Multimedia w Wikimedia Commons Kururo niebieskawy[5] (Spalacopus cyanus) – gatunek gryzonia z rodzaju Spalacopus z rodziny Octodontidae[2] (infrarząd: jeżozwierzokształtne)[3], zamieszkujący suche tereny Chile, na obszarach między 27° i 36°S[3], od regionu Coquimbo do regionu Maule – zarówno nadbrzeżne niziny jak i zbocza Andów do wysokości 3400 m n.p.m.
Juan Ignacio Molina w wydanej w 1782 roku Historii natury w Chile dla kururo napotkanego w rejonie Valparaíso używał nazwy Mus cyanus. Na przestrzeni lat kururo niebieskawy było określane kilkoma równoległymi nazwami[2]. W 1832 Johann Georg Wagler opisywał napotkanego „u podnóży Andów” w centralnym Chile gryzonia jako Spalacopus poeppigii. W 1834 Georges Cuvier dla zwierzęcia z rejonu Coquimbo używał określenia Poephagomys ater. Eduard Poeppig w 1835 na wydmach koło Concón widział Psammomys noctivagus, a Oldfield Thomas napotykając kururo niebieskawego w południowym Chile używał określenia Spalacopus tabanus. Dopiero Wilfred Osgood użył w 1943 obecnej nazwy Spalacopus cyanus. Nie było jednak jasności, czy są to oddzielne gatunki lub podgatunki, czy też opisywano to samo zwierzę. Aktualny podział na trzy podgatunki pochodzi z lat 80 XX wieku (Tamayo i Frassinetti[6] 1980; Contreras[7] 1987) i obejmuje: S.cyanus cyanus, S.cyanus poeppigii i S.cyanus maulinus.
Nazwa rodzajowa Spalacopus pochodzi od greckich słów: spalax oznaczającego kreta oraz pous, znaczącego „stopa”[2] i w zamyśle miało podkreślać przystosowanie do życia w norach. Człon cyanus ma korzenie greckie (kyaneos = ciemnoniebieski) i prawdopodobnie odnosi się do połysku futra kururo niebieskawego[8]. Człon nazwy podgatunku S. cyanus poeppigii nawiązuje do nazwiska niemieckiego badacza Chile i zoologa Eduarda Poeppiga. Podgatunek S. cyanus maulinus zawiera w nazwie aluzję do chilijskiego regionu Maule, choć w rzeczywistości występuje w rejonie regionu Ñuble.
Upowszechniona nazwa „kururo” – hiszp. cururo – ma dwa prawdopodobne znaczenia. Według jednej wersji jest to onomatopeja charakterystycznego „śpiewu” tych zwierząt, a w drugiej pochodzi od słowa curi lub curu co w języku plemienia Mapuche oznacza kolor „czarny”[2], czyli – być może – wskazuje na ubarwienie tego kururo. Inna teoria mówi o podobieństwie używanych na południowych krańcach Chile słów: cuyu – określającego kururo – oraz cuyul – oznaczającego węgiel drzewny. Ta wersja również więc zawiera aluzję do barwy.
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę kururo niebieskawy, nazwę kururo rezerwując nazwę dla rodzaju tych gryzoni[5].
Luki w znanej lokalizacji – szczególnie pomiędzy 34°S a 36°S – wynikają raczej z braku udokumentowanego potwierdzenia występowania niż faktycznej nieobecności na tym obszarze[2].
Kururo niebieskawe to gryzonie wiodące życie w norach. Cechują się krępym ciałem z dużą głową i krótką szyją. Futro ma barwę ciemnobrązową lub czarną, na łapach przechodzi w ciemnoszare. Kururo niebieskawy ma stosunkowo krótki, gładki ogon. Oczy i uszy małe. Siekacze są długie, szerokie i – co jest wyjątkowe obrębie rodziny koszatniczkowatych – mocno zakrzywione do przodu[2]. Trzonowce mają charakterystyczny kształt na powierzchni żucia są ukształtowane w formie „ósemki”. Stąd w członie łacińskiej nazwy rodziny Octodontidae znajdujemy określenie „octo-”.
Kururo niebieskawe żyjące na terenach nizinnych są mniejsze od swoich krewniaków żyjących w wyższych partiach Andów[7].
dane S.cyanus cyanus Molina, 1782 S.cyanus poeppigii Wagler, 1832 S.cyanus maulinus Osgood, 1943 samce – średnia długość ciała w mm 176 188 172 samice – średnia długość ciała w mm 170 190 167 samce – średnia długość ogona w mm 41 47 39 samice – średnia długość ogona w mm 39 48 38 samce – tylne łapy – średni wymiar w mm 28 30 28 samice – tylne łapy – średni wymiar w mm 28 30 26 samce – uszy w mm (przedział) 8–12 10–12 9–11 samice – uszy w mm (przedział) 8–12 8–12 9–12 samce – masa w g (średnia/przedział) 81 (53–105) 105 (69–151) 87 (64–130) samice – masa w g (średnia/przedział) 73 (43–119) 97 (60–163) 84 (71–102)Kururo niebieskawy rozmnażają się dwa razy w roku. Samica rodzi 1–3 młode[2][9]. Małe kururo niebieskawe rodzą się czarne, nagie i ślepe. Oczy otwierają w 10–12 dni od narodzin[10]. Stwierdzono jednak przypadki narodzin kururo z otwartymi oczami i młodą sierścią[2]. Podczas badań prowadzonych na przestrzeni 10 lat w różnych lokalizacjach na populacji 224 osobników stwierdzono[11], że proporcja płci wynosi średnio 88 samców na 100 samic[2].
Kururo niebieskawy zamieszkują bardzo zróżnicowane tereny: od trawiastych terenów górskich w Andach, poprzez suche sawanny porośnięte Acacia caven, po wydmy i piaszczyste lasy na wybrzeżu Pacyfiku[2]. Kururo niebieskawe na wolności żyją w rozgałęzionych norach i rzadko wychodzą na powierzchnię. Obszar, na którym funkcjonuje pojedyncza kolonia, jest stosunkowo mały – wynosi średnio około 40,3 m³[2]. Podziemny kompleks, w którym żyją, składa się z nor połączonych tunelami zagłębionymi od 10 do 12 cm pod powierzchnią ziemi i mającymi średnicę od 5 do 7 cm. Tunele te spełniają funkcję „jadalni”, w których można się skryć i bezpiecznie zjadać przyniesione pożywienie[2]. Drugi, bardziej zagłębiony system korytarzy (40 do 60 cm pod powierzchnią ziemi) jest używany do dłuższych pobytów. Z tym systemem łączy się komora gniazda, wyłożona trawami, czasem zamieszkiwana przez chrząszcze kusakowate czy równonogi. Budowanie i naprawianie jest nieustannym, wspólnym zajęciem stada, które zazwyczaj składa się z kilkunastu osobników. Podczas prac ziemnych przy korytarzach jedna kolonia potrafi w ciągu roku wynieść na pryzmy ok. 2,5 m³ wydobytej z tuneli ziemi[2]. Systemy kompleksów poszczególnych stad mogą być ze sobą połączone. Kururo po wyczerpaniu zapasów żywności w okolicy podejmują decyzję o przeprowadzce i budowie nowych nor. Są aktywne w ciągu dnia[12], choć część zoologów uważa, że ich tryb życia jest raczej nocny[13].
Kururo niebieskawe żyją w koloniach nie przekraczających zazwyczaj 15 osobników[2], w skład których wchodzi „rodzina” składająca się z kilku par i ich potomstwa[12]. W codziennej komunikacji często jest stosowany kontakt dotykowy nos-w-nos. Badanie i komunikowanie węchowe obejmuje rejony narządów płciowych, biodra, uda i kark[14]. Poszczególne kolonie rywalizują ze sobą o prawo do władania danym terenem i są w tym zakresie agresywne[15]. Kururo niebieskawe używają moczu jako markera do znaczenia swojego terytorium[15], a podczas oznaczania przyjmują pozycję, w której podnoszą kończynę oddając mocz na zewnątrz[2]. Podczas niebezpieczeństwa S. cyanus używają charakterystycznych sygnałów dźwiękowych o częstotliwości 0,9–1,2 kHz. Kururo potrafią bez problemu przepłynąć w wodzie krótki dystans, większy zapał do pływania mają S. cyanus maulinus – kururo niebieskawe z populacji w południowej części Chile[2]. Przednie i tylne łapy podczas pływania wykonują dynamiczne ruchy, a nos, oczy i uszy utrzymywane są ponad powierzchnią wody[16].
Kururo niebieskawe są roślinożercami – główne ich pożywienie stanowią bulwy i łodygi rodzimych roślin z rodziny kosaćcowatych: miecznica, Libertia, Alophia[12]. Na terenach nadmorskich zaobserwowano[13] pożywianie się łodygami i bulwami Leucocoryne ixioides. W norach kururo niebieskawych znaleziono także bulwy Rhodophiala[15] z rodziny amarylkowatych[2]. Kururo niebieskawe znoszą pożywienie do nor i tam w bezpiecznym miejscu je spożywają. Okazjonalne dożywianie się kururo poza norą odbywa się jedynie w odległości nie większej od wejścia niż długość zwierzęcia. Podobnie jak niektóre Ctenomys kururo unikają oddalania się od nory. Robią zapasy na okresy zimowe[10][12] – szczególnie w rejonach, gdzie w okresach zimowych ziemia jest przykryta śniegiem.
Do głównych wrogów kururo niebieskawego należą[10]: ptaki z rodzaju Buteo i myszołowiec towarzyski z rodziny jastrzębiowatych, pustułka amerykańska z sokołowatych, puchacz wirginijski, grizon mniejszy z rodziny łasicowatych i ocelot pampasowy. Na kururo pasożytują glisty Graphidioides yanesi[17] oraz pchły Ectinorus cocyti[2].
Główne źródło: Juan C. Torres-Mura. Spalacopus cyanus. „Mammalian Species”. 594, s. 1-5, 1998 (ang.).
Kururo niebieskawy (Spalacopus cyanus) – gatunek gryzonia z rodzaju Spalacopus z rodziny Octodontidae (infrarząd: jeżozwierzokształtne), zamieszkujący suche tereny Chile, na obszarach między 27° i 36°S, od regionu Coquimbo do regionu Maule – zarówno nadbrzeżne niziny jak i zbocza Andów do wysokości 3400 m n.p.m.
