Леопард (науч. Panthera pardus) — член на семејството на мачките (Felidae) и најмал вид од четирите таканаречени големи мачки од родот пантери. Некогаш овој вид бил распространет низ јужна Азија и Африка, од Кореја до ЈАР. Територијата на распространетост се намалувала со тек на времето најмногу поради лов и уништување на природното живеалиште. Денес леопардот главно живее во супсахарска Африка. Постојат и изолирани популации во Пакистан, Индија, Индокина, Малезија и Кина. Поради намалување на бројноста на популациите, оваа мачка е ставена на списокот на речиси загрозени видови. Бројноста на леопардот е поголема од онаа на останатите членови на Panthera кои имаат покритичен заштитен статус[1].
Леопардот има релативно кратки нозе и долго тело, со голема глава. Физички најмногу наликува на јагуарот, иако најчесто е помал. Неговото крзно е прошарано со розети, кои немаат внатрешни точки како кај јагуарот. Можат да се сретнат и меланистични леопарди кои или се целосно црни или со многу темна боја. Овие единки се познати под името црни пантери.
Успехот на оваа мачка во дивината се должи на нејзиниот опортунистички лов, способноста да се прилагоди на различни животни средини и способноста да се движи со брзина од 60 километри на час. Леопардот се храни со кое било животно кое може да го улови. Живеалиштето на леопардот е од дождовните шуми до пустинските терени. Нивната еколошка улога и статус наликува на улогата на пумата во Америка.
Во антиката, се верувало дека леопардот е хибрид од лав и пантер. По ова верување го добил и името, кое потекнува од грчките зборови λέων (леон) – „лав“ и πάρδος (пардос) – „мажјак пантер“. Последниот потекнува од санскрит pṝdāku (змија, тигар, пантер) [2][3].
Зборот пантер се користи при опишување на неколку видови големи мачки: во Северна Америка терминот се употребува за пума, во Јужна Америка за јагуар, а во останатите делови на светот се однесува на леопарди.
Felis pardus е еден од многуте видови опишани во делото од 18 век на Карл Лине - „Systema Naturae“ [4].
Денешното научно име, Panthera pardus, потекнува од латински преку грчкиот збор πάνθηρ – пантер. Според фолклорната етимологија, зборот потекнува од παν (пан) – „сите“ и θηρ – „ѕверови“. Сепак се верува дек потекнува од индо-ирански збор што значи бело-жолтеникаво крзно. На санскрит зборот pāṇḍara го дал зборот puṇḍárīka (што меѓу другото значи и „тигар“) кој потоа бил позајмен во грчкиот јазик[2][5][6].
Како целото семејство на мачките, и родот пантери бил предмет на многу промени и дебати за врските меѓу четирите вида (но и врските со облачниот леопард и снежниот леопард) кои сè уште не се целосно разјаснети. ДНК доказите покажуваат дека лавот, тигарот, леопардот, јагуарот, снежниот леопард и облачниот леопард делат заеднички предок кој се одвоил од останатите мачки пред 11 милиони години.[7] Сепак, според фосилните остатоци ова одвојување на лозата било пред само 2-3,8 милиони години.[7][8]
Истражување на митохондријалната ДНК спроведено во 2005 година укажало дека леопардот е најблизок роднина со снежниот леопард, за кој се смета дека треба да биде дел од родот Panthera, и дека треба да се преименува во P. Uncia[9]. Во денешните класификации снежниот леопард сè уште е ставен како единствен вид во посебниот род Uncia, но ова би можело да се смени во блиска иднина. Друго истражување од 2006 година (Johnson et al.) исто така го поддржува преместувањето на снежниот леопард во родот пантери, иако тие тврдат дека снежниот леопард е најблиску поврзан со тигарот. Леопардот се смета дека се одвоил од лозата пантери после одвојувањето на снежниот леопард и тигарот, но пред лавот и јагуарот. Постари истражувања тврдат дека леопардот е најблизок со лавот и/или јагуарот[7]. Во 2001 година, се покажало дека овој вид се одвоил заедно со лавот, според филогенетските анализи на хемиските излачувања кај мачките[10].
Се смета дека родот Panthera се појавил во Азија, а потоа предците на леопардот и на останатите мачки мигрирале во Африка[7]. Фосилните остатоци од предците на леопардот датираат од пред 2–3,5 милиони години. Овие плеистоценски примероци наликуваат на примитивни јагуари. Денешниот леопард се смета дека еволуирал во Африка пред 470.000 – 825.000 години, а потоа се раширил низ Азија пред 170.000 – 300.000 години[11].
Бројот на подвидови на леопардот растел од времето на Карл Лине во 18 век, па до времето на Реџиналд Пакок на почетокот на 20 век, достигнувајќи бројка од 27 подвидови. Во 1996 година, благодарение на ДНК анализи, бројката е намалена на само 8 подвидови[12]. По истражувањата во 2001 година, биле зачувани осумте подвида, но бил додаден и деветти – арапскиот леопард (P. pardus nimr). Последните истражувања укажуваат дека овие подвидови може да се потценување на вистинската бројка поради лимитираните примероци за проучување на африкански леопарди.
Последниот список гласи:[11]
Вклучени во африканскиот леопард (P. pardus pardus) [12]:
Вклучени во персискиот леопард (P. pardus saxicolor) [12]:
Вклучени во индискиот леопард (P. pardus fusca) [12]:
Леопардот е доста пргав и итар предатор. Иако е помал од останатите членови на родот Panthera, леопардот е способен да лови голем плен, најмногу поради масивниот череп и силните мускули на вилицата[13]. Телото е доста поиздолжено во споредба со останатите мачки и има кратки нозе[14]. Должината на телото изнесува помеѓу 90 и 190 сантиметри, а опашката е со должина од 60 до 110 сантиметри. Во рамениците достигнува висина од 45-80 сантиметри. Мажјаците се околу 30% поголеми од женките[15] и тежат 37-91 килограми, споредено со 28-60 килограми кај женките. Побројните популации на леопард (како популацијата на јаванскиот леопард и леопардите кои живеат во планините и тропските дождовни шуми во Африка), најчесто живеат во региони изолирани од компетитивните големи предатори како доминантните лав и тигар.
Леопардот понекогаш може да биде помешан со гепардот или јагуарот, кои исто така имаат точки на крзното. Крзното на леопардот е прошарано со розети, за разлика од крзното на гепардот кое има обични точки, но овие розети немаат внатрешни точки како кај јагуарот. Леопардот е поголем и не толку слаб како гепардот, но помал од јагуарот. Црните неправилни розети на леопардот служат за камуфлажа. Тие имаат кружен облик во источна Африка, но квадратна во јужниот дел на континентот[14].
Во заробеништво, овие животни достигнуваат старост од 21 година[16].
меланистичена облик се појавува и кај леопардот, најмногу кај единките што живеат во планинските региони и дождовните шуми. Црната боја на крзното е наследна и е предизвикана од рецесивен ген [17]. Иако обично се нарекуваат црни пантери, овој термин не се однесува само на леопард, се употребува и за меланистични јагуари.
Меланистичните леопарди се најчести на Малајскиот Полуостров. Првичните извештаи укажувале дека половина од популацијата се црни, но истражување со камери-стапици во националниот парк Таман Негара во 2007 година покажале дека всушност сите единки се меланистични[18]. Иако е тешко да се утврдат предностите што ги носи црната боја на крзното, се претпоставува дека дава подобра камуфлажа во дождовните шуми. Генетските истражувања покажале четири независни потекла на меланизмот кај мачките, што укажува дека мора да има некаква адаптациска корист од оваа особина[17]. Друга можност е дека оваа варијација е адаптациски остаток од епидемија: гените кои предизвикуваат меланизам исто така влијаат и врз имунолошкиот систем[18].
Во Африка, меланизмот е доста ретка појава со оглед на тоа што црната боја на крзното не претставува предност во саваната, напротив, обезбедува многу слаба камуфлажа и го прави ловењето многу потешко. Се проценува дека црни леопарди има еден на 80 или 100 единки. Сепак во густите шуми во етиопските планини, црните единки се доста почести отколку во останатиот дел на Африка. Се проценува дека 1 од 5 единки е меланистичнa[19].
Псевдо-меланизам е исто така присутен кај леопардите. Точките кај овие единки се толку збиени едни до други што ја засенуваат жолтеникавата позадина.
Псевдо-меланистичен леопард има нормална боја на крзното, но премногу бројните белези се спојуваат што го прави грбот скоро целосно црн. Кај некои единки, целосно црни региони се протегаат од страните и на екстремитетите, а само неколку странични ленти со златно-кафеава боја, ја покажуваат присутноста на нормална боја во позадината. Точките на нозете и од страните кои не се споиле со останатите најчесто се мали и дискретни, и не формираат розети. Лицето и долните делови се посветли и пегави исто како кај обичните дамчести леопарди. И овие единки, како и меланистичните се нарекуваат црни пантери [20].
Пумапард е хибридно животно добиено при вкрстување на леопард и пума. Три легла на вакви хибриди биле одгледувани за време на доцните 1890-ти и раните 1900-ти години од страна на Карл Хагенбек (Carl Hagenbeck), во неговата зоолошка градина во Хамбург, Германија. Повеќето од животните умреле пред да достигнат зрелост. Еден примерок бил пратен во Берлинската зоолошка градина во 1898 година. Сличен хибрид во Берлинската зоолошка градина, добиен од Хагенбек, бил добиен со вкрстување на мажјак леопард и женка пума. Примерокот (на сликата) во Хамбуршката зоолошка градина бил добиен со обратно парење, мажјак пума и женка индиски леопард [21]. Без разлика дали таткото е леопард, а мајката пума, или обратно, сите пумaпарди наследуваат џуџест облик, односно достигнуваат големина која е половина од големината на нивните родители. Пумапардите имаат долго тело како пума, но кратки нозе. Крзното е различно опишувано - боја на песок, жолто или сивкасто со кафеаво, со кафеави или костенливи розети [21].
Леопардот е познат по спретноста по качување на дрвја и често е забележуван како се одмара на гранките за време на денот. Од дрвјата може да се симнува со главата надолу[22]. Оваа мачка е одличен пливач. Леопардот е доста подвижно животно, може да трча со брзина од 60 километри на час, да прескокне преку 6 метри во должина или да рипне вертикално во висина од 3 метри[23]. Леопардот е ноќно животно. Сепак евидентирани се и леопарди кои ловеле за време на денот, особено кога небото е прекриено со облаци. Овој вид поголемиот дел до денот го минува одмарајќи се и спиејќи качен на гранките од дрвјата, под карпи или на тревата[23].
Леопардите се опортунистички ловци. Иако преферираат животни со средна големина, леопардите јадат што било, од бумбар-лепешкар до 900 килограми тежок мажјак од саванска антилопа [13]. Нивната исхрана најмногу се содржи од копитари и мајмуни, но чест плен се и глодари, рептили, водоземци, птици и риби [24]. Во Африка, главен плен на леопардот се антилопите со средна големина како импала и томсонова газела [25]. Во Азија главен плен се елени како Axis axis (ова животно е омилен плен на леопардите во јужна Индија [26])и Muntiacus, како и најразлични азиски антилопи и козорог. Истражување во резерватот Волонг во Кина покажале колку лесно леопардот се адаптира во ловот: за време од седум години вегетацијата нагло опаднала, и животното опортунистички се префрлилo од лов на еленот Elaphodus cephalophus на лов на бамбуски глувци и друг мал плен[27].
Леопардот го незабележливо го следи пленот, напаѓа ненадејно и го убива со брз загриз за грлото. Леопардите често го кријат својот плен во густата вегетација или ги качуваат на дрвјата[25]. Способни се да носат животни кое се три пати потешки од нивната тежина. Според одредени истражувања, било откриено дека омилен плен биле животни тешки помеѓу 10 и 40 килограми, од кои најомилени биле оние со 25 килограми. Селективноста на леопардот била насочена и кон плен кој е во мали стада, лов во густа вегетација и животни кои не можат да му нанесат повреда[28].
Понекогаш се случуваат борби за право на парење. Во зависност од регионот, леопардите можат да се парат преку цела година (Азија и Африка) или сезонски, во текот на јануари и февруари (Манџурија и Сибир). Еструалниот циклус трае околу 46 дена и женката овулира во период од 6-7 дена[29]. Носењето трае 90-105 дена[15]. Младенчињата се раѓаат во легла во кои има 2 до 4 мачиња[30], но смртноста кај овие млади е голема па најчесто само 1-2 преживуваат.
Трудните женки наоѓаат пештера, пукнатина под стена или шупливо дрво каде ги носат на свет младенчињата. Младите леопарди ги отвораат очите околу 10 дена по раѓањето. Крзното им е подолго и погусто отколку кај возрасните. Има посивкаста боја и нема добро дефинирани точки. На возраст од околу 3 месеци младите почнуваат да ја следат мајката при ловот. На едногодишна возраст младите леопарди најверојатно веќе се способни да се грижат за себе, меѓутоа остануваат со мајката околу 18-24 месеци[31].
Истражувањата на големината на поединечните територии на овие животни се правени врз единки што живееле во заштитените региони. Поради овие услови можно е резултатите да се неточни, со оглед и на фактот дека во средината на 80-тите само 13 % од целосната распространетост на леопардот спаѓал во заштитени региони[32]. Според Новел и Џексон, териториите на мажјаците варираат помеѓу 30 и 78 квадратни километри, но териториите на женките се со големина од само 15-16 km2[13]. Истражувања во заштитениот регион во Кенија покажале слични резултати во големината на териториите и разликите меѓу половите: во просек 32,8 km2 за мажјаците и 14 km2 за женките[33]. Во Непал, утврдени се поголеми територии на мажјаците – околу 48 km2, додека кај женките териториите се во согласност со големината во други региони, односно околу 17 km2. Во периодите кога имаат малечки, териториите на женките се смалуваат на 5-7 km2[34]. Сите истражувања покажале дека мажјаците имаат поголеми територии од женките. Понекогаш постојат и препокривања на териториите меѓу мажјаците, но сепак ова е покарактеристично за териториите меѓу единки од различен пол. Следењето преку радио-преносник во Брегот на Слоновата Коска, покажалo дека територија на една женка е целосно заградена со територијата на еден мажјак[35].
Леопардот е самотно животно, и доколку не го сметаме периодот на парење, комуникацијата меѓу единките е многу ретка[35]. Сепак, забележано е присуството на агресивни средби. Од 5 мажјаци кои биле проучувани во резерват во Јужна Африка, два настрадале од ваков облик на насилство. Еден од нив, кој најпрво бил повреден при борба за мрша со друг мажјак, бил згрижен од истражувачите, а по успешното заздравување пуштен назад во природата. Неколку месеци подоцна бил убиен од друг мажјак. Вториот бил убиен од друг предатор, најверојатно од дамчеста хиена. Уште еден од овие пет леопарди бил повреден при борба со друг леопард меѓутоа брзо закрепнал[36].
Според податоци од 1996 година, леопардот е најраспространетата дива мачка во светот[13], која ја среќаваме во некои делови на јужна Азија и во источна и централна Африка[37]. Според МСЗП популацијата во Супсахарска Африка е „сè уште бројна и дури напредува во маргиналните живеалишта“ каде други големи мачки веќе исчезнале. Сепак, можно е популациите во Северна Африка да се изумрени. Во Азија, распространетоста на популациите не е рамномерна. Популациите во југозападна и централна Азија се мали и фрагментирани, во северниот дел од нивната распространетост се критично загрозени, но на Индискиот Потконтинент, во југоисточна Азија и Кина, популацијата е стабилна, па дури и во изобилство[1].
Леопардите живеат главно во мочуришта и шуми покрај реки. На почетокот, ова животно било проучувано во отворените савани поради што постојат предрасуди при опишувањето. Вообичаено е ноќно животно, но следења и анализи направени во Западна Африка покажале дека леопардите од дождовните шуми повеќе се дневни и крепускуларни животни. Иако овој вид го поврзуваме со савани и дождовни шуми, сепак леопардот многу лесно се адаптира и на други животни средини, па така постојат популации кои живеат во шумите во рускиот далечен исток каде зимно време температурите се спуштаат и до -25 °C[11].
Поради нивната голема распространетост, леопардите мораат да се натпреваруваат за храна и безбедност со другите видови големи предатори како лав, тигар, дамчеста хиена и диви кучиња. Овие конкуренти можат да го украдат пленот на леопардот, но и да ги нападнат неговите младенчиња. Леопардите се адаптирале на живот покрај овие животни, најмногу приспособувајќи се за лов во различно време од денот, како и избегнување на регионите каде има големи популации од конкурентните видови. Како заштита, леопардот често ги качува младите или пленот на гранките од дрвјата. Лавовите понекогаш успеваат да се качат на дрвјата и да го украдат пленот на леопардот[38], исто како и тигарот доколку е навистина мотивиран.
Истражувањата на Новел и Џексон покажале дека кога леопардот го дели живеалиштето со лав или тигар се случува поделба на ресурсите – леопардот лови помал плен (најчесто животни кои имаат помалку од 75 килограми) [13]. Според други истражувања во тропските шуми, било откриено дека леопардот не ги избегнува секогаш поголемите мачки. Доколку има плен во изобилство, тигрите и леопардите одлично коегзистираат, без натпреварувачко однесување или меѓувидовна доминациска хиерархија која е многу почеста во саваните[39].
Леопардите им се познати на луѓето уште од антиката. Ги среќаваме во уметноста, митологијата и фолклорот на многу земји каде порано било присутно ова животно, како Стара Грција, Персија и Рим, но и во некои каде животното е изумрено веќе неколку милениуми – како на пример Англија. Денешната употреба на леопардот како амблем или дел од грбот на земјата е претежно ограничена на земјите од Африка, но сепак бројни производи низ светот го употребуваат неговото име.
Леопардите и луѓето имаат многу поврзаност, посебно во туризмот, хералдиката и модерната култура. Забележани се и случаи на припитомување на леопард – неколку леопарда биле чувани во Лондонската кула на барање на кралот Џон од Англија во 13 век. Околу 1235 година три од овие животни биле дадени на Хенри III од страна на светиот римски император Фредерик II [40].
Лавот што поминува (каде телото е хоризонтално во профил, а главата е анфас, со што се добива впечаток дека лавот поминува пред набљудувачот) и леопардот се често употребувани во хералдиката, и најчесто се појавуваат во група од три[41]. Хералдичниот леопард нема точки и има грива, што го прави речиси идентичен со хералдичниот лав, па овие два симбола често се мешаат. Традиционалниот лав што поминува се појавува на грбот на Англија и на многу од поранешните англиски колонии. Помодерни претставувања (на кои лесно се забележува дека станува збор за леопард) се среќаваат на грбовите на повеќе африкански држави меѓу кои Бенин, Малави, Сомалија, Демократската Република Конго, но и Габон каде се претставени два црни пантера [42].
И покрај тоа што овие животни биле предатори на човековите хуманоидни предци[43], повеќето леопарди ги избегнуваат луѓето. Сепак, понекогаш се случува луѓето да бидат нападнати. Нормално, здравите единки ловат див плен, меѓутоа повредените, болните или единките кои живеат во региони каде нема доволно плен, често ги напаѓаат луѓето, па дури и може да се навикнат на нивно постојано ловење. Во еден од двата екстремни случаи, и двата од нив во Индија, се претпоставува дека леопардот од Рудрапрајаг можно е да убил преку 125 луѓе. Вториот осомничен леопард е таканаречениот Панарски леопард за кој се верува дека убил преку 400 луѓе, откако бил повреден од ловец и не бил повеќе способен да лови нормален плен[44][45]. И двата леопарда биле убиени од ловецот Џим Корбет (Jim Corbett) [46]. Човекојадните леопарди се исклучетелно храбри, и често влегуваат во човечките населби за да ловат, многу почесто од лавовите или тигрите[47].
Бидејќи леопардите се способни да ловат и мал плен, не се толку зависни од голем плен како што се лавовите и тигрите. Ова ги намалува шансите на леопардите да станат човекојадци. Сепак, леопардите се привлечени од човековите населби поради присуството на стока и миленичиња, посебно кучиња. Доколку никаква друга храна не е достапна, оваа мачка може да почне да лови луѓе[48].
|accessdate= (помош) (англиски) |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |month= (помош); Check date values in: |date=, |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) |date=, |accessdate= (помош) |date=, |accessdate= (помош) |accessdate= (помош) Леопард (науч. Panthera pardus) — член на семејството на мачките (Felidae) и најмал вид од четирите таканаречени големи мачки од родот пантери. Некогаш овој вид бил распространет низ јужна Азија и Африка, од Кореја до ЈАР. Територијата на распространетост се намалувала со тек на времето најмногу поради лов и уништување на природното живеалиште. Денес леопардот главно живее во супсахарска Африка. Постојат и изолирани популации во Пакистан, Индија, Индокина, Малезија и Кина. Поради намалување на бројноста на популациите, оваа мачка е ставена на списокот на речиси загрозени видови. Бројноста на леопардот е поголема од онаа на останатите членови на Panthera кои имаат покритичен заштитен статус.
Леопардот има релативно кратки нозе и долго тело, со голема глава. Физички најмногу наликува на јагуарот, иако најчесто е помал. Неговото крзно е прошарано со розети, кои немаат внатрешни точки како кај јагуарот. Можат да се сретнат и меланистични леопарди кои или се целосно црни или со многу темна боја. Овие единки се познати под името црни пантери.
Успехот на оваа мачка во дивината се должи на нејзиниот опортунистички лов, способноста да се прилагоди на различни животни средини и способноста да се движи со брзина од 60 километри на час. Леопардот се храни со кое било животно кое може да го улови. Живеалиштето на леопардот е од дождовните шуми до пустинските терени. Нивната еколошка улога и статус наликува на улогата на пумата во Америка.
