/abstract/19/5/748. посет. 14 јули 2007 г.
2. ↑ Giribet, G., Edgecombe, G.D. and Wheeler, W.C.. Arthropod phylogeny based on eight molecular loci and morphology. „Nature“ том 413 (6852): 157–161. doi:10.1038/35093097. PMID 11557979.
3. ↑ Tree of Life, Hexapoda

षटपाद (Hexapoda) प्राणियों के आर्थ्रोपोडा संघ का एक उपसंघ है। इसमें आर्थ्रोपोडा संघ की सर्वाधिक जातियाँ शामिल हैं, जिन सब की छह टांगें होती हैं। कीट और तीन अन्य बिना परों वाले आर्थ्रोपोडा - कोलेम्बोला (Collembola), प्रोट्यूरा (Protura) और डाएप्लूरा (Diplura) - इस उपसंघ में सम्मिलित हैं। इस उपसंघ से बाहर की अधिकांश अन्य आर्थ्रोपोडा जातियों की छह से अधिक टांगें होती हैं।^[1][2][3]

इन्हें भी देखें

• अष्टपाद
• पैनक्रस्टेशिया
• आर्थ्रोपोडा

सन्दर्भ