Aɣilas (Assaɣ ussnan: Panthera pardus) d yiwet n telmest seg twacult n tserɣuda yakk d aserɣud ameẓyan deg 4 n telmas yeṭṭafaren tawsit n iɣilasen (acku izem, Aksel d ujagwar id t-yugaren)
Yettidir uɣilas deg Tefrikt s anẓul n tneẓruft tameqrant d kra n yidgan deg Asya n wenẓul d usamar anda llan-t kra n tegdudin timeẓyanin deg Pakistan d Lhend d Indunisya d ccinwa alama d uneẓul n Tzunegzirt taserɣint seld mi tella tmezduɣt-is seg Kurya ar Tafriqt n wenẓul anect-a yeṭṭuɣal ar tuget ugmar-is, Dɣa tiddukla tagreɣlant i taggaẓt n tgama yessismil-d aɣilas d akken-it d talmest yudsen ar umihi n wengar
Aɣilas (Assaɣ ussnan: Panthera pardus) d yiwet n telmest seg twacult n tserɣuda yakk d aserɣud ameẓyan deg 4 n telmas yeṭṭafaren tawsit n iɣilasen (acku izem, Aksel d ujagwar id t-yugaren)
Jina la kibiolojia Panthera pardus Linnaeus, 1758
Chui ni mnyama mwindaji anayewinda kimyakimya sana. Ingawa ni mdogo kuliko wanyama wote wa jenasi ya Panthera, chui bado anaweza kuwinda mnyama mkubwa kwasababu ya fuvu lake kubwa lenye taya zenye nguvu. Ukilinganisha na paka mwili wake ni mrefu zaidi na miguu yake ni mirefu. Urefu wa kichwa na mwili wake ni kati ya sm 125 na 165 na mkia wake unakaribia sm 60 mpaka 110. Urefu wa mabega ni sm 45 mpaka 80. Chui dume ni wakubwa 30% zaidi ukilinganisha na jike, kufikia uzito wa kg 37 mpaka 91 ukilinganisha na jike wenye kg 28 mpaka 60. Chui wenye miili mikubwa hupatikana kwenye maeneo yaliyojitenga na wanyama wengine wala nyama hasa toka kwa wale jamii ya paka wakubwa waliozoeleka kama vile simba na chui wakubwa wenye milia,"tigers".
Chui mara nyingi huchanganywa na paka wengine wenye madoa, kama duma na jagwa. Hata hivyo wana mtindo tofauti wa madoa: duma wana madoa ya kawaida yaliyosambaa mwili wote; jaguar wana madoa madogo ndani ya vijimiraba; wakati chui ana madoa ndani ya miduara midogo kuliko ile ya jaguar. Chui ni mkubwa na mwenye misuli zaidi kuliko duma, lakini mdogo kidogo na mwenye misuli kidigo kuliko jaguar. Madoa ya chui ni ya mviringo kwa Afrika Mashiriki na huwa ya mraba kwa kusini mwa Afrika. Chui wameripotiwa kufikia mpaka umri wa miaka 21. Rangi mbalimbali.
Chui anafahamika kwa uwezo wake wa kukwea miti, na huonekana akijipumzisha kwenye matawi ya miti wakati wa mchana, akiburuza mawindo yake mpaka juu ya miti na kuining’iniza huko; [1] ingawa, yeye hana nguvu sana kama jamii nyingine ya paka. Chui naye pia ni mwenye nguvu sana, anaweza kukimbia mpaka km 58 kwa saa, kuruka mbele zaidi ya mita 6 na kuruka juu mpaka kufikia hata mita 3. [2] Chui kiasili ni miongoni mwa wanyama wanaowinda usiku, japo wamerekodiwa mara kadhaa wakiwinda mchana, tena hasa wakati anga likiwa si angavu sana. Wao hutumia muda wao mwingi kulala, aidha juu ya miti, kwenye miamba au kwenye nyasi.
Chui huwinda kwa utegemezi. Ingawa hupendelea wanyama wa umbo la kati, chui hula kitu chochote kuanzia kombamwiko alaye kinyesi mpaka wakubwa pofu dume mwenye kg 900. Milo yao hujumuisha sana wanyama wenye kwato na nyani, lakini rodent, reptilia, amfibia, ndege na samaki nao huliwa pia. Kwa Afrika, swala wa umbo la kati ndio chakula kikuu cha chui, hasa impa na swala wa Thomson. [3] Huko Asia chui hula mbawala, chitali na muntiako na pia aina ya paa wa Asia na Ibex.
Chui hunyatia windo lake kimyakimya na dakika ya mwisho kasha kumrukia, humnyonga koo lake kwa kumng’ata haraka. Chui kwa kawaida huficha mawindo yao kwenye vichaka vilivyoshona au huyachukua mpaka juu ya miti, [4] na wana uwezo wa kubeba wanyama hata wenye uzito mara tatu ya uzito wao. Chui ndiyo mnyama pekee miongoni mwa jamii ya paka anayeweza kubeba mawindo yake juu ya miti. Uchaguzi wa mawindo kupitia tafiti umeonekana kuzingatia hali fulani ikiwemo ukubwa wa kundi analokuwemo mnyama awindwaye, ukubwa wa pori na mazingira yasiyoweza kuhatarisha maisha ya mwindaji, chui.
Chui jike huko Sabi Sands maeneo ya Afrika ya Kusini. Ona madoa meupe anayotumia kuwasiliana na watoto wake wakati wa kuwinda kwenye nyasi ndefu.
Chui dume hufuata jike ambalo linamvutia, ingawa maranyingi kupigania haki za kuzaliana hutokea. Kutegemeana na eneo, chui hujamiiana mwaka mzima (Afrika na Asia) au kwa kipindi maalumu Januari mpaka Februari (Manchuria na Siberia). Chui jike kawaida huwa kwenye kipindi cha joto kwa siku 6 – 7. [5] Hubeba mimba kwa siku 90 – 105. [6] Watoto kwa kawaida huzaliwa kwa wingi wa 2 – 4, lakini kiwango cha kufa kwa watoto ni kikubwa kiasi cha kupona mtoto 1 – 2 tu kwa uzao mmoja.
Chui jike mwenye mimba hutafuta pango, uwazi kwenye miamba, mti wenye uwazi mkubwa au kichaka kwaajili ya kuzalia na kuweka makazi ya mwanzo. Watoto hufungua macho yao baada ya siku 10. Manyoya ya watoto huwa marefu na mengi kuliko ya wakubwa. Ndani ya miezi mitatu watoto huanza kuwafuata mama zao nje kuwinda. Wakiwa na umri wa mwaka mmoja chui wana uwezo wa kujilisha wenyewe lakini hubaki na mama zao kwa miezi 18 mpaka 24. [7]
Tafiti juu ya chui zinaonesha kuwa asilimia karibu 13% ya chui wote wanapatikana katika maeneo yanayotunzwa. Katika tafiti yao ya IUCN, Nowell and Jackson walisema chui dume huwa nahimaya ya kilomita za mraba 30-38, lakini jike huwa na kilomita za mraba 15-16 tu. [8]
Data kutoka mwaka 1996 zinaonesha kuwa chui ndio waliosambaa zaidi kwa wanyama wote jamii ya paka, na hasa katika sehemu za kusini mwa Asia na katikati mwa Afrika,ingawa tangu hapo kiasi hicho kimeanza kupungua.
Chui huishi zaidi sehemu zenye nyasi, miti kiasi na hasa pembezoni mwa vijito. Chui mara nyingi amefanyiwa tafiti akiwa katika misitu ya savanna, na ndio iliyotumika kutoa baadhi ya tabia zake. Kwa mfano kwa kawaida chui husemwa kuwa wao huwinda usiku lakini huko Afrika ya Magharibi wameonekana hasa kuwa wanawinda mchana. Pia chui wa misituni wanatabia ya kuchagua mawindo na huwa na tabia nyingi za msimu. [40] Huku akiwa katika misitu ya savanna, chui anaweza kuishi katika maeneo mengi: huko Urusi Mashariki ya Mbali, huweza hata kuishi kwenye jotoridi chini ya -25 digrii za Sentigredi.
Chui ni lazima apiganie chakula na malazi na wawindaji wingine kama simba, tigers , fisi madoa na mbwa mwitu wa Afrika hata na wale wa Asia. Wanyama hawa huweza kuiba mawindo ya chiu au hata kuwawinda kwa ajili ya kitoweo watoto wa chui. Chui ameweza kuishi na wanyama hawa pamoja kwa kuwa na muda tofauti wa kuwinda, na kutokuwa muda mwingi maeneo ambayo wanyama hawa wapo. Kwa usalama zaidi, chui hubeba aidha watoto wake au kitoweo chake alichowinda mpaka juu ya miti. Simba mara chache huweza kukwea juu ya miti kufikia chakula cha chui, na kama amevutiwa sana, tiger mkubwa anaweza pia kukwea mti kufikia chakula hicho.
Nowell na Jackson waliona nyakati Fulani ambapo chui walishirikiana na simba au tiger: hapa chui anaonekana kuua mnyama mdogo huku wenzake wakiwepo. Katika misitu ya Kitropiki chui hawaogopi jamii nyingine zap aka na kuwinda muda tofauti. Licha ya wingi wao, chui na tigers walionekana wakiishi pamoja bila ya ushindani mkubwa ambao ni kawaida kuonekana katika ukanda wa savanna.
Pumpard ni mnyama mahuluti aliyetokana na kuchanganywa chui na puma. Seti tatu za wanyama haw zilizalishwa kati ya mwaka 18900 na mapema 1900 na Carl Hagenbeck katika mbuga yake ya wanyama huko Hamburg, Ujerumani.
Chui wamejulikana kwa binadamu tangu enzi za kale na wameonekana kwenye sanaa, imani kwa nchi nyingi ambako walitokea kihistoria, kama vile Ugiriki ya kale, Persia na Roma, na hata kule ambako hawakuwepo ila kuanzia milenia za hapa karibuni, kwa mfano Uingereza. Matumizi ya sasa ya chui ni kama ngao ya michezo, ngao ya taifa imezoeleka sana kwa afrika, japo bidhaa nyingi duniani zinatumia jina hili.
Chui jike huko Sabi Sands, Afrika ya Kusini ikionesha kwa namna gani mtalii anavyoweza kuwasogelea chui
Licha ya umbo lake, mnyama huyu ni vigumu sana kuonekana mwituni. Sehemu nzuri za kuwaona chui katika afrika ni Sabi Sand Private Game Reserve huko Afrika ya Kusini, ambako chui wameyazoea magari ya safari na huonekana hata mchana kwa ukaribu kwelikweli. Huko Asia, huonekanakatika Mbuga ya Taifa ya Yala nchini Sri Lanka, ambako ni miongoni mwa seheme zenye chui wengi zaidi duniani, lakini hata hapa kuonekana hakujahakikishiwa kwasababu zaidi ya nusu ya mbuga imefungwa kwa jamii. Sehemu nyingine nzuri ya kuwona chui ni mbuga ya Taifa ya Wilpattu huko Sri Lanka, bila ya kusahau Madhya Pradesh na Uttarakhand huko India.
Jina la kibiolojia Panthera pardus Linnaeus, 1758
Hoe-pà (Eng-gí: leopard), ha̍k-miâ Panthera pardus,[2] sī chi̍t khoán niau-kho tōng-bu̍t, sio̍k Panthera sio̍k (lāi-té hâm sai, hó͘, bí-chiu-pà) .
Hoe-pà pat tī A-chiu ê tang-pō͘, lâm-pō͘ seng-oa̍h, hiān-sî chū-jiân hun-pò͘ ê hoān-ûi í Hui-chiu ê ē-Sahara tē-khu ûi chú, lēng-goā tī Lâm-a, Tang-lâm-a kap Tiong-kok iáu ū chûn-chāi chió liōng.
Ū chi̍t pò͘-hūn hoe-pà sì o͘-hoà ê tu̍t-piàn kò-thé, hong kiò chò "o͘-pà".
Hoe-pà (Eng-gí: leopard), ha̍k-miâ Panthera pardus, sī chi̍t khoán niau-kho tōng-bu̍t, sio̍k Panthera sio̍k (lāi-té hâm sai, hó͘, bí-chiu-pà) .
Hoe-pà pat tī A-chiu ê tang-pō͘, lâm-pō͘ seng-oa̍h, hiān-sî chū-jiân hun-pò͘ ê hoān-ûi í Hui-chiu ê ē-Sahara tē-khu ûi chú, lēng-goā tī Lâm-a, Tang-lâm-a kap Tiong-kok iáu ū chûn-chāi chió liōng.
Ū chi̍t pò͘-hūn hoe-pà sì o͘-hoà ê tu̍t-piàn kò-thé, hong kiò chò "o͘-pà".
Huă-báu (花豹) sê siŏh cṳ̄ng buô-ṳ̄ dông-ŭk.
Jaguareteru (karaiñe'ẽ: Leopardo, Panthera pardus) ha'e peteĩ okambúva so'o'úva oĩ juehepehẽ mbarakajarundi pegua.
Jaguareteru ha'e michĩve jaguareteva, ha oiko Asia ha Afrika.
Di Leopard (Panthera pardus) as en slach kaater (Felidae), an lewet uun Afrikoo an Aasien. Efter Tiiger, Lööw an Jaguar as di leopard det schuardgratst kaat. Hi liket di jaguar uun Ameerikoo an koon jüst so uk ans suart wees.
Onerslacher efter: Wikispecies
The leopard (Panthera pardus) is a member o the Felidae faimily wi a wide range in some pairts o Africae an tropical Asie, frae Siberie, Sooth an Wast Asie tae athort maist o sub-Saharan Africae.
Leopard (lat. Panthera pardus) je jedna od pet velikih mačaka iz roda Panthera. Pripada porodici Felidae i nastanjuje područja od podsaharske Afrike, zapadne Azije, Bliskog Istoka, južne i jugoistočne Azije do Sibira.[1] Fosilizirani ostaci pronađeni u Italiji ukazuju da su leopardi živjeli u Evropi u doba pleistocena.[2]
Izgledom je sličan jaguaru, ali je manji i slabije konstitucije. Ima pjege po krznu, slične jaguarovim, ali su manje i rjeđe, i uglavnom nemaju unutrašnju tačku. I jaguari i leopardi mogu imati crno krzno i tada se nazivaju crni panteri.
Smatra se djelimično ugroženim prema IUCN-ovom crvenom popisu iz razloga što se populacija leoparda uveliko smanjuje.[3]
U antičko doba se smatralo da je leopard hibrid lava i pantera, pa je tako i dobio ime: grčki λέων leōn (lav) i πάρδος pardos (panter), od riječi पृदाकु pṛdāku (zmija, tigar, panter) na jeziku sanskrt.[4]
Velika je raznolikost u boji krzna i uzorku pjega kod različitih vrsta leoparda. Općenito, boja krzna varira od blijedožute do jarke zlatne.
Leopardi su okretni grabljivci koji love iz zasjede. Iako su manji od većine mačaka iz roda Panthera, mogu savladati veliki plijen zbog velike lobanje i jakih čeljusnih mišića. Dužina od glave do repa se kreće između 90 i 165 cm, a dužina repa između 60 i 110 cm.[5][6] Visina ramena se kreće od 45 do 80 cm. Mišići koji su vezani za lopaticu su izrazito jaki što omogućava leopardu da se penje po drveću. Velika je raznolikost i u veličini. Mužjaci su oko 30% veći od ženki i teže od 30 do 90 kg u poređenju sa ženkama koje teže od 23 do 60 kg. Veliki mužjaci teški i do 91 kg pronađeni su u nacionalnom parku Kruger u Južnoafričkoj Republici. Međutim, mužjaci koji žive na priobalnim planinama Južnoafričke Republike prosječno teže 31 kg, a ženke koje nastanjuju rubove pustinje u Somaliji od 23 do 27 kg. Smatra se da ova razlika u težini oslikava kvalitet i dostupnost plijena u različitim staništima.
Tijelo leoparda je dugo, a noge kratke. Najveća izmjerena težina iznosi 96,5 kg sa dužinom od 190 cm od glave do repa.[6][7]
Leopardi sa crnim krznom se nazivaju crni panteri. Uobičajeni su u kišnim šumama Malajskog poluostrva kao i na obroncima nekih afričkih planina poput Kenije.[8]
Leopardi su najviše rasprostranjeni od svih divljih mačaka. Brojni su u Africi kao i u istočnoj i južnoj Aziji, iako se populacije izvan podsaharske Afrike smanjuju i postaju izdvojene. Na sjeveroistoku Azije su leopardi kritično ugroženi. Na indijskom potkontinentu, jugoistočnoj Aziji i Kini, leopardi su relativno brojni. Općenito gledano, broj leoparda je veći od ostalih mačaka iz roda Panthera.[3][9] Po pitanju staništa, leopardi su izrazito prilagodljivi, iako su najviše prisutni u savanama i kišnim šumama. Na dalekom istoku Rusije žive u bjelogoričnim šumama gdje zimske temperature padaju i do -25°C.[26] Staništa leoparda variraju od najvlažnijih kišnih šuma do rubova pustinja.
U doba kasnog pleistocena postojala je vrsta leoparda koja je živjela u Evropi tzv. pećinski leopard (lat. P. p. spelaea). Bio je sličan današnjem iranskom leopardu. Jedini prikaz pećinskog leoparda pronađen je u pećini Chauvet u južnoj Francuskoj. Kompletni kosturi četiri pećinska leoparda pronađeni su 2007. godine u pećini Vjetrenica u općini Ravno, Bosna i Hercegovina. Ostaci se čuvaju u Zemaljskom Muzeju Bosne i Hercegovine u Sarajevu.[10]
Leopardi su samotnjaci i uglavnom love noću. Okretni su i mogu trčati brzinom preko 58 km/h, skočiti horizontalno preko 6 m i do 3 m vertikalno. Hrane se velikim brojem životinja, a najviše papkarima i primatima. Međutim, love i manje životinje poput glodara, gmizavaca, vodozemaca, insekata, ptica, riba i ponekad manjih grabljivaca kao što su lisice, šakali, kune i manje mačke. Leopardi su jedini prirodni grabljivci odraslih čimpanzi i gorila, iako ih uglavnom izbjegavaju jer predstavljaju težak plijen.[11] Love tako što vrebaju plijen, skoče na njega kad se dovoljno približe i udave ga jakim ugrizom za vrat. Afrički leopardi uglavnom love antilope srednje veličine kao što su impale i Thomsonove gazele, dok indijski ponajviše love aksis antilope.[12][13]
Leopardi se moraju boriti za hranu i sklonište sa velikim grabljivcima kao što su tigrovi, lavovi, pjegave hijene, prugaste hijene, smeđe hijene, medvjedi te afrički i azijski divlji psi. Mnoge od ovih životinja su u stanju da ukradu leopardov plijen, pojedu leopardove mladunce pa čak i da ubiju odraslog leoparda.[14]
Leopard (lat. Panthera pardus) je jedna od pet velikih mačaka iz roda Panthera. Pripada porodici Felidae i nastanjuje područja od podsaharske Afrike, zapadne Azije, Bliskog Istoka, južne i jugoistočne Azije do Sibira. Fosilizirani ostaci pronađeni u Italiji ukazuju da su leopardi živjeli u Evropi u doba pleistocena.
Izgledom je sličan jaguaru, ali je manji i slabije konstitucije. Ima pjege po krznu, slične jaguarovim, ali su manje i rjeđe, i uglavnom nemaju unutrašnju tačku. I jaguari i leopardi mogu imati crno krzno i tada se nazivaju crni panteri.
Smatra se djelimično ugroženim prema IUCN-ovom crvenom popisu iz razloga što se populacija leoparda uveliko smanjuje.
U antičko doba se smatralo da je leopard hibrid lava i pantera, pa je tako i dobio ime: grčki λέων leōn (lav) i πάρδος pardos (panter), od riječi पृदाकु pṛdāku (zmija, tigar, panter) na jeziku sanskrt.
The leopard (Panthera pardus) is a member o the Felidae faimily wi a wide range in some pairts o Africae an tropical Asie, frae Siberie, Sooth an Wast Asie tae athort maist o sub-Saharan Africae.
Di Leopard (Panthera pardus) as en slach kaater (Felidae), an lewet uun Afrikoo an Aasien. Efter Tiiger, Lööw an Jaguar as di leopard det schuardgratst kaat. Hi liket di jaguar uun Ameerikoo an koon jüst so uk ans suart wees.
Leopardi (Panthera pardus) është një nga pesë speciet e gjinisë Panthera, një anëtar i familjes Felidae.[4] Shtrihet më së shumti në Afrikën nën-Sahariane, në pjesë të vogla të Azisë Perëndimore, në nënkontinentin Indian, në Azinë Juglindore dhe në Azinë Lindore. Ai është listuar si specie e Rrezikuara në Listën e Kuqe të BNRN-së pasi popullatat e tij janë të rrezikuara nga humbja dhe fragmentimi i habitateve dhe janë në rënie në pjesë të mëdha të rangut global. Në Hong Kong, Singapor, Kuvajt, Siri, Libi, Tunizi dhe më së shumti në Marok, popullsia e leopardit është zhdukur tashmë.[2] Të dhënat bashkëkohore sugjerojnë se leopardi ndodhet vetëm në 25% të vargut historik global.[5][6] Leopardët janë gjuajtur ilegalisht dhe pjesët e tyre të trupit janë kontrabanduar në tregtinë e kafshëve të egra për praktikat mjekësore dhe dekorimin.[7][8]
Krahasuar me macet e tjera të egra, leopardi ka këmbë relativisht të shkurtra dhe një trup të gjatë me një kafkë të madhe. Gëzofi i tij është i mbushur me njolla. Ai është i ngjashëm fizikisht me jaguarin, por ka një trup më të vogël dhe më të lehtë, dhe njollat e tij janë përgjithësisht më të vogla, më të dendura dhe pa pika brenda tyre. Të dy, leopardi dhe jaguari janë melanikë, të njohur si panthera të zeza. Leopardi dallohet nga gëzofi i tij që bëhet një me mjedisin, sjellja oportune e gjuetisë, fuqia dhe aftësia e tij për t'u përshtatur në një shumëllojshmëri habitatesh, duke përfshirë zonat e thata dhe malore. Ai mund të vrapojë me një shpejtësi deri në 58 kilometra në orë (36 mph).[9] Fosilet datojnë gjatë Pleistocenit të vonë në Kinë, Europë dhe në Japoni.[1][10]
Emri i zakonshëm 'leopard' rrjedh nga fjala e vjetër angleze 'leuparz' e përdorur në poezinë Kënga e Rolandit, shkruar në fund të shekullit të VIII.[11] Mendohet të jetë një bashkim i fjalëve greke λέων 'leōn' që do të thotë luan dhe πάρδος 'pardos'.[12]
Fjala 'panterë' rrjedh nga fjala latine 'panther' dhe nga greqishtja e lashtë πάνθηρ 'pánthēr'.[13][14] Fonetikisht e ngjashme, fjala पाण्डर 'pând-ara' do të thotë 'e zbehtë, e verdhë, e bardhë'.[15] Emri shkencor pardus rrjedh nga greqishtja πάρδαλος 'pardalos' që do të thotë 'me njolla'.[16]
Felis pardus ishte emri shkencor i propozuar nga Karl Lineu në 1758.[17] Emri gjinisë Panthera u përdor për herë të parë nga Lorenz Oken në 1816, i cili përfshinte të gjitha macet e njohura në këtë grup.[18] Klasifikimi i Oken nuk u pranua gjerësisht, dhe Felis ose Leopardus u përdorën si emra të gjinisë deri në fillim të shekullit XX.[19]
Leopardi ishte kampioni për Panthera nga Joel Asaph Allen në vitin 1902.[20] Në vitin 1917, Reginald Innes Pocock përfshiu gjithashtu tigrin (P. tigris), jaguarin (P. onca) dhe luanin (P. leo) në gjininë Panthera.[21][22]
Leopardi (Panthera pardus) është një nga pesë speciet e gjinisë Panthera, një anëtar i familjes Felidae. Shtrihet më së shumti në Afrikën nën-Sahariane, në pjesë të vogla të Azisë Perëndimore, në nënkontinentin Indian, në Azinë Juglindore dhe në Azinë Lindore. Ai është listuar si specie e Rrezikuara në Listën e Kuqe të BNRN-së pasi popullatat e tij janë të rrezikuara nga humbja dhe fragmentimi i habitateve dhe janë në rënie në pjesë të mëdha të rangut global. Në Hong Kong, Singapor, Kuvajt, Siri, Libi, Tunizi dhe më së shumti në Marok, popullsia e leopardit është zhdukur tashmë. Të dhënat bashkëkohore sugjerojnë se leopardi ndodhet vetëm në 25% të vargut historik global. Leopardët janë gjuajtur ilegalisht dhe pjesët e tyre të trupit janë kontrabanduar në tregtinë e kafshëve të egra për praktikat mjekësore dhe dekorimin.
Krahasuar me macet e tjera të egra, leopardi ka këmbë relativisht të shkurtra dhe një trup të gjatë me një kafkë të madhe. Gëzofi i tij është i mbushur me njolla. Ai është i ngjashëm fizikisht me jaguarin, por ka një trup më të vogël dhe më të lehtë, dhe njollat e tij janë përgjithësisht më të vogla, më të dendura dhe pa pika brenda tyre. Të dy, leopardi dhe jaguari janë melanikë, të njohur si panthera të zeza. Leopardi dallohet nga gëzofi i tij që bëhet një me mjedisin, sjellja oportune e gjuetisë, fuqia dhe aftësia e tij për t'u përshtatur në një shumëllojshmëri habitatesh, duke përfshirë zonat e thata dhe malore. Ai mund të vrapojë me një shpejtësi deri në 58 kilometra në orë (36 mph). Fosilet datojnë gjatë Pleistocenit të vonë në Kinë, Europë dhe në Japoni.
Le leopardo (Panthera pardus) es un membro del familia del felides, e le minor del 4 "grande felines" o pantheras del genere Panthera. Le altere 3 es le tigre, le leon e le jaguar.
Con presentia historic in le sud de Asia e Africa, de Corea a Africa del Sud, le rango de distribution del leopardo ha diminuite radicalmente a causa de veneria e habitat perdite. Le plus grande concentration de leopardos actualmente es in Africa subsaharian (o central); tamben existe populationes fragmentate in Pakistan, India, Indochina, Malaysia, e China.
A causa de habitat perdite e declino de population, le IUCN lo graduava como "quasi menaciate" in 2008. Post un reevalutation del datos, IUCN augmentava in 2016 su stato de menacia a vulnerabile, notante que, ben que le multe causas del declino del species non es ben comprendite, le declino es evidente e previdite de continuar in le futuro.[1]
Le numero de leopardos es plus grande que altere species de Panthera, que ha un stato de conservation plus acute.
Comparate con le altere membros del familia de Felidae, le leopardo ha pedes curte e corpore longe con un cranio grande. Illo es similar in apparentia al jaguar, ma illo es diminuite e con figura svelte.
Leon (Panthera leo)
Jaguar (Panthera onca)
Leopardo/Panthera (Panthera pardus)
Tigre (Panthera tigris)
Ang lepard, leopardo, o pantera[2] (Ingles: leopard) ay isang uri ng malaking pusa.[3]
Ang lathalaing ito na tungkol sa Agham ay isang usbong. Makatutulong ka sa Wikipedia sa nito.
Le leopardo (Panthera pardus) es un membro del familia del felides, e le minor del 4 "grande felines" o pantheras del genere Panthera. Le altere 3 es le tigre, le leon e le jaguar.
Ang lepard, leopardo, o pantera (Ingles: leopard) ay isang uri ng malaking pusa.
Leopardurin (frøðiheiti Panthera pardus) vigar eini 60 kg og er um 1,5 metrar langur. Leopardar fáa lagað seg til ymiskar umstøður, kunnu vera í heitum, slavnum skógum eins og í køldum fjallalíðum. Eisini halda teir til tætt við býir og bygdir, t.d. í Afrika. Leopardurin klívur ofta í trøum. Mangan liggur hann uppi á greinum og svevur, hvílir seg ella lúrir eftir fongi. Leopardur dregur stundum dýraleivdir upp í trøini, so ræátarar ikki taka tær.
Lewopa se yon bèt.
Lu liupardu è n'armalu di lu gèniri Panthera pardus cu truncu snellu e ciampi di media lunghizza dutati d'artigghi ribbusti. Stu grossu filinu è assai àggili e dî formi snelli e liganti, cu mantellu a pilu rasu culuri ocra a macchi scuri.
E' diffusu speci ntê zoni vuscusi e ntê savani di l'Àfrica e di l'Asia.
Macan tutul (Latin: Panthera pardus) iku salah siji saka papat kucing gedhé. Kéwan iki uga diarani minangka macan pang amarga bisa wasis anggoné mènèk. Ing wiwitan, wong bakalé mikir yèn leopard iku sato saka bangsané singa lan macan, jalaran katon saka jeneng "leopard" saka panliti Éropa awal. Leopard Jawa (P. p. melas) fauna khas Jawa Kulon lan kéwan kang kareksa ing Indonésia.
Macan tutul ukurané gedhé, klawan dawa awak udakara semèter tumeka rong mèter. Spésiés iki umumé nduwèni wulu soklat kuning karo ireng. Ireng panggonan ing sirah cilik. Leopard wadon padha, lan luwih cilik tinimbang kang lanang.
Wewengkon pasebaran saka macan tutul ing bawana Asia lan Afrika. Spésiés iki dianggep duwé akèh sub-jinis (luwih saka 30 subspésiés) kang ditemokaké ing limang habitat, kira-kira saka alas tropis, ara-ara samun, savanah, gunung-gunung lan omah wilayah, nanging saiki gunggungé wis suda sawisé molekuler testing.
Leopard iku kagolong oportunitises, migunakaké kabèh kasempatan kanggo golèk memangsan. Kéwan iki mangan mèh sakabèhaning ukuran memangsan, mliginé saka bangsa mamalia, rodents, iwak, manuk, kethek lan kéwan liyané kang sak habitat.
Sawetara subspésiés saka Leopard ya iku Macan Beetles saka Indonesia kang tingkatané bakal cures lan cures, nanging umumé Leopard kabiji minangka Résiko Kurang ing Dhaptar Abang IUCN.
Macan tutul (Latin: Panthera pardus) iku salah siji saka papat kucing gedhé. Kéwan iki uga diarani minangka macan pang amarga bisa wasis anggoné mènèk. Ing wiwitan, wong bakalé mikir yèn leopard iku sato saka bangsané singa lan macan, jalaran katon saka jeneng "leopard" saka panliti Éropa awal. Leopard Jawa (P. p. melas) fauna khas Jawa Kulon lan kéwan kang kareksa ing Indonésia.
maung sancang (Macan tutul, Leopards, Panthera pardus) mangrupa salah sahiji ti opat 'maung' dina genus genus Panthera. Dedeganana teu sarua, ti mimiti panjang saméter nepi ka ampir dua méter, nu rata-rata beuratna antara 30-70 kg. Nu jalu bisa leuwih ti 90 kgs, sedengkeun bikangna mah kira dua pertiluna. Ditilik tina ukuranana mah, maung sancang téh kaasup bangsa ucing pangkuatna sanggeus jaguar. maung sancang lolobana boga bulu konéng-emas kalawan totol hideung bentuk kembang
Maung tarum (panther) mangrupa maung sancang (atawa jaguar) mélanistik, boga mutasi nu ngabalukarkeun leuwih lobana produksi pigmén hideung (eumélanin) batan pigmén konéng emas (péomélanin). Hasilna, bulu ieu maung jadi ampir hideung meles, da mun disidikkeun mah totolna téh masih bisa katempo. Lian ti tarum, aya ogé maung bodas.
Najan ukuranana badag, sato nu sok liar peuting sarta prédator arboréal téh hésé kawénéhanana.
Aya kira 7-30 subspésiés maung sancang (salah sahijina geus lastari), najan teu sakabéhna ditampa ku para ahli:
maung sancang pseudo-mélanistik boga kelir dasar nu normal, tapi ku sabab totolna kerep pisan, katémbongna kawas hideung meles. Di sababaraha spésiés, bagian nu kelirna hideung téh ngalegaan, antukna ukur nyésakeun garis coklat nu nunjukkeun kelir dasar
Dina hiji makalah ngeunaan maung tarum Asia, Pocock ngagunakeun poto kulit maung sancang ti India kidul; totolna baradag, nu masing-masing ngandung sababaraha totol antukna kawas jaguar atawa méong congkok. Kulit maung sancang Pocock lianna di India kidul totolna normal, tapi pigmén tambahanana loba pisan antukna kawas maung tarum totol konéng.
Maung, utamana nu totol, kadang sok pahili antara nu hiji jeung nu séjénna, komo mun nempona di kebon binatang atawa poto. maung sancang (leopard) téh deukeut pisan jeung jaguar, tapi rada jauh jeung citah mah. Cara anu gampang pikeun ngabédakeunana nyaéta ku nganyahokeun ti mana asalna.
maung sancang mah ayana ukur di Aprika jeung Asia, sedengkeun jaguar ukur di Amérika. Ciri lianna: maung sancang mah teu boga totol dina jero kembangna, sedengkeun jaguar, lian ti kembangna leuwih badag, ogé di jerona sok aya totolan. Nu diiwalkeun téh ukur dua: maung sancang Amur jeung maung sancang Cina Kalér, nu leuwih leutik.
Lian ti panémbongna, maung sancang jeung jaguar ogé mibanda pola paripolah nu sarupa. Jaguar bisa nyaluyukeun manéh kana rupa-rupa habitat, ti leuweung hujan nepi ka tegalan. Kitu ogé maung sancang nu bisa hirup di leuweung geledegan, tegalan, pagunungan, nepi ka sagara keusik.
Citah, najan habitatna méh sarupa jeung maung sancang, gampang pisan dibédakeunana. maung sancang mah leuwih beurat, leuwih ngeusi, babandingan hulu jeung awakna leuwih badag, sarta totolna mangrupa kembang, lain titik. Citah lumpatna leuwih tarik batan maung sancang, sarta hirupna leuwih condong diurnal, sedengkeun maung sancang mah sok liar peuting (nokturnal). Citah mah hirupna dina taneuh, sedengkeun maung sancang mah sok tétérékélan dina tatangkalan.
Saméméh ayana pangaruh manusa, maung sancang téh mangrupa bangsa ucing nu paling sumebar di sakuliah dunya: ampir di sakuliah Aprika (iwal sagara keusik Sahara), ogé di Asia Minor. Urang masih bisa manggihan ieu sato di Tatar Arab, India, Pakistan, Cina, Sibéria, Asia Tenggara darat, sarta pulo Jawa jeung Sri Langka.
Salaku prédator badag, kahirupan maung sancang mah kaitung nyugemakeun. Dumasar panalungtikan, kiwari gé aya kira satengah juta maung sancang di sakuliah dunya. Tapi, kawas maung lianna, beuki dieu maung sancang gé beuki béakeun habitat, komo mun loba kénéh nu moro mah. ku sabab pinter nyamuni/nyaru, maung sancang kadang bisa hirup deukeut jeung padumukan manusa.
maung sancang (Macan tutul, Leopards, Panthera pardus) mangrupa salah sahiji ti opat 'maung' dina genus genus Panthera. Dedeganana teu sarua, ti mimiti panjang saméter nepi ka ampir dua méter, nu rata-rata beuratna antara 30-70 kg. Nu jalu bisa leuwih ti 90 kgs, sedengkeun bikangna mah kira dua pertiluna. Ditilik tina ukuranana mah, maung sancang téh kaasup bangsa ucing pangkuatna sanggeus jaguar. maung sancang lolobana boga bulu konéng-emas kalawan totol hideung bentuk kembang
Maung tarum (panther) mangrupa maung sancang (atawa jaguar) mélanistik, boga mutasi nu ngabalukarkeun leuwih lobana produksi pigmén hideung (eumélanin) batan pigmén konéng emas (péomélanin). Hasilna, bulu ieu maung jadi ampir hideung meles, da mun disidikkeun mah totolna téh masih bisa katempo. Lian ti tarum, aya ogé maung bodas.
Najan ukuranana badag, sato nu sok liar peuting sarta prédator arboréal téh hésé kawénéhanana.
Misti hawar[1] (Panthera pardus) nisqaqa huk sallqa aycha uquq ñuñuq uywam, Afrikapi Asyapipas kawsaq.
Misti hawar (Panthera pardus) nisqaqa huk sallqa aycha uquq ñuñuq uywam, Afrikapi Asyapipas kawsaq.
huk yana misti hawar
O leopardo (d'o latín <LEOPARDUS, «gatopardo». Scientificament Panthera pardus) ye un mamifero carnivoro d'a familia Felidae, subfamilia Pantherinae y chenero Panthera.
Ye un animal depredador de mida mediana, solitario y muit adaptable, que habita en una gran diversidat d'habitatz, dende sabanas dica selvas tropicals humedas y en petrosas, por tot lo cinturón equatorial y entre os dos tropicos, en Asia y Africa.
O leopardo ye un felido extraordinariament adaptable. Con dimensions mas menudas que as d'atros miembros de Panthera, o leopardo ye muit áchil, pero tamién disposa d'una enorme fuerza bruta pa abatir y arrocegar presas muito más grans que ell.
Caza a la guait, dende a vechetación. Por ixa razón o suyo habitat se troba limitau a os puestos a on que i haiga vechetación: nomás evita os disiertos y l'Alta Montanya. Ye un depredador habitual en as sabanas d'Africa y en as d'Asia, pero tamién i hai poblacions en as selvas tropicals d'ixes dos continents y mesmo en as selvas templadas d'Asia.
A on coexiste con atros depredadors mas grans, como con os lions y hienas en as sabanas africanas u os tigres en as selvas d'Asia, o leopardo desenvolica estratechias de supervivencia diferents pa evitar-los, como dormir u consumir as suyas presas en l'alto d'os árbols.
O leopardo ye un felido de mida mediana-gran, con peso entre os 37 y os 90 kg en os masclos y entre 28 y 60 kg en as fembras. Ye a especie mas menuda entre as quatro que forman o chenero Panthera, estando de regular mas chicorrón que o suyo parient o yaguar, y muito más chicot que lions y tigres.
A lonchitut d'o cuerpo ye d'entre 91 y 191 centimetros, mas a coda, que fa entre 58 y 110 cm. L'altaria d'o cuerpo ye d'entre 45 y 78 cm en a cruz d'o lomo.
Anque historicament se consideraba que existiban dica trenta subespecies de leopardo, en l'actualidat y a conseqüencia d'estudeos de taxonomía moderna, s'ha recomposau en hueito u nueu.[1]
O zoonimo «leopardo» ye un cultismo en todas as luengas romances actuals, que ye arribau diversas vegadas a traviés d'o latín y muit especialment en o baixo latín u latín medieval, como bestia citada en bestiarios y atras obras escritas propias de l'imachinario medieval. En latín, leopardus ye o nombre que se le da normalment a lo que as romances han nombrau regularment «gatopardo», una fiera con tacas propia de l'imachinario medieval europeu, que se crei que no corresponde con garra especie real.
A parola ye d'orichen griego y se composa de dos etimos: λέων, leōn, «lión», y πάρδος, párdos, «tacau». Os griegos antigos tuvon conoiximiento de l'animal probablement por o contacto con atras civilizacions de a mediterrania oriental, como l'Imperio Persa Aquemenida, que en teneban en os suyos territorios.
Lo leopard es un dels quatre felins del genre Panthera.
Lo leopard es un mamifèr que pesa adulte entre 35 kg e 80 kg e mesura entre 90 cm e 1,60 m, fins a 1,90 m per la sosespècia africana. La femèla es en general pus pichòta que lo mascle.
De leopards pòdon èsser negres e son alara sonats « pantèra negra »; s’agís pas d’una sosespècia distinta mas d’una variacion ligada a una mutacion genetica sonada melanisme : la forradura consèrva sas tacas, mas son pas visiblas dins los pels.
Caça sonque de nuèch e sòl passar la jornada aconsomit dins la vegetacion, dins las tutas d'autres animals o, mai sovent, sus la branca d'un arbre que los escalan amb una granda agilitat.
Pel leopard, l'arbre representa a l'encòp l'endrech ont se pausa, lo ponch d'ont va caçar e ont emmagazina son manjar. Es un animal exclusivament solitari levat pendent la sason de las amors (mai o mens 15 jorns per an). Lo periòde de gestacion es de 3 meses e mièg e la femèla pòt portar dos o tres pichòts. Lo còs del leopard l’ajuda per montar als arbres, amb sas patas fòrça desvolopadas e sos muscles potents. Quand lo leopard es confrontat a la concurréncia dels autres predators, a tendéncia a far montar sas victimas dins los arbres a l’abric dels caronhaires. Lo leopard es un animal eclectic dins son menut, se noirís de predas de talha mejana (antilòpas, gazelas, facochèrs, gnos), que tua per estrangulacion o per mossegadas. Es un mamifèr de la familha dels felids, es carnivòr, es un grand predator de la savana e de las selvas tropicalas e sornas d’Asia. Pòt viure fins a 12 ans dins la natura e 23 ans en captivitat.
Los pichòts de la pantèra pesan entre 500 e 700 g, lo desmamatge se fa a 3 mes, mas atenhon lor maduretat sexuala entre 2 e 3 ans. Es un animal solitari, viu en coble sonque 6 o 7 jorns pendent que la femèla es en calor. 90 jorns après l’acoplament, la femèla dona naissença a 1 a 6 pichons.
Piling, pilingê pinpinî, pilingê ravrav[1], pars[çavkanî pêwîst e], şek an leopar (Panthera pardus), cureyekî pêsîkên mezin (Felidae)e.
Pars kovî û goştxwer e.
Pars li çend waran li parzemîna Afrîkayê, Asyayê, ji Sîbîryayê (Rûsya) ta başûrê Asyayê, rojavayê Asyayê û di nav binpeydayê yan Afrîkaya Binsaharayî re.
Vîdeyoyeke ku tê de parsek li bejiyê ye.
Piling, pilingê pinpinî, pilingê ravrav, pars[çavkanî pêwîst e], şek an leopar (Panthera pardus), cureyekî pêsîkên mezin (Felidae)e.
Xācocēlōtl (caxtillāntlahtōlli: leopardo huan pantera), ome tlahtolli, xaco ihuatl ocelotl.
Η λεοπάρδαλη (Panthera pardus - Πάνθηρ πάρδος) ή απλά πάνθηρας είναι σαρκοφάγο θηλαστικό ζώο που ανήκει στις αιλουρίδες. Είχε κυνηγηθεί πολύ από το άνθρωπο για την όμορφή της γούνα, αλλά πλέον προστατεύεται με ειδικούς νόμους.[3] Ζει στην Αφρική και στην Ν. Ασία, ενώ παλαιότερα ζούσε και στην Ευρώπη, ακόμα και στην Ελλάδα, μέχρι και την Ισπανία.[4][5] Η λεοπάρδαλη ανήκει στο γένος Panthera, στο ίδιο γένος ανήκουν το λιοντάρι (Panthera leo), η τίγρη (Panthera tigris) και το τζάγκουαρ (Panthera onca).[6]
Ο πάνθηρας ή λεοπάρδαλη έχει μήκος σώματος κοντά στα 2,1 μέτρα, με την ουρά να καταλαμβάνει τα 90 εκ. Τα αρσενικά ζυγίζουν από 37 εως 90 kg με ύψος 60 εως 70 cm, ενώ τα θηλυκά είναι ελαφρύτερα, ζυγίζοντας από 28 εως 60 kg κιλά με ύψος 57 εως 64 cm.[7][8] Παρότι Θεωρείται το μικρότερο από τα τέσσερα μεγάλα αιλουροειδή του γένους panthera (Λιοντάρι, Τίγρης, Ιαγουάρος, Λεοπάρδαλη), είναι το δυνατότερο αναλογικά με το μέγεθος και το βάρος του (εάν δηλαδή είχαν όλα τα παραπάνω υπόείδη το ίδιο σωματικό βάρος και μέγεθος, η λεοπάρδαλη θα υπερτερουσε σε σωματική (μυϊκή) δύναμη).
Συνήθως, οι λεοπαρδάλεις είναι μεγαλύτερες σε περιοχές όπου βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας, χωρίς περιορισμό του ανταγωνισμού από μεγαλύτερους θηρευτές όπως το λιοντάρι και η τίγρη.[9] Ορισμένες λεοπαρδάλεις στη Βόρεια Αφρική υποτίθεται ότι ήταν τόσο μεγάλες όσο τα Βερβερικά λιοντάρια. Το 1913, μια εφημερίδα της Αλγερίας ανέφερε ότι μια σκοτωμένη λεοπάρδαλη φαίνεται να υπολογίστηκε περίπου στα 275 εκατοστά συνολικού μήκους.[10] Προς σύγκριση, τα μεγέθη των αρσενικών λιονταριών κυμαίνονται απο 266 εως 311 cm από το κεφάλι μέχρι το τέλος της ουράς.[11]
Η ταχύτητα του εν λόγω αιλουροειδους φτάνει μέχρι και τα 58 χλμ. την ώρα, ενώ έχει επιπλέον την ικανότητα να πραγματοποιεί άλματα μήκους έως και 6 μέτρων. Ο συνδιασμος δύναμης, ταχύτητας αλλά κυρίως η εξαιρετική ικανότητα του συγκεκριμένου είδους να κινείται εντελώς αθόρυβα χωρίς να γίνεται αντιληπτό από τα πιθανά θηράματα του, όπως και μοναδική δυνατότητα του (σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη αιλουροειδων του γένους panthera) να σκαρφαλώνει με ευκολία και να κινείται πάνω στα δέντρα και τα κλαδιά αυτών, καθιστούν τη λεοπάρδαλη ή πάνθηρα έναν από τους ικανοτερους και πιο επιτυχημένους θηρευτές του ζωικού Βασιλείου.[12]
Όσον αφορά τα εξωτερικά χαρακτηριστικά τους, το τρίχωμα των πανθήρων μπορεί να έχει δύο χρώματα: να είναι μαύρο (τα άτομα αυτού του είδους είναι γνωστοί και ως μαύροι πάνθηρες, ή πάνθηρες σκέτο), ή σκούρο κίτρινο, με μαύρες κηλίδες που στο κέντρο τους έχουν κίτρινο.[6]
Η λεοπάρδαλη ζευγαρώνει όλη την διάρκεια του χρόνου. Η εγκυμοσύνη διαρκεί γύρω στις 100 μέρες, και στο τέλος το θηλυκό γεννάει απο 2 εώς 4 μικρά (συνήθως 3), τα οποία αρχικά είναι τυφλά. Τα μικρά μένουν με τους γονείς τους μέχρι να ενηλικιωθούν.[4]
Όταν ο Κάρολος Λινναίος δημοσίευσε την περιγραφή μιας λεοπάρδαλης το 1758 τα τότε 27 υποείδη λεοπάρδαλης περιγράφονταν από φυσιοδίφες από το 1794 ως το 1956. Μετά το 1996, σύμφωνα με ανάλυση DNA, κατά τη δεκαετία του 1990, μόνο οκτώ από τα 27 υποείδη θεωρήθηκαν έγκυρα. Αργότερα όμως μία ανάλυση αποκάλυψε κι ένα ένατο έγκυρο υποείδος, την Αραβική λεοπάρδαλη κι έκτοτε, μετά από μελέτες κρανίων αποκαλύφθηκαν άλλα δύο υποείδη.[13]
Τα εννέα αναγνωρισμένα υποείδη λεοπάρδαλης:[6]
Μετά από μία μορφολογική ανάλυση κρανίων λεοπάρδαλης θεωρήθηκαν έγκυρα δύο ακόμα υποείδη λεοπάρδαλης:
Τα τρία παρακάτω αφρικανικά υποείδη θεωρούνταν έγκυρα μέχρι το 1996. Έκτοτε αναγνωρίζονται ως εκπρόσωποι του υποείδους (P. p. pardus):
Η λεοπάρδαλη (Panthera pardus - Πάνθηρ πάρδος) ή απλά πάνθηρας είναι σαρκοφάγο θηλαστικό ζώο που ανήκει στις αιλουρίδες. Είχε κυνηγηθεί πολύ από το άνθρωπο για την όμορφή της γούνα, αλλά πλέον προστατεύεται με ειδικούς νόμους. Ζει στην Αφρική και στην Ν. Ασία, ενώ παλαιότερα ζούσε και στην Ευρώπη, ακόμα και στην Ελλάδα, μέχρι και την Ισπανία. Η λεοπάρδαλη ανήκει στο γένος Panthera, στο ίδιο γένος ανήκουν το λιοντάρι (Panthera leo), η τίγρη (Panthera tigris) και το τζάγκουαρ (Panthera onca).
Кабылан, леопард (лат. Felis pardus, Panthera pardus L. 1758) – мышыктар тукумундагы сүт эмүүчү. Дене узундугу 160 смге, куйругу 102 смге, эркегинин салмагы 75 кгга жетет, ургаачысы кичирээк. Денеси булчуңдуу, буттары кыска, жүнү жыш, сары же сары кызыл түстө, кара тактары бар. Африкада, Кавказда, Түштүк Азияда, Түркмөнстандын тоолорунда, Тажикстандын түштүгүндө, Уссури крайында жолугат. Чытырман токойлордо жана түздүктө, суу жээктеринде, калың өсүмдүктөрдүн арасында жашайт. Бугу, тоо эчки ж. б. туяктуулар менен азыктанат. Айрым учурда үй жаныбарларына (кой, жылкы, ит), ошондой эле куштарга да кол салат. ТКЭСтин Кызыл китебине катталган.
Кабылан, леопард (лат. Felis pardus, Panthera pardus L. 1758) – мышыктар тукумундагы сүт эмүүчү. Дене узундугу 160 смге, куйругу 102 смге, эркегинин салмагы 75 кгга жетет, ургаачысы кичирээк. Денеси булчуңдуу, буттары кыска, жүнү жыш, сары же сары кызыл түстө, кара тактары бар. Африкада, Кавказда, Түштүк Азияда, Түркмөнстандын тоолорунда, Тажикстандын түштүгүндө, Уссури крайында жолугат. Чытырман токойлордо жана түздүктө, суу жээктеринде, калың өсүмдүктөрдүн арасында жашайт. Бугу, тоо эчки ж. б. туяктуулар менен азыктанат. Айрым учурда үй жаныбарларына (кой, жылкы, ит), ошондой эле куштарга да кол салат. ТКЭСтин Кызыл китебине катталган.
Капла́н (барыс, лат. Panthera pardus) — мәчелеләр гаиләлегенә керүче ерткыч җәнлек. Барыслар ыругына керүче 4 хайванның берсе, зур мәчеләр асгаиләлегенә керә.
Озынлыгы 170 см чамасы, койрык озынлыгы 102 см га җитә. Сары яки җирән төстә, кара таплар белән. Тоташ кара төстәге капланны кара пантера дип атыйлар, Африка, Азиянең тропик һәм субтропик урманнарында таралган. Агачларга менеп йөри ала.
XX гасырда Кызыл китапка кертелсә дә, Африкада зур санлы булуы аркасында аулау рөхсәт ителә.
Капла́н (барыс, лат. Panthera pardus) — мәчелеләр гаиләлегенә керүче ерткыч җәнлек. Барыслар ыругына керүче 4 хайванның берсе, зур мәчеләр асгаиләлегенә керә.
Озынлыгы 170 см чамасы, койрык озынлыгы 102 см га җитә. Сары яки җирән төстә, кара таплар белән. Тоташ кара төстәге капланны кара пантера дип атыйлар, Африка, Азиянең тропик һәм субтропик урманнарында таралган. Агачларга менеп йөри ала.
XX гасырда Кызыл китапка кертелсә дә, Африкада зур санлы булуы аркасында аулау рөхсәт ителә.
Леапард (Panthera pardus) — вялікая драпежная жывёліна сямейства каціных.
Памеры леапардаў залежаць ад геаграфічнай вобласьці. Даўжыня цела дасягае 200—250 см (зь якіх 75—110 см прыпадае на хвост), маса самок — 35—50 кг, самцоў — 45—70 кг.
— сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
Леапард (Panthera pardus) — вялікая драпежная жывёліна сямейства каціных.
Памеры леапардаў залежаць ад геаграфічнай вобласьці. Даўжыня цела дасягае 200—250 см (зь якіх 75—110 см прыпадае на хвост), маса самок — 35—50 кг, самцоў — 45—70 кг.
Леопард (науч. Panthera pardus) — член на семејството на мачките (Felidae) и најмал вид од четирите таканаречени големи мачки од родот пантери. Некогаш овој вид бил распространет низ јужна Азија и Африка, од Кореја до ЈАР. Територијата на распространетост се намалувала со тек на времето најмногу поради лов и уништување на природното живеалиште. Денес леопардот главно живее во супсахарска Африка. Постојат и изолирани популации во Пакистан, Индија, Индокина, Малезија и Кина. Поради намалување на бројноста на популациите, оваа мачка е ставена на списокот на речиси загрозени видови. Бројноста на леопардот е поголема од онаа на останатите членови на Panthera кои имаат покритичен заштитен статус[1].
Леопардот има релативно кратки нозе и долго тело, со голема глава. Физички најмногу наликува на јагуарот, иако најчесто е помал. Неговото крзно е прошарано со розети, кои немаат внатрешни точки како кај јагуарот. Можат да се сретнат и меланистични леопарди кои или се целосно црни или со многу темна боја. Овие единки се познати под името црни пантери.
Успехот на оваа мачка во дивината се должи на нејзиниот опортунистички лов, способноста да се прилагоди на различни животни средини и способноста да се движи со брзина од 60 километри на час. Леопардот се храни со кое било животно кое може да го улови. Живеалиштето на леопардот е од дождовните шуми до пустинските терени. Нивната еколошка улога и статус наликува на улогата на пумата во Америка.
Во антиката, се верувало дека леопардот е хибрид од лав и пантер. По ова верување го добил и името, кое потекнува од грчките зборови λέων (леон) – „лав“ и πάρδος (пардос) – „мажјак пантер“. Последниот потекнува од санскрит pṝdāku (змија, тигар, пантер) [2][3].
Зборот пантер се користи при опишување на неколку видови големи мачки: во Северна Америка терминот се употребува за пума, во Јужна Америка за јагуар, а во останатите делови на светот се однесува на леопарди.
Felis pardus е еден од многуте видови опишани во делото од 18 век на Карл Лине - „Systema Naturae“ [4].
Денешното научно име, Panthera pardus, потекнува од латински преку грчкиот збор πάνθηρ – пантер. Според фолклорната етимологија, зборот потекнува од παν (пан) – „сите“ и θηρ – „ѕверови“. Сепак се верува дек потекнува од индо-ирански збор што значи бело-жолтеникаво крзно. На санскрит зборот pāṇḍara го дал зборот puṇḍárīka (што меѓу другото значи и „тигар“) кој потоа бил позајмен во грчкиот јазик[2][5][6].
Како целото семејство на мачките, и родот пантери бил предмет на многу промени и дебати за врските меѓу четирите вида (но и врските со облачниот леопард и снежниот леопард) кои сè уште не се целосно разјаснети. ДНК доказите покажуваат дека лавот, тигарот, леопардот, јагуарот, снежниот леопард и облачниот леопард делат заеднички предок кој се одвоил од останатите мачки пред 11 милиони години.[7] Сепак, според фосилните остатоци ова одвојување на лозата било пред само 2-3,8 милиони години.[7][8]
Истражување на митохондријалната ДНК спроведено во 2005 година укажало дека леопардот е најблизок роднина со снежниот леопард, за кој се смета дека треба да биде дел од родот Panthera, и дека треба да се преименува во P. Uncia[9]. Во денешните класификации снежниот леопард сè уште е ставен како единствен вид во посебниот род Uncia, но ова би можело да се смени во блиска иднина. Друго истражување од 2006 година (Johnson et al.) исто така го поддржува преместувањето на снежниот леопард во родот пантери, иако тие тврдат дека снежниот леопард е најблиску поврзан со тигарот. Леопардот се смета дека се одвоил од лозата пантери после одвојувањето на снежниот леопард и тигарот, но пред лавот и јагуарот. Постари истражувања тврдат дека леопардот е најблизок со лавот и/или јагуарот[7]. Во 2001 година, се покажало дека овој вид се одвоил заедно со лавот, според филогенетските анализи на хемиските излачувања кај мачките[10].
Се смета дека родот Panthera се појавил во Азија, а потоа предците на леопардот и на останатите мачки мигрирале во Африка[7]. Фосилните остатоци од предците на леопардот датираат од пред 2–3,5 милиони години. Овие плеистоценски примероци наликуваат на примитивни јагуари. Денешниот леопард се смета дека еволуирал во Африка пред 470.000 – 825.000 години, а потоа се раширил низ Азија пред 170.000 – 300.000 години[11].
Бројот на подвидови на леопардот растел од времето на Карл Лине во 18 век, па до времето на Реџиналд Пакок на почетокот на 20 век, достигнувајќи бројка од 27 подвидови. Во 1996 година, благодарение на ДНК анализи, бројката е намалена на само 8 подвидови[12]. По истражувањата во 2001 година, биле зачувани осумте подвида, но бил додаден и деветти – арапскиот леопард (P. pardus nimr). Последните истражувања укажуваат дека овие подвидови може да се потценување на вистинската бројка поради лимитираните примероци за проучување на африкански леопарди.
Последниот список гласи:[11]
Вклучени во африканскиот леопард (P. pardus pardus) [12]:
Вклучени во персискиот леопард (P. pardus saxicolor) [12]:
Вклучени во индискиот леопард (P. pardus fusca) [12]:
Леопардот е доста пргав и итар предатор. Иако е помал од останатите членови на родот Panthera, леопардот е способен да лови голем плен, најмногу поради масивниот череп и силните мускули на вилицата[13]. Телото е доста поиздолжено во споредба со останатите мачки и има кратки нозе[14]. Должината на телото изнесува помеѓу 90 и 190 сантиметри, а опашката е со должина од 60 до 110 сантиметри. Во рамениците достигнува висина од 45-80 сантиметри. Мажјаците се околу 30% поголеми од женките[15] и тежат 37-91 килограми, споредено со 28-60 килограми кај женките. Побројните популации на леопард (како популацијата на јаванскиот леопард и леопардите кои живеат во планините и тропските дождовни шуми во Африка), најчесто живеат во региони изолирани од компетитивните големи предатори како доминантните лав и тигар.
Леопардот понекогаш може да биде помешан со гепардот или јагуарот, кои исто така имаат точки на крзното. Крзното на леопардот е прошарано со розети, за разлика од крзното на гепардот кое има обични точки, но овие розети немаат внатрешни точки како кај јагуарот. Леопардот е поголем и не толку слаб како гепардот, но помал од јагуарот. Црните неправилни розети на леопардот служат за камуфлажа. Тие имаат кружен облик во источна Африка, но квадратна во јужниот дел на континентот[14].
Во заробеништво, овие животни достигнуваат старост од 21 година[16].
меланистичена облик се појавува и кај леопардот, најмногу кај единките што живеат во планинските региони и дождовните шуми. Црната боја на крзното е наследна и е предизвикана од рецесивен ген [17]. Иако обично се нарекуваат црни пантери, овој термин не се однесува само на леопард, се употребува и за меланистични јагуари.
Меланистичните леопарди се најчести на Малајскиот Полуостров. Првичните извештаи укажувале дека половина од популацијата се црни, но истражување со камери-стапици во националниот парк Таман Негара во 2007 година покажале дека всушност сите единки се меланистични[18]. Иако е тешко да се утврдат предностите што ги носи црната боја на крзното, се претпоставува дека дава подобра камуфлажа во дождовните шуми. Генетските истражувања покажале четири независни потекла на меланизмот кај мачките, што укажува дека мора да има некаква адаптациска корист од оваа особина[17]. Друга можност е дека оваа варијација е адаптациски остаток од епидемија: гените кои предизвикуваат меланизам исто така влијаат и врз имунолошкиот систем[18].
Во Африка, меланизмот е доста ретка појава со оглед на тоа што црната боја на крзното не претставува предност во саваната, напротив, обезбедува многу слаба камуфлажа и го прави ловењето многу потешко. Се проценува дека црни леопарди има еден на 80 или 100 единки. Сепак во густите шуми во етиопските планини, црните единки се доста почести отколку во останатиот дел на Африка. Се проценува дека 1 од 5 единки е меланистичнa[19].
Псевдо-меланизам е исто така присутен кај леопардите. Точките кај овие единки се толку збиени едни до други што ја засенуваат жолтеникавата позадина.
Псевдо-меланистичен леопард има нормална боја на крзното, но премногу бројните белези се спојуваат што го прави грбот скоро целосно црн. Кај некои единки, целосно црни региони се протегаат од страните и на екстремитетите, а само неколку странични ленти со златно-кафеава боја, ја покажуваат присутноста на нормална боја во позадината. Точките на нозете и од страните кои не се споиле со останатите најчесто се мали и дискретни, и не формираат розети. Лицето и долните делови се посветли и пегави исто како кај обичните дамчести леопарди. И овие единки, како и меланистичните се нарекуваат црни пантери [20].
Пумапард е хибридно животно добиено при вкрстување на леопард и пума. Три легла на вакви хибриди биле одгледувани за време на доцните 1890-ти и раните 1900-ти години од страна на Карл Хагенбек (Carl Hagenbeck), во неговата зоолошка градина во Хамбург, Германија. Повеќето од животните умреле пред да достигнат зрелост. Еден примерок бил пратен во Берлинската зоолошка градина во 1898 година. Сличен хибрид во Берлинската зоолошка градина, добиен од Хагенбек, бил добиен со вкрстување на мажјак леопард и женка пума. Примерокот (на сликата) во Хамбуршката зоолошка градина бил добиен со обратно парење, мажјак пума и женка индиски леопард [21]. Без разлика дали таткото е леопард, а мајката пума, или обратно, сите пумaпарди наследуваат џуџест облик, односно достигнуваат големина која е половина од големината на нивните родители. Пумапардите имаат долго тело како пума, но кратки нозе. Крзното е различно опишувано - боја на песок, жолто или сивкасто со кафеаво, со кафеави или костенливи розети [21].
Леопардот е познат по спретноста по качување на дрвја и често е забележуван како се одмара на гранките за време на денот. Од дрвјата може да се симнува со главата надолу[22]. Оваа мачка е одличен пливач. Леопардот е доста подвижно животно, може да трча со брзина од 60 километри на час, да прескокне преку 6 метри во должина или да рипне вертикално во висина од 3 метри[23]. Леопардот е ноќно животно. Сепак евидентирани се и леопарди кои ловеле за време на денот, особено кога небото е прекриено со облаци. Овој вид поголемиот дел до денот го минува одмарајќи се и спиејќи качен на гранките од дрвјата, под карпи или на тревата[23].
Леопардите се опортунистички ловци. Иако преферираат животни со средна големина, леопардите јадат што било, од бумбар-лепешкар до 900 килограми тежок мажјак од саванска антилопа [13]. Нивната исхрана најмногу се содржи од копитари и мајмуни, но чест плен се и глодари, рептили, водоземци, птици и риби [24]. Во Африка, главен плен на леопардот се антилопите со средна големина како импала и томсонова газела [25]. Во Азија главен плен се елени како Axis axis (ова животно е омилен плен на леопардите во јужна Индија [26])и Muntiacus, како и најразлични азиски антилопи и козорог. Истражување во резерватот Волонг во Кина покажале колку лесно леопардот се адаптира во ловот: за време од седум години вегетацијата нагло опаднала, и животното опортунистички се префрлилo од лов на еленот Elaphodus cephalophus на лов на бамбуски глувци и друг мал плен[27].
Леопардот го незабележливо го следи пленот, напаѓа ненадејно и го убива со брз загриз за грлото. Леопардите често го кријат својот плен во густата вегетација или ги качуваат на дрвјата[25]. Способни се да носат животни кое се три пати потешки од нивната тежина. Според одредени истражувања, било откриено дека омилен плен биле животни тешки помеѓу 10 и 40 килограми, од кои најомилени биле оние со 25 килограми. Селективноста на леопардот била насочена и кон плен кој е во мали стада, лов во густа вегетација и животни кои не можат да му нанесат повреда[28].
Понекогаш се случуваат борби за право на парење. Во зависност од регионот, леопардите можат да се парат преку цела година (Азија и Африка) или сезонски, во текот на јануари и февруари (Манџурија и Сибир). Еструалниот циклус трае околу 46 дена и женката овулира во период од 6-7 дена[29]. Носењето трае 90-105 дена[15]. Младенчињата се раѓаат во легла во кои има 2 до 4 мачиња[30], но смртноста кај овие млади е голема па најчесто само 1-2 преживуваат.
Трудните женки наоѓаат пештера, пукнатина под стена или шупливо дрво каде ги носат на свет младенчињата. Младите леопарди ги отвораат очите околу 10 дена по раѓањето. Крзното им е подолго и погусто отколку кај возрасните. Има посивкаста боја и нема добро дефинирани точки. На возраст од околу 3 месеци младите почнуваат да ја следат мајката при ловот. На едногодишна возраст младите леопарди најверојатно веќе се способни да се грижат за себе, меѓутоа остануваат со мајката околу 18-24 месеци[31].
Истражувањата на големината на поединечните територии на овие животни се правени врз единки што живееле во заштитените региони. Поради овие услови можно е резултатите да се неточни, со оглед и на фактот дека во средината на 80-тите само 13 % од целосната распространетост на леопардот спаѓал во заштитени региони[32]. Според Новел и Џексон, териториите на мажјаците варираат помеѓу 30 и 78 квадратни километри, но териториите на женките се со големина од само 15-16 km2[13]. Истражувања во заштитениот регион во Кенија покажале слични резултати во големината на териториите и разликите меѓу половите: во просек 32,8 km2 за мажјаците и 14 km2 за женките[33]. Во Непал, утврдени се поголеми територии на мажјаците – околу 48 km2, додека кај женките териториите се во согласност со големината во други региони, односно околу 17 km2. Во периодите кога имаат малечки, териториите на женките се смалуваат на 5-7 km2[34]. Сите истражувања покажале дека мажјаците имаат поголеми територии од женките. Понекогаш постојат и препокривања на териториите меѓу мажјаците, но сепак ова е покарактеристично за териториите меѓу единки од различен пол. Следењето преку радио-преносник во Брегот на Слоновата Коска, покажалo дека територија на една женка е целосно заградена со територијата на еден мажјак[35].
Леопардот е самотно животно, и доколку не го сметаме периодот на парење, комуникацијата меѓу единките е многу ретка[35]. Сепак, забележано е присуството на агресивни средби. Од 5 мажјаци кои биле проучувани во резерват во Јужна Африка, два настрадале од ваков облик на насилство. Еден од нив, кој најпрво бил повреден при борба за мрша со друг мажјак, бил згрижен од истражувачите, а по успешното заздравување пуштен назад во природата. Неколку месеци подоцна бил убиен од друг мажјак. Вториот бил убиен од друг предатор, најверојатно од дамчеста хиена. Уште еден од овие пет леопарди бил повреден при борба со друг леопард меѓутоа брзо закрепнал[36].
Според податоци од 1996 година, леопардот е најраспространетата дива мачка во светот[13], која ја среќаваме во некои делови на јужна Азија и во источна и централна Африка[37]. Според МСЗП популацијата во Супсахарска Африка е „сè уште бројна и дури напредува во маргиналните живеалишта“ каде други големи мачки веќе исчезнале. Сепак, можно е популациите во Северна Африка да се изумрени. Во Азија, распространетоста на популациите не е рамномерна. Популациите во југозападна и централна Азија се мали и фрагментирани, во северниот дел од нивната распространетост се критично загрозени, но на Индискиот Потконтинент, во југоисточна Азија и Кина, популацијата е стабилна, па дури и во изобилство[1].
Леопардите живеат главно во мочуришта и шуми покрај реки. На почетокот, ова животно било проучувано во отворените савани поради што постојат предрасуди при опишувањето. Вообичаено е ноќно животно, но следења и анализи направени во Западна Африка покажале дека леопардите од дождовните шуми повеќе се дневни и крепускуларни животни. Иако овој вид го поврзуваме со савани и дождовни шуми, сепак леопардот многу лесно се адаптира и на други животни средини, па така постојат популации кои живеат во шумите во рускиот далечен исток каде зимно време температурите се спуштаат и до -25 °C[11].
Поради нивната голема распространетост, леопардите мораат да се натпреваруваат за храна и безбедност со другите видови големи предатори како лав, тигар, дамчеста хиена и диви кучиња. Овие конкуренти можат да го украдат пленот на леопардот, но и да ги нападнат неговите младенчиња. Леопардите се адаптирале на живот покрај овие животни, најмногу приспособувајќи се за лов во различно време од денот, како и избегнување на регионите каде има големи популации од конкурентните видови. Како заштита, леопардот често ги качува младите или пленот на гранките од дрвјата. Лавовите понекогаш успеваат да се качат на дрвјата и да го украдат пленот на леопардот[38], исто како и тигарот доколку е навистина мотивиран.
Истражувањата на Новел и Џексон покажале дека кога леопардот го дели живеалиштето со лав или тигар се случува поделба на ресурсите – леопардот лови помал плен (најчесто животни кои имаат помалку од 75 килограми) [13]. Според други истражувања во тропските шуми, било откриено дека леопардот не ги избегнува секогаш поголемите мачки. Доколку има плен во изобилство, тигрите и леопардите одлично коегзистираат, без натпреварувачко однесување или меѓувидовна доминациска хиерархија која е многу почеста во саваните[39].
Леопардите им се познати на луѓето уште од антиката. Ги среќаваме во уметноста, митологијата и фолклорот на многу земји каде порано било присутно ова животно, како Стара Грција, Персија и Рим, но и во некои каде животното е изумрено веќе неколку милениуми – како на пример Англија. Денешната употреба на леопардот како амблем или дел од грбот на земјата е претежно ограничена на земјите од Африка, но сепак бројни производи низ светот го употребуваат неговото име.
Леопардите и луѓето имаат многу поврзаност, посебно во туризмот, хералдиката и модерната култура. Забележани се и случаи на припитомување на леопард – неколку леопарда биле чувани во Лондонската кула на барање на кралот Џон од Англија во 13 век. Околу 1235 година три од овие животни биле дадени на Хенри III од страна на светиот римски император Фредерик II [40].
Лавот што поминува (каде телото е хоризонтално во профил, а главата е анфас, со што се добива впечаток дека лавот поминува пред набљудувачот) и леопардот се често употребувани во хералдиката, и најчесто се појавуваат во група од три[41]. Хералдичниот леопард нема точки и има грива, што го прави речиси идентичен со хералдичниот лав, па овие два симбола често се мешаат. Традиционалниот лав што поминува се појавува на грбот на Англија и на многу од поранешните англиски колонии. Помодерни претставувања (на кои лесно се забележува дека станува збор за леопард) се среќаваат на грбовите на повеќе африкански држави меѓу кои Бенин, Малави, Сомалија, Демократската Република Конго, но и Габон каде се претставени два црни пантера [42].
И покрај тоа што овие животни биле предатори на човековите хуманоидни предци[43], повеќето леопарди ги избегнуваат луѓето. Сепак, понекогаш се случува луѓето да бидат нападнати. Нормално, здравите единки ловат див плен, меѓутоа повредените, болните или единките кои живеат во региони каде нема доволно плен, често ги напаѓаат луѓето, па дури и може да се навикнат на нивно постојано ловење. Во еден од двата екстремни случаи, и двата од нив во Индија, се претпоставува дека леопардот од Рудрапрајаг можно е да убил преку 125 луѓе. Вториот осомничен леопард е таканаречениот Панарски леопард за кој се верува дека убил преку 400 луѓе, откако бил повреден од ловец и не бил повеќе способен да лови нормален плен[44][45]. И двата леопарда биле убиени од ловецот Џим Корбет (Jim Corbett) [46]. Човекојадните леопарди се исклучетелно храбри, и често влегуваат во човечките населби за да ловат, многу почесто од лавовите или тигрите[47].
Бидејќи леопардите се способни да ловат и мал плен, не се толку зависни од голем плен како што се лавовите и тигрите. Ова ги намалува шансите на леопардите да станат човекојадци. Сепак, леопардите се привлечени од човековите населби поради присуството на стока и миленичиња, посебно кучиња. Доколку никаква друга храна не е достапна, оваа мачка може да почне да лови луѓе[48].
|accessdate=
(помош) (англиски) |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |month=
(помош); Check date values in: |date=, |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) |date=, |accessdate=
(помош) |date=, |accessdate=
(помош) |accessdate=
(помош) Леопард (науч. Panthera pardus) — член на семејството на мачките (Felidae) и најмал вид од четирите таканаречени големи мачки од родот пантери. Некогаш овој вид бил распространет низ јужна Азија и Африка, од Кореја до ЈАР. Територијата на распространетост се намалувала со тек на времето најмногу поради лов и уништување на природното живеалиште. Денес леопардот главно живее во супсахарска Африка. Постојат и изолирани популации во Пакистан, Индија, Индокина, Малезија и Кина. Поради намалување на бројноста на популациите, оваа мачка е ставена на списокот на речиси загрозени видови. Бројноста на леопардот е поголема од онаа на останатите членови на Panthera кои имаат покритичен заштитен статус.
Леопардот има релативно кратки нозе и долго тело, со голема глава. Физички најмногу наликува на јагуарот, иако најчесто е помал. Неговото крзно е прошарано со розети, кои немаат внатрешни точки како кај јагуарот. Можат да се сретнат и меланистични леопарди кои или се целосно црни или со многу темна боја. Овие единки се познати под името црни пантери.
Успехот на оваа мачка во дивината се должи на нејзиниот опортунистички лов, способноста да се прилагоди на различни животни средини и способноста да се движи со брзина од 60 километри на час. Леопардот се храни со кое било животно кое може да го улови. Живеалиштето на леопардот е од дождовните шуми до пустинските терени. Нивната еколошка улога и статус наликува на улогата на пумата во Америка.
Паланг (лот. Panthera pardus) — ҳайвони бузурги ширхори даранда аз оилаи гурбашаклҳо.
Дарозии бадан бе дум — 90-190 см, (ба ҳисоби миёна 160 см) дарозии дум 60-110 см. Вазни модина — 32-65 кг, нарина — 60-75 кг. Баландии самцов дар холке — 50-78 см.
Паланг (лот. Panthera pardus) — ҳайвони бузурги ширхори даранда аз оилаи гурбашаклҳо.
Ферх (эрс: Леопа́рд, Барс, Пантера; лат: Panthera pardus) — дулхах дажа дакхадийнатий кеп я циский дезала чура. «Ферхаш» (лат: Panthera) яхача ваьро чулоацаш виъ викалах цаI ва. Иштта царца цхьана ферх юкъедоагIаш да «доккхий цискаш» яхача кIалдезалá.
Ферх (эрс: Леопа́рд, Барс, Пантера; лат: Panthera pardus) — дулхах дажа дакхадийнатий кеп я циский дезала чура. «Ферхаш» (лат: Panthera) яхача ваьро чулоацаш виъ викалах цаI ва. Иштта царца цхьана ферх юкъедоагIаш да «доккхий цискаш» яхача кIалдезалá.
Цоохор ирвэс (Panthera pardus) мийнхэн овгийн Panthera төрлийн дөрвөн зүйл дундаа хамгийн жижиг нь; бусад гурав нь бар, арслан, ягуар. Урьд нь өмнөд Ази, Африк даяар, Солонгосоос Өмнөд Африк хүртэл тархаж байсан цоохор ирвэсийн тархалт ан, амьдрах орчны алдагдал зэргээс болж эрс хумигдсан бөгөөд өдгөө Сахаараас өмнөх Африкт л голдуу тархсан. Түүнчлэн Пакистан, Энэтхэг, Энэтхэг-Хятадын хойг, Малайз, Хятадад алаг цоог тархалттай. Тоо толгой нь багассаар байгаагийн зэрэгцээ, тархац нутаг нь хумигдаж байгаа тул энэ зүйлийг ховордох дөхсөн зүйлийн тоонд оруулсан. Гэхдээ Panthera төрлийн бусад зүйлтэй харьцуулахад тоо толгой олон. [1]
Цоохор ирвэс харьцангуй богино хөл, урт бие, том гавалтай. Биеийн төрх байдлын хувьд ягуартай төстэй боловч жижиг, туранхайвтар биетэй. Үс нь голдоо цэггүй толботой тул ягуараас ялгагдана. Хар буюу маш бараан зүстэй, мелани цоохор ирвэсийг хар ирвэс гэцгээдэг.
Зэрлэгээрээ устаагүй үлдсэн нь түүний таарснаа барьдаг, янз бүрийн орчинд дасан зохицож чаддаг, цагт 60 орчим км хурдан явдаг зэрэгтэй нь холбоотой. Цоохор ирвэс бараг бүх зүйлийн амьтныг барьж иддэг. Ширэнгэн ойгоос, цөлийн бүсэд хүртэл нутаглана. Экологийн үүрэг роль нь Америк тивүүдэд тархсан ойролцоо хэмжээтэй пуматай төстэй.
Цоохор ирвэс (Panthera pardus) мийнхэн овгийн Panthera төрлийн дөрвөн зүйл дундаа хамгийн жижиг нь; бусад гурав нь бар, арслан, ягуар. Урьд нь өмнөд Ази, Африк даяар, Солонгосоос Өмнөд Африк хүртэл тархаж байсан цоохор ирвэсийн тархалт ан, амьдрах орчны алдагдал зэргээс болж эрс хумигдсан бөгөөд өдгөө Сахаараас өмнөх Африкт л голдуу тархсан. Түүнчлэн Пакистан, Энэтхэг, Энэтхэг-Хятадын хойг, Малайз, Хятадад алаг цоог тархалттай. Тоо толгой нь багассаар байгаагийн зэрэгцээ, тархац нутаг нь хумигдаж байгаа тул энэ зүйлийг ховордох дөхсөн зүйлийн тоонд оруулсан. Гэхдээ Panthera төрлийн бусад зүйлтэй харьцуулахад тоо толгой олон.
Цоохор ирвэс харьцангуй богино хөл, урт бие, том гавалтай. Биеийн төрх байдлын хувьд ягуартай төстэй боловч жижиг, туранхайвтар биетэй. Үс нь голдоо цэггүй толботой тул ягуараас ялгагдана. Хар буюу маш бараан зүстэй, мелани цоохор ирвэсийг хар ирвэс гэцгээдэг.
Зэрлэгээрээ устаагүй үлдсэн нь түүний таарснаа барьдаг, янз бүрийн орчинд дасан зохицож чаддаг, цагт 60 орчим км хурдан явдаг зэрэгтэй нь холбоотой. Цоохор ирвэс бараг бүх зүйлийн амьтныг барьж иддэг. Ширэнгэн ойгоос, цөлийн бүсэд хүртэл нутаглана. Экологийн үүрэг роль нь Америк тивүүдэд тархсан ойролцоо хэмжээтэй пуматай төстэй.
Щомыщ (лат-бз.: Panthera pardus, ур-бз.: Леопард, барс) — шъакӀуэ-псэушъхьа, шэрыпӀ, джэду лъэпкъым ящыщ (джэдуушхуэ-лъэпкъ Panthera-хэм яхэт плӀым изы)
XX-лъэхъэнэм дунейпсо Тхылъ Плъыжьым иратха, Урысейм Итхылъ Плъыжьым, абы пэмыкӀыу иджыри тхылъ бжыгъэхэм.
Щомыщыр псэушъхьа иныфӀу щыт; икӀыфэр кӀыхьу, къэрууфӀу щыту; ишъхьар хъуреуэ, икӀапэр кӀыхьу, лъакъуэхэр хуэкӀэкӀыу-къэрууфӀу, итхьакӀумэхэр инкъым, мы памцӀу, хъуреуэ щытхэ.
Я инагъыр куэду зэшъхьащокӀхэ, шӀыпӀэ здэпсохэм елъытауэ. Мэзхэм щыпсохэр нэхъ цӀыкӀу, псынкӀыу щыт губгъуэхэм щыпсохэм елъытамэ. Тауэ щымытми, поми я хъухэр бзыхэм нэхъри нэхъ ину щытхэ.
КӀыфэм икӀыхьагъыр (кӀапэр хэмыту) - см. 90 -190; кӀапэр - см. 60 - 110. Бзыхэм я хьэлъагъыр - кг. 40 - 65; хъухэм - кг. 60 - 80 (макӀыу кг. 100 фӀокӀыр). Хъухэм я лъэгагъыр см. 70 - 80; бзыхэм нэхъ я цӀыкӀу дыдэхэм я лъэгагъыр см. 45 щыфӀэмыкӀи мэхъу.
Я фэр Ӏуву, кӀэкӀыу щыт. ШӀымахуэм цыр нэхъри нэхъ Ӏув, кӀыхь мэхъур (КъуэкӀыпӀэ Джыжьэ щомыщым ицым икӀыхьагъыр см. 7 носыр). Цым ифэр лъэпкъхэм зэрзэшъхьащыкӀыр пшахъуафэм иэ псыфэм къыщыкӀэдзауэ гъуэплъ-гъуабджафэм нэгъунэ. Азиэ лъэныкъуэмкӀэ щыпсохэм яр нэхъ нэху щыт, къуэкӀыпӀэ джыжьэмкӀэ щыпсохэм яр нэхъ плъыжьыфу.
ИкӀыфэм: ибгъухэм, кӀыбым, лъакъуэхэм, кӀапэм, цӀыкӀу иэ иныфӀыу фӀыцӀэ хэпхъа. Африкэ щомыщхэм яхэр нэхъ цӀыкӀу щыт, азиэм щыпсохэм яхэр нэхъ ину.Ныбафэмрэ, лъакъуэкӀуэцӀ-лъэныкъуэхэмрэ хужьу щыт.
Ипшъэ-КъуэкӀыпӀэ Азиэм щомыщ-къуафӀцӀэ кӀасу щопсохэ. Апхуэдэхэм яфэр псоуэ фӀыцӀу щыткъым счыгъуи фӀыуэ иэ тӀэкӀу къыхэщу фӀыцӀэ ифэм хэпхъахэр щыт. Я фэ фӀыцӀэр куэду къахуэшъхьапэ, мэздэгу здыкӀэсхэм хэгъуащу. Апхуэдэхэр нэхъыбу здэпсохэр Явэ хы тӀыгум. Щомыщ-къуафӀцӀэ чырыр гъуэжь щомыщчырхэмхэм ядэкӀыгъу бзы гъуэжьм къылъхуфыну. Я шэнкӀэ щомыщ-къуафӀцӀэхэр нэхь бзаджу щытхэ адрейхэм ялъытамэ.
Къагъэшъыр хуиту псохэм илъэс 10-11, арысэхэм илъэс 21 носыр.
Щомыщхэм шӀыпӀу здэпсом хуэдиз зы джэду лъэпкъ псокъым (унагъуэ джэдум щымыхъукӀэ).
Япэрейм здэпсоуахэр Африкэм инэхъыбэм (Сахара пшэхъуалъэм щымыхъукӀэ), Япэрей Азиэ, Къаукъаз, Пакистан, Индиэ, Китай, Индонезиэ; Явэ, Занзибар, Шри-Лáнка хы тӀыгухэр. Иджыпсу а къэбжэкӀахэм инэхъыбэм щомышъхэр щэӀажькъым (Марокко, Синай хы тӀыгуныкъуэ, Занзибар). Адрейхэм Ӏэуэ зэбгырыдзахэу, псэушъхьахэр зэпэджыжьу, зэпымылъыф-зэрмыгъуэтыфу щытхэ. Урысейм макӀыу Уссурий къэралым къэна, Ишъхъэрэ Къаукъазми къэнауэ мэгугъэхэ.
Африкэм джунглэхэм, курыт лъэныкъуэхэм щопсоу. Зыхэмыхьахэр пшахъуалъэ инхэмрэ, псыншэ губгъуэ лъэныкъуэхэмрэ.
Азиэм Амур ипсыхъуэм къыщыкӀэдзауэ, Индиэмрэ Ипшъэ-КъуэкӀыпӀэ Азиэмрэ якъушъхьа мэздэгухэм нэс щопсохэ. Абы пэмыкӀыу Азиэм ипшъэ-къуэхьапӀэм нэс Аравий хы тӀыгуныкъуэм, Джуртейм, Анатолий къушъхьахэм.
Щомыщ (лат-бз.: Panthera pardus, ур-бз.: Леопард, барс) — шъакӀуэ-псэушъхьа, шэрыпӀ, джэду лъэпкъым ящыщ (джэдуушхуэ-лъэпкъ Panthera-хэм яхэт плӀым изы)
XX-лъэхъэнэм дунейпсо Тхылъ Плъыжьым иратха, Урысейм Итхылъ Плъыжьым, абы пэмыкӀыу иджыри тхылъ бжыгъэхэм.
तेन्दुआ (Panthera pardus उचारण: पैन्थेरा पार्डस) पैन्थरा जीनस का एक विडाल (बड़ी बिल्ली प्रजाति) है जो अफ़्रीका और एशिया में पाया जाता है। यह विडाल प्रजातियों जैसे शेर, बाघ और जैगुअर की तुलना में सबसे छोटा होता है। लेकिन तेंदुए बहुत शक्तिशाली और चतुर जीव है और इनकी एकाग्रता तो लाज़वाब होती है। शिकार को पकड़ने की तकनीक और हमला करने की शैली इन्हें एक अव्वल दर्जे का शिकारी बनाती है। आमतौर पर ये निशाचरी होते हैं। तेंदुए 56 से 60 किमी प्रति घण्टे की रफ़्तार से दौड़ सकते हैं।
तेन्दुए अधिकांशतः पीली चमड़ी के होते हैं जिसपर गहरे रंग के धब्बे होते हैं। लेकिन तेन्दुओं की विभिन्न उपप्रजातियों में बहुत से अन्तर भी हो सकते हैं। कुछ तेन्दुए पूर्ण रूप से काले भी होते हैं, और उन्हें काला पैन्थर कहा जाता है। आमतौर पर अन्य बड़ी बिल्लियों की अपेक्षा तेंदुओं की मध्यम टाँगे, लम्बा शरीर और बड़ी खोपड़ी पायी जाती है। नर तेन्दुए, मादा तेन्दुओं से लगभग ३०% बड़े आकार के होते हैं। [स्रोतः अंकुर आनन्द मिश्र]
तेन्दुए मूल रूप से पूरे अफ़्रीका और दक्षिण एशिया में रहते आए हैं। लेकिन अब तेन्दुओं की बहुत सी उपप्रजातियाँ, विशेषकर एशिया में, विलुप्ती के कगार पर हैं। अन्य बड़ी बिल्लियों की तुलना में तेन्दुए सबसे बड़े क्षेत्रों में रहते हैं और इस कारण इनकी बहुत सी उपप्रजातियाँ पाई जाती हैं। लेकिन एशिया में इनकी कई उपप्रजातियाॅ लुप्त हो चुकी है जैसे होंग कोंग, लीबिया, ट्यूनीसिया, कुवैत, सिंगापूर और मोररको जो बहुत चिंताजनक है। तेन्दुए विभिन्न पर्यावरणों में रहते हैं जैसे: वर्षावन, वन, पर्वत और सवाना।
आज तेन्दुओं की नौ उपप्रजातियाँ पहचानी गई हैं; जिनमें से एक अफ़्रीका में हैं और आठ एशिया में हैं:
तेन्दुआ (Panthera pardus उचारण: पैन्थेरा पार्डस) पैन्थरा जीनस का एक विडाल (बड़ी बिल्ली प्रजाति) है जो अफ़्रीका और एशिया में पाया जाता है। यह विडाल प्रजातियों जैसे शेर, बाघ और जैगुअर की तुलना में सबसे छोटा होता है। लेकिन तेंदुए बहुत शक्तिशाली और चतुर जीव है और इनकी एकाग्रता तो लाज़वाब होती है। शिकार को पकड़ने की तकनीक और हमला करने की शैली इन्हें एक अव्वल दर्जे का शिकारी बनाती है। आमतौर पर ये निशाचरी होते हैं। तेंदुए 56 से 60 किमी प्रति घण्टे की रफ़्तार से दौड़ सकते हैं।
बिबट्या ,बिबळ्या किव्हा वाघरू (Leopard) हा मार्जार कुळातील मोठ्या जातींमध्ये सर्वाधिक आढळणारा प्राणी आहे, परंतु मोठ्या जातींमध्ये आकाराने सर्वांपेक्षा लहान आहे.
बिबट्या व दक्षिण अमेरिकेतील जॅग्वार यांच्या स्वरूपामधे बरेच साधर्म्य असले, तरी बिबट्या हा जॅग्वारपेक्षा आकारमानाने लहान असतो. जॅग्वारच्याही त्वचेवर गुच्छाकृति छप्पे असले तरी, त्याच्या छप्प्यांमधे काळे ठिपके असतात, तसे बिबट्याचा छप्प्यांमधे नसतात.
याच्या अंगावरील ठिपक्यांमुळे चित्ता या प्राण्याशी नेहमी लोक गफलत करतात. खरेतर बिबट्या व चित्ता हे दोन्ही मार्जार कुळातील असले तरी दोघांच्यात खूपच फरक आहे. भारतातून चित्ता हा प्राणी पूर्णपणे नामशेष झाला आहे, तर बिबट्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे.
महाराष्ट्रात जे बिब्बा नावाचे झाड आढळते त्या झाडाच्या बियांमुळे माणसाच्या त्वचेवर पुरळ उठून ठिपके तयार होतात, यावरून मराठीत बिबट्या हे नाव पडले आहे.
बिबटे चपळ शिकारी आहेत. त्यांचा जातकुळीतील इतर मार्जारांपेक्षा जरी ते आकारमानाने लहान असले तरी त्यांच्या मोठ्या कवटीमुळे त्यांना मोठ्या भक्ष्यांची शिकार करता येते. बिबट्यांच्या आकारमानामध्ये बरेच वैविध्य आढळते. दक्षिण अफ्रिकेतील, श्रीलंकेतील व तुर्कस्थानातील बिबट्यांचे वजन ९० किलोपर्यंत असते, तर मध्यपूर्व वाळवंटी भागातील बिबट्यांचे वजन २० किलो पर्यंत असते. ही वैविध्यता भक्ष्याच्या उपलब्धतेवर व दर्जावर अवलंबून असल्याचे मानले जाते.
बिबट्यांच्या ठिपक्यांमधे देखील विविधता असते. त्यांचा पिवळ्या त्वचेमधे प्रदेशानुसार छटा असतात. पर्जन्यवनातील बिबट्यांची त्वचा गडद सोनेरी रंगाकडे झुकणारी असते, तर वाळवंटी भागातील बिबट्यांची त्वचा काहीशी फिकट असते; थंड प्रदेशांमधे थोडी करडी असते.
काळा बिबट्या ही बिबट्याची वेगळी जात नसते. कालिकण (मेलॅनीन) हे त्वचेतील रंगद्रव्य (पिगमेंट) जास्त प्रमाणात तयार झाल्यामुळे हे बिबटे काळे दिसतात, तर पांढऱ्या वाघाचा पांढरा रंग कालिकणाच्या अभावामुळे असतो. काळ्या बिबट्यांची त्वचा जवळून पाहिली असता, नेहमीचे ठिपके दिसतात.
काळे बिबटे हे दाट जंगलांमधे जास्त असतात. तिथे त्यांना त्यांच्या रंगाचा फायदा होतो असे मानले जाते. भारतात काळे बिबटे प्रामुख्याने दक्षिणेकडील दाट जंगलात, आसाममध्ये व नेपाळमध्ये आढळतात. आफ्रिकेमधे ते माउंट केनियाच्या जंगलांमध्ये आहेत.
इतर मोठ्या मार्जारांपेक्षा बिबट्यांच्या खाद्यामधे जास्त वैविध्य असते व प्रांताप्रमाणे बिबट्यांच्या खाद्यामधे बदल होतो. सर्व प्रांतातील बिबट्यांचे मुख्य खाद्य म्हणजे खूर असलेले प्राणी. पण ते माकडे, उंदरांसारखे कृंतक प्राणी, सरीसृप (सरपटणारे प्राणी), उभयचर, पक्षी व किडेदेखील खातात. कधीकधी ते कोल्ह्यासारखे इतर लहान शिकारी प्राणीहीद्धा खातात.
बिबट्या भारतात चितळ, सांबर, भेकर, चौशिंगा व वानर यांची शिकार करतो. मात्र त्याला त्याच्या लहान आकारमानामुळे फार मोठी शिकार करणे शक्य होत नाही, उदा. मोठे सांबर किंवा नर नीलगाय. अशा भक्ष्यांची तो सहजासहजी शिकार करत नाही. वाघ किंवा इतर मोठ्या मार्जारांच्या तुलनेत तो कुठल्याही वातावरणात सहज सामावून घेतो, अगदी गावांशेजारी सुद्धा. अशा ठिकाणी राहणारे बिबटे, हे बकऱ्या, गुरे व कुत्र्यांवर गुजराण करतात[२]. रशियामध्ये ते सायबेरियाई रो हरीण, सीका हरीण, एल्क अशा प्राण्यांची शिकार करतात.आफ्रिकेमध्ये ते मध्यम आकाराच्या कुरंगांची (ॲन्टिलोप्सची) शिकार करतात.
बिबट्या ,बिबळ्या किव्हा वाघरू (Leopard) हा मार्जार कुळातील मोठ्या जातींमध्ये सर्वाधिक आढळणारा प्राणी आहे, परंतु मोठ्या जातींमध्ये आकाराने सर्वांपेक्षा लहान आहे.
बिबट्या व दक्षिण अमेरिकेतील जॅग्वार यांच्या स्वरूपामधे बरेच साधर्म्य असले, तरी बिबट्या हा जॅग्वारपेक्षा आकारमानाने लहान असतो. जॅग्वारच्याही त्वचेवर गुच्छाकृति छप्पे असले तरी, त्याच्या छप्प्यांमधे काळे ठिपके असतात, तसे बिबट्याचा छप्प्यांमधे नसतात.
याच्या अंगावरील ठिपक्यांमुळे चित्ता या प्राण्याशी नेहमी लोक गफलत करतात. खरेतर बिबट्या व चित्ता हे दोन्ही मार्जार कुळातील असले तरी दोघांच्यात खूपच फरक आहे. भारतातून चित्ता हा प्राणी पूर्णपणे नामशेष झाला आहे, तर बिबट्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढत आहे.
चित्याचे ठिपके हे मुखत्वे भरीव असतात व बिबट्याचे ठिपके हे पोकळ असतात. चित्याची शरीरयष्टी लांबसडक व अत्यंत वेगाने पळण्यास सक्षम असते तर बिबट्याची बहुधा मांजराप्रमाणेच भरीव असते. बिबटे मनुष्यवस्तीजवळ रहाणे जास्त पसंत करतात व तेथील कुत्री, पाळीव जनावरे हे त्यांचे आवडते भक्ष्य आहे. यामुळेच दरवर्षी बिबट्या मनुष्यवस्तीत घुसण्याच्या शेकडो घटना घडतात. चित्ता मुख्यत्वे जंगलातच राहणे पसंत करतो.নাহৰফুটুকী বাঘ (ইংৰাজী: Leopard, বৈজ্ঞানিক নাম: Panthera pardus) ফেলিডি (Felidae) গোত্ৰৰ বৃহৎ মেকুৰী (big cat)ৰ চাৰিটা প্ৰজাতিৰ আটাইতকৈ সৰু সদস্য৷ বাকী তিনিটা হৈছে ঢেকীয়াপতীয়া বাঘ, সিংহ আৰু জাগুৱাৰ (jaguar)৷ পূৰ্বতে নাহৰফুটুকী বাঘ আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ আফ্ৰিকা জুৰি বিস্তৃত আছিল যদিও বৰ্তমান বাসস্থানৰ অভাৱ তথা চোৰাংচিকাৰৰ ফলত ইয়াৰ বিস্তৃতি বহুখিনি হ্ৰাস পাইছে৷ বৰ্তমান ইয়াক প্ৰধানকৈ আফ্ৰিকাৰ দেখা পোৱা যায়৷ ইয়াৰ দ্ৰুত জনসংখ্যা হ্ৰাসৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি নাহৰফুটুকী বাঘক আই.ইউ. চি. এনৰ ৰেড লিষ্টত বিপথগামী (Near Threatened) বুলি অভিহিত কৰা হৈছে৷[1]
নাহৰফুটুকী বাঘ এবিধ দ্ৰুতগামী আৰু সদাসতৰ্ক (agile and stealthy) ভক্ষক (predator)৷ পেন্থেৰা (Panthera') গোত্ৰৰ অন্য জন্তু সমূহতকৈ ই আকাৰত সৰু যদিও ইহঁতে শক্তিশালী মাংসপেশী (jaw muscles) ৰ বাবে ডাঙৰ জন্তুও আহাৰ হিচাপে গ্ৰহণ কৰিব পাৰে৷ দেহৰ দৈৰ্ঘ্য ৯৫-১৬৫ ছে:মি: আৰু নেজৰ দৈৰ্ঘ্য ৬০-১১০ ছে: মি: পৰ্য্যন্ত হব পাৰে৷ [2] মতা বাঘ বাঘিনীতকৈ আকাৰত ডাঙৰ৷[3]
দেহৰ বৰণ (coat color) আৰু আঁচ (rosette patterns)ৰ ক্ষেত্ৰত নাহৰফুটুকী বাঘৰ মাজত যথেষ্ট ভিন্নতা দেখা যায়৷ হালধীয়া ছালখন মৰুভূমি অঞ্চলৰ নাহৰফুটুকী বাঘৰ ক্ষেত্ৰত শেঁতা হোৱাৰ বিপৰীতে চিৰসেউজীয়া বনাঞ্চলৰ বাঘৰ ক্ষেত্ৰত গাঢ় সোণালী হোৱা দেখা যায়৷ সাধাৰণতে পেট অংশৰ নোমৰ বৰণ দেহৰ অন্যান্য অংশতকৈ পাতল হয়৷[4]
১৭৫৮ চনত প্ৰকাশিত লিনিয়াছ (Carl Linnaeus) ৰ Systema Naturae গ্ৰন্থৰ দশম প্ৰকাশনত বৰ্ণনা কৰা আধুনিক জৈৱবৈজ্ঞানিক শ্ৰেণীবিভাজন পদ্ধতি অনুসৰি উল্লিখিত প্ৰাণীসমূহৰ ভিতৰত নাহৰফুটুকী বাঘ অন্যতম৷ লিনিয়াছে ইয়াক ফেলিছ (Felis) গোত্ৰৰ অন্তৰ্ভুক্ত কৰছিল৷[5] তথ্য অনুসৰি ফেলিডি (Felidae) গোত্ৰৰ ১১ মিলিয়ন বৰ্ষৰ পূৰ্বে বিভাজন আৰম্ভ হয়৷ সিংহ, ঢেঁকীয়াপতীয়া বাঘ, নাহৰফুটুকী বাঘ, জাগুৱাৰ, গোধাফুটুকী বাঘ (snow leopard) আৰু clouded leopard ৰ মূল পূৰ্বপুৰুষ ৬.৩৭ মিলিয়ন বছৰৰ আগতে উদ্ভৱ হৈছিল বুলি জনা যায়৷ পেন্থেৰা (Panthera)গোত্ৰৰ এছিয়াত উদ্ভৱ হৈছিল আৰু তাৰ পিছতেই নাহৰফুটুকী বাঘ আৰু বাকী মেকুৰী প্ৰজাতি সমূহৰ আফ্ৰিকালৈ প্ৰব্ৰজন ঘটে৷ [6]
ক্ৰমবিৱৰ্তনৰ বিশ্লেষণ অনুসৰি নাহৰফুটুকী বাঘ সিংহৰ সৈতে ওচৰ বংশোদ্ভৱ (closely related)৷ [7] অৱশ্যে শেহতীয়াকৈ মাইট'কণ্ড্ৰিয়াৰ ডি. এন. এৰ অন্য এটা গৱেষণাই প্ৰকাশ কৰিছে যে নাহৰফুটুকী বাঘ আৰু গোধাফুটুকী বাঘ (snow leopard) হে ওচৰ সম্পৰ্কীয়৷ [8]
বৰ্তমানলৈকে নাহৰফুটুকী বাঘৰ নটা উপ-প্ৰজাতি চিনাক্ত কৰা হৈছে৷ আই. ইউ. চি. এনৰ স্বীকৃতি প্ৰাপ্ত এই উপ-প্ৰজাতি সমূহ হ'ল-[9]
তাৰোপৰি নাহৰফুটুকীৰ খোলা (skull) ৰ বাহ্যিক গঠনগত এটা গৱেষণাত আৰু দুটা উপ-প্ৰজাতি যোগ কৰা হৈছে[10]
বনৰীয়া মেকুৰীৰ প্ৰজাতি সমূহৰ ভিতৰত নাহৰফুটুকী বাঘ আটাইতকৈ বহুলভাৱে বিস্তৃত প্ৰজাতি৷ ই আফ্ৰিকা মহাদেশত ভিন্ন বসতিস্থলত বাস কৰে৷ অৱশ্যে উত্তৰ আফ্ৰিকাত ইয়াৰ জনবসতি প্ৰায় নোহোৱা হৈ পৰিছে৷ এছিয়া মহাদেশত দক্ষিণ-পশ্চিম আৰু কেন্দ্ৰীয় ভাগত নাহৰফুটুকী সৰু সৰু জনসংখ্যাৰ গোটত বিভক্ত হৈ আছে৷ উত্তৰ-পূব এছিয়াত নাহৰফুটুকী বাঘ বিপথগামী (critically endangered) অৱস্থাত আছে৷ অৱশ্যে ভাৰতবৰ্ষ, দক্ষিণ-পূব এছিয়া আৰু চীনত এই বাঘ বৰ্তমানে বিপদমুক্ত [1]
নাহৰফুটুকী বাঘ সাধাৰণতে ঘাঁহনি (grassland), কাঠনি (woodland) তথা নদীকাষৰীয়া বনাঞ্চল সমূহত পোৱা যায়৷ এই প্ৰজাতিটো প্ৰধানকৈ চাভানা (savanna) আৰু চিৰসেউজীয়া বনাঞ্চল (rainforest) দেখা যায় ৷ নাহৰফুটুকী বাঘ অভিযোজন (adaptation)ত অত্যন্ত পাকৈত আৰু সেয়ে ইয়াক অন্যান্য বাসস্থান যেনে পৰ্ণপাতী অৰণ্যতো নিজকে সুন্দৰকৈ খাপ খুৱাই বসবাস কৰা দেখা যায়৷
নাহৰফুটুকী বাঘ সাধাৰণতে নিশাচৰ আৰু ই অকলশৰে থাকে৷ [11] বাসস্থান আৰু খাদ্য ভেদে ইয়াৰ আচৰণ ভিন্ন হোৱা দেখা যায়৷ পশ্চিম আফ্ৰিকাত কৰা ৰেডিঅ' ট্ৰেকিং (Radio-tracking) আৰু মল বিশ্লেষণ (scat analysis) ৰ পৰা তথ্য অনুসৰি চিৰসেউজীয়া অঞ্চলৰ নাহৰফুটুকী বাঘৰ দিনত সক্ৰিয় (Diurnal) হোৱাৰ প্ৰবণতা বেছি৷ তদুপৰি ঋতু অনযায়ীও ইহঁতৰ আচৰণৰ পাৰ্থক্য দেখা যায়৷ [12]
নাহৰফুটুকী বাঘ গছত বগাব পৰা ক্ষমতাৰ বাবে খ্যাত৷ দিনৰ ভাগত ইহঁতে গছৰ ডালত জিৰণি লৈ থাকে, খাদ্যও গছৰ ওপৰলৈ নি খোৱা দেখা যায়৷ [13] ই সাঁতোৰা, বেগ, আৰু জপিওৱাত খুবেই শক্তিশালী৷ [14] ই কেইবাধৰণৰ মাত (vocalizations) উলিয়াব পাৰে, যেনে- গোঁজৰণি (growls), grunts, roars,meows, আৰু কৰতেৰে কটা ধৰণৰ শব্দ (sawing)৷[15]
মতা বাঘৰ বিচৰণ স্থল (Home ranges) 30 বৰ্গ কি.মি. (12 বৰ্গ মাইল) ৰ পৰা 78 বৰ্গ কি.মি. (30 বৰ্গ মাইল) পৰ্যন্ত আৰু বাঘিনীৰ 15. হয়৷[3]তথ্য অনুসৰি মতা বাঘৰ বিচৰণ স্থল বাঘিনীটকৈ ডাঙৰ হয়৷ মতা বাঘৰ বিচৰণ স্থলী মাজত সাধাৰণতে উপৰা-উপৰি (overlap) নহয়৷ কিন্তু মতা- মাইকীৰ মাজত হয়৷ ৰেডিঅ' কলাৰৰ যোগেদি কৰা এটা গৱেষণাত বাঘিনীৰ বিচৰণস্থলী সম্পূৰ্ণকৈ মতা বাঘৰ বিচৰণস্থলীৰ ভিতৰতে পৰা দেখা গৈছিল৷[16][17]
নাহৰফুটুকী বাঘ সুযোগসন্ধানী চিকাৰী (opportunistic hunters) আৰু ইয়াৰ খাদ্য বিভিন্ন৷ ই গুবৰুৱা (dung beetles) ৰ পৰা আৰম্ভ কৰি বৃহৎ তৃণভোজী প্ৰাণী লৈকে সকলো খাব পাৰে৷ [3] নাহৰফুটুকী বাঘে সাধাৰণতে তৃণভোজী প্ৰাণী, বান্দৰ, নিগনি (rodent), সৰীসৃপ (reptile), উভচৰ (amphibian), চৰাই-চিৰিকটি আদি খাদ্য হিচাপে গ্ৰহণ কৰে৷[18] ই নীৰৱে চিকাৰক আক্ৰমণ কৰে আৰু ডিঙিত দ্ৰুত কামোৰ বহুৱাই হত্যা কৰে৷ [19]
নাহৰফুটুকী বাঘৰ প্ৰজননৰ সময় ঠাই ভেদে বেলেগ বেলেগ হ'লেও ই সাধাৰণতে বছৰজুৰি প্ৰজনন কৰিব পাৰে৷ [20] [21] এবাৰত ২ টাৰ পৰা ৪ টাকৈ পোৱালি জন্ম হয়৷ [22]
ইতিহাসৰ পাতত নাহৰফুটুকী বাঘৰ বহুলভাৱে উল্লেখ আছে৷ বহু দেশৰ কলা-কৃষ্টি, লোকগীত আদিত ইয়াৰ বৰ্ণনা পোৱা যায়৷ বৰ্তমান আফ্ৰিকাত ইয়াক খেল-ধেমালিত প্ৰতীক হিচাপে ব্যবহাৰ কৰে৷
যদিও সাধাৰণভাৱে স্বাস্থ্যৱান নাহৰফুটুকী বাঘে মানুহক আক্ৰমণ নকৰে কিন্তু আঘাতপ্ৰাপ্ত বা বুঢ়া বাঘে সহজ খাদ্যৰ আশাত মানুহ আক্ৰমণ কৰে৷ পৰ্য্যায়ক্ৰমে ইহঁত মানুহৰ মাংস ভক্ষণত অভ্যস্ত হৈ নৰখাদক হৈ পৰে৷ ভাৰতৰ উল্লেখযোগ্য নৰখাদক নাহৰফুটুকী বাঘৰ ভিতৰত ৰুদ্ৰপ্ৰয়াগৰ নৰখাদক (Leopard of Rudraprayag)' আৰু পানাৰ নৰখাদক (Panar Leopard)নাহৰফুটুকী বাঘে ক্ৰমান্বয়ে ১২৫ আৰু ৪০০ ৰ ওপৰৰ মানুহ হত্যা কৰিছিল৷ [23][24] বিখ্যাত চিকাৰী জিম কৰবেটে দুয়োটা নৰখাদকক মাৰিবলৈ সক্ষম হয়৷ [25]
Amur leopard kept in Colchester Zoo
নাহৰফুটুকী বাঘ (ইংৰাজী: Leopard, বৈজ্ঞানিক নাম: Panthera pardus) ফেলিডি (Felidae) গোত্ৰৰ বৃহৎ মেকুৰী (big cat)ৰ চাৰিটা প্ৰজাতিৰ আটাইতকৈ সৰু সদস্য৷ বাকী তিনিটা হৈছে ঢেকীয়াপতীয়া বাঘ, সিংহ আৰু জাগুৱাৰ (jaguar)৷ পূৰ্বতে নাহৰফুটুকী বাঘ আফ্ৰিকাৰ দক্ষিণ আফ্ৰিকা জুৰি বিস্তৃত আছিল যদিও বৰ্তমান বাসস্থানৰ অভাৱ তথা চোৰাংচিকাৰৰ ফলত ইয়াৰ বিস্তৃতি বহুখিনি হ্ৰাস পাইছে৷ বৰ্তমান ইয়াক প্ৰধানকৈ আফ্ৰিকাৰ দেখা পোৱা যায়৷ ইয়াৰ দ্ৰুত জনসংখ্যা হ্ৰাসৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি নাহৰফুটুকী বাঘক আই.ইউ. চি. এনৰ ৰেড লিষ্টত বিপথগামী (Near Threatened) বুলি অভিহিত কৰা হৈছে৷
ਲੈਪਰਡ 2.15 ਮੀਟਰ ਲੰਮਾ ਚਿੱਤਰ-ਮਿਤਰਾ ਜਿਹਾ ਜਾਨਵਰ ਹੈ। ਇਹ ਅਫਰੀਕਾ, ਏਸ਼ੀਆ, ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
କଲରାପତରିଆ ବାଘ (ହିନ୍ଦୀରେ तेन्दुआ, ଈଂରାଜୀରେ Leopard ବା Panther ଓ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ Panthera pardus) ବଡ଼ ବିଡ଼ାଳ (Felidae) ପରିବାରର ପାନ୍ଥେରା ବଂଶର ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ।[୩] ଆଫ୍ରିକା ଓ ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ବହୁଳ ସଂଖ୍ୟାରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥିବା ଏହି ପ୍ରାଣୀକୁ IUCN ତାଲିକାରେ Vulnerable ଶ୍ରେଣୀରେ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଛି । ଅଧିବାସ କ୍ଷୟ ଓ ବିଖଣ୍ଡିତ ହେବା ଯୋଗୁଁ ହଂକଂ, ସିଙ୍ଗାପୁର, କୁୱେତ୍, ସିରିଆ, ଲିବ୍ୟା, ଟ୍ୟୁନିସିଆ ଆଦି ସ୍ଥାନରେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବହୁ ପରିମାଣରେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ଏବଂ ମୋରୋକ୍କୋ ପରି ସ୍ଥାନରେ ଏମାନେ ଲୋପ ପାଇ ସାରିଲେଣି ।[୨] ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ନିଜ ଅତୀତର ଭୌଗୋଳିକ ବ୍ୟାପ୍ତିର କେବଳ ୨୫% ଅଂଶରେ ସୀମିତ ।[୪][୫] ବହୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କର ଅବୈଧ ଶିକାର କରାଯାଏ ଓ ଔଷଧ, ପୋଷାକ, ଚମଡ଼ା ପାଇଁ ଏମାନଙ୍କ ଦେହର ସମସ୍ତ ଅଂଶର ଚୋରା ବ୍ୟବସାୟ ଚାଲେ ।[୬][୭]
ବଡ଼ ବିଡ଼ାଳ ପ୍ରଜାତିର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ତୁଳନାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଗୋଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ଛୋଟ, ଶରୀର ଟିକେ ଲମ୍ବା ଓ ମୁଣ୍ଡର ଖପୁରୀ ବଡ଼ । ଶରୀର ଗଠନରେ ଏମାନଙ୍କର ଜାଗୁଆରମାନଙ୍କ ସହିତ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ତେବେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଜାଗୁଆର ଅପେକ୍ଷା ସାମାନ୍ୟ ଛୋଟ ଓ ଏହା ଦେହରେ ରହିଥିବା ଦାଗର ଆକାର ମଧ୍ୟ ଜାଗୁଆରର ଦେହର ଦାଗ ତୁଳନାରେ ଛୋଟ । କଲରାପତରିଆର ଦାଗ ଜାଗୁଆର ତୁଳନାରେ ଲାଗି ଲାଗି ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଜାଗୁଆରର ପତ୍ରଦାଗର କେନ୍ଦ୍ରରେ ଆଉ ଏକ ଛୋଟ ଦାଗ ରହିଥାଏ ଯାହା କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଦାଗରେ ଦେଖାଯାଇନଥାଏ । କିଛି ଜାଗୁଆର ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଶରୀରରେ ମେଲାନିନ୍ ଆଧିକ୍ୟ ଦେଖାଦିଏ ଓ ସେମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କଳା ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କୁ ବ୍ଲାକ୍ ପାନ୍ଥର୍ (କଳାବାଘ) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଚମଡ଼ାର ରଙ୍ଗ ଛଳାବରଣରେ ବହୁତ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏମାନେ ନିଜର ଛଳାବରଣ, ଚତୁର ଶିକାର ଶୈଳୀ, ଶିକାରରେ ବିବିଧତା, ଯେକୌଣସି ଅଧିବାସରେ ଖାପଖୁଆଇ ରହିପାରିବା ଓ ପ୍ରବଳ ଶକ୍ତି (ଅନାୟାସରେ ନିଜ ଶିକାରକୁ ଦାନ୍ତରେ ଭିଡ଼ିଧରି ଗଛ ଚଢ଼ିବା) ପରି ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ବେଶ ପରିଚିତ । ଶୁଷ୍କ, ଆର୍ଦ୍ର, ଚିରହରିତ୍, ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ, ପାର୍ବତୀୟ ଏପରି ଅନେକ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏମାନେ ରୁହନ୍ତି । କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ୫୮ କି.ମି. ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟାର (୩୬ ମାଇଲ୍ ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟା) ବେଗରେ ଦୌଡ଼ି ପାରନ୍ତି ।[୮]
ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ୟୁରୋପ ଓ ଜାପାନରେ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ ସମୟର ଶେଷବେଳକୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା ।[୯][୧୦]
ଦେହରେ କଲରା ପତ୍ର ପରି ଛାପିଛାପିକା ଦାଗ ରହିଥିବାରୁ ଏମାନଙ୍କୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବୋଲି ନାମ ଦିଆଯାଇଛି । ଈଂରାଜୀ ନାମ "ଲେପର୍ଡ୍" ("leopard")[୧୧] ଦୁଇଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ "λέων" (leōn ଅର୍ଥାତ୍ ସିଂହ) ଓ "πάρδος" (pardos ଅର୍ଥାତ୍ ଅଣ୍ଡିରା ପାନ୍ଥର୍) ଶବ୍ଦର ମିଳନରୁ ସୃଷ୍ଟ ଏକ ଯୁଗ୍ମ ଶବ୍ଦ । ପାରମ୍ପରିକ ଗ୍ରୀକ୍ ସଂସ୍କୃତିରେ ସିଂହ ଓ ପାନ୍ଥର୍ ନାମକ ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଜୀବର ସଂକରରୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଉତ୍ପତ୍ତି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ତେବେ ଏହି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦଟିର ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ "पृदाकु" (ପୃଦାକୁ : ଅର୍ଥାତ୍ ସାପ, ବାଘ) ସହିତ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ମିଶରୀୟ ବା ଭୂମଧ୍ୟ ସାଗରୀୟ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଏହି ଶବ୍ଦ ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଥାଇପାରେ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଇଛି ।[୧୨][୧୩] ପ୍ରଥମେ ୧୩ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହି ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର କରାଯିବା ଆରମ୍ଭ କରାଗଲା ।[୧୧] ଅନ୍ୟ କିଛି ସ୍ଥାନୀୟ ନାମ ହେଲା ଗ୍ରେଉପାନ୍ଥର୍, ପାନ୍ଥର୍ । ହିନ୍ଦୀ ଭାଷାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ तेन्दुआ (ତେନ୍ଦୁଆ) କୁହାଯାଇଥାଏ ।[୧୪] ମେଲାନିନ୍ ଆଧିକ୍ୟ ରହିଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ଈଂରାଜୀରେ "black panther" (ବ୍ଲାକ୍ ପାନ୍ଥର୍) ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।[୧୫] ଅତୀତରେ ଈଂରାଜୀ ଭାଷାରେ "pard" (ପାର୍ଡ୍) ବୋଲି ଏକ ଶବ୍ଦ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା ଯାହା କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ବୁଝାଉଥିଲା, କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ଏହି ଶବ୍ଦ ଆଉ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉନାହିଁ ।[୧୬]
କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ ହେଲା : ପାନ୍ଥେରା ପାର୍ଡୁସ୍ । ପାନ୍ଥେରା ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍-ଲାଟିନ୍ ଶବ୍ଦ πάνθηρରୁ ଗୃହୀତ ।[୧୭] ୧୩ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପ୍ରଥମେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିବା ପାନ୍ଥର୍ ଶବ୍ଦ ମୁଖ୍ୟତଃ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ସୂଚାଏ (କୁଗାର୍ ବା ଜାଗୁଆର ପାଇଁ ଏହାକୁ ଅଳ୍ପ କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି) ।[୧୫] ଅନ୍ୟ ଏକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ କ୍ରମେ ପାନ୍ଥେରା ଶବ୍ଦଟି ଭାରତୀୟ-ଇରାନୀୟ ଭାଷାରେ ଅବସନ୍ନ-ପୀତ ସୂଚାଉଥିବା ଏକ ଶବ୍ଦରୁ ମଧ୍ୟ ଗୃହୀତ ହୋଇଥାଇପାରେ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ସଂସ୍କୃତରେ ବାଘର ଅର୍ଥସୂଚକ ଶବ୍ଦ ପୁଣ୍ଡରୀକ (पुण्डरीक) ଓ ସମାର୍ଥବାଚକ ଅପଭ୍ରଂଶ ଶବ୍ଦ ପାଣ୍ଡର (पाण्डर)ରୁ ମଧ୍ୟ ଏହା ଉଦ୍ଧୃତ ହୋଇଥିବାର ସମ୍ଭାବନା ରହିଛି ।[୧୩][୧୭] ଏହି ପ୍ରାଣୀର ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମରେ ରହିଥିବା ପାର୍ଡୁସ୍ ଶବ୍ଦଟି ଗ୍ରୀକ୍ ଶବ୍ଦ πάρδος (ପାର୍ଡୋସ୍ – ଅଣ୍ଡିରା ପାନ୍ଥର୍) ଶବ୍ଦରୁ ଗୃହୀତ ହୋଇଛି ।[୧୪]
ବିଡ଼ାଳ (Panthera-ପାନ୍ଥେରା) ପରିବାରର ପାଞ୍ଚଟି ପରିବାର ମଧ୍ୟରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଅନ୍ୟତମ । ଜାଗୁଆର (P. onca), ସିଂହ (P. leo), ତୁଷାର ଚିତାବାଘ ବା ସ୍ନୋ ଲେପର୍ଡ୍ (P. uncia) ଓ ମହାବଳ ବାଘ (P. tigris) ଏହି ପରିବାରର ଅନ୍ୟ ଚାରୋଟି ପ୍ରଜାତି । କଲରାପତରିଆ ପ୍ରଜାତି ଓ ନିଓଫେଲିସ୍ ପ୍ରଜାତିକୁ ମିଶାଇ ପାନ୍ଥରିନାଏ ଉପ-ପରିବାର ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।[୨୨]
ସ୍ୱିଡେନ୍ର ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀ କାର୍ଲ୍ ଲିନାୟସ୍ ପ୍ରଥମେ Systema Naturaeର ଦଶମ ସଂସ୍କରଣରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବିଷୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ । ଲିନାୟସ୍ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ଫେଲିସ୍ ପାର୍ଡୁସ୍ (Felis pardus) ବୋଲି କହିଥିଲେ ଓ ଏହାକୁ ଗୃହପାଳିତ ବିଲେଇ, ମହାବଳ ବାଘ, ୟୁରେସୀୟ ଲିଂକ୍ସ୍, ସିଂହ, ଜାଗୁଆରଙ୍କ ଶ୍ରେଣୀରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇଥିଲେ ।[୨୩] ୧୮ଶ ଓ ୧୯ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ବହୁ ପ୍ରକୃତି ବିଜ୍ଞାନୀ ଓ ବର୍ଗୀକରଣ ବିଶେଷଜ୍ଞ ମଧ୍ୟ ଲିନାୟସ୍ଙ୍କ ଶ୍ରେଣୀ ବିଭାଜନକୁ ଅନୁସରଣ କରୁଥିଲେ । ୧୮୧୬ ମସିହାରେ ଲରେଂଜ୍ ଓକେନ୍ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତିର ସଂଜ୍ଞା ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ଓ ଫେଲିସ୍ ପାର୍ଡୁସ୍କୁ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତିର ଏକ ଉପ-ପ୍ରଜାତି ବୋଲି କହିଲେ । ଓକେନ୍ଙ୍କ ବର୍ଗୀକରଣ ସର୍ବତ୍ର ଗ୍ରହଣ କରାଗଲା ନାହିଁ ଏବଂ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଆରମ୍ଭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଫେଲିସ୍ ବା ଲିଓପାର୍ଡୁସ୍ ଶ୍ରେଣୀରେ ସ୍ଥାନ ଦିଆଯାଇଥିଲା ।[୨୪] ୧୯୧୬ ମସିହାରେ ଈଂରେଜ ଜୀବବିଜ୍ଞାନୀ ରେଜିନାଲ୍ଡ ଇନିସ୍ ପୋକକ୍ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତି ଓ ପାନ୍ଥେରା ପାର୍ଡୁସ୍ ଉପପ୍ରଜାତିରେ ବର୍ଗୀକରଣକୁ ସଠିକ୍ ବୋଲି ଦର୍ଶାଇଥିଲେ ।[୨୫]
ଲିନାୟସ୍ଙ୍କ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସମ୍ପର୍କିତ ବିବରଣୀକୁ ଆଧାର କରି ୧୭୯୪ରୁ ୧୯୫୬ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରକୃତି ବିଜ୍ଞାନୀ ମାନେ ୨୭ଟି ଉପପ୍ରଜାତି ଚିହ୍ନଟ କରିଥିଲେ । ମାଇଟୋକଣ୍ଡ୍ରିଆ ବିଶ୍ଳେଷଣ ତଥ୍ୟାନୁସାରେ ୧୯୯୬ ମସିହା ପରଠାରୁ ଏକ ନୂତନ ମାନଦଣ୍ଡ ସ୍ଥିର ହୋଇ କେବଳ ୮ଟି ଉପପ୍ରଜାତିରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନଙ୍କ ବର୍ଗୀକରଣ କରାଗଲା ।[୨୬] ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ କରାଯାଇଥିବା ଅଧିକ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଗବେଷଣା ଆରବୀୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଜାତି ବୋଲି ମାନ୍ୟତା ଦେବା ପରେ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ବର୍ତ୍ତମାନ ୯ରେ ପହଞ୍ଚିଛି ।[୨୭]
IUCN ସଂସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ଏହି ୯ଟି ଉପ-ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ବ୍ୟାଖ୍ୟା ନିମ୍ନ ସାରଣୀରେ ପ୍ରଦତ୍ତ ହୋଇଛି ।[୨][୨୭][୨୮] ୨୦୧୭ ମସିହାରୁ IUCN ସଂସ୍ଥାର ବିଡ଼ାଳ ବର୍ଗୀକରଣ ଦଳ ପୁଣି ୮ଟି ଉପ-ପ୍ରଜାତିକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଲା । ଏହା ଅନୁଯାୟୀ P. p. ciscaucasicaକୁ P. p. tulliana ଓ P. p. japonensisକୁ P. p. orientalis ଶ୍ରେଣୀର ବୋଲି କୁହାଗଲା ।[୩]
ପାନ୍ଥେରା ଓ ନିଓଫେଲିସ୍ ପ୍ରଜାତିମାନଙ୍କ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ଏକା ଓ ପ୍ରାୟ ୬୩.୭ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏମାନେ ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ବିଚରଣ କରୁଥିବାର ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ତୁଷାର ଚିତାବାଘ ଓ କ୍ଲାଉଡେଡ୍ ଲେପର୍ଡ୍ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତିର ବ୍ୟତିକ୍ରମ ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥିଲେ । ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତିଟି ଏସିଆରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଆଫ୍ରିକାକୁ ବିସ୍ତାର ଲାଭ କରିଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ପ୍ରାୟ ୨୯ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ମହାବଳ ବାଘ ଓ ତୁଷାର ଚିତାବାଘଙ୍କ ବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରା ଅନ୍ୟ ପାନ୍ଥେରା ଜୀବଙ୍କଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ ନିଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଶାଖା ସ୍ରୋତରେ ପ୍ରବାହିତ ହେଲା ।[୨୦][୨୧] ଜନ୍ସନ୍ ଓ ତାଙ୍କ ସହକର୍ମୀମାନଙ୍କ ମତାନୁସାରେ ଏହା ପରେ କଲରାପତରିଆ ଓ ସିଂହଙ୍କ ବିବର୍ତ୍ତନର ଅନ୍ୟ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ।[୧୮]
ଅନ୍ୟ ଫେଲିଡାଏ ଜୀବଙ୍କ ପରି କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଡାଇପ୍ଲଏଡ୍ କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ସଂଖ୍ୟା ୩୮ ।[୩୨] ୪ ଆକ୍ରୋସେଣ୍ଟ୍ରିକ୍, ୫ ମେଟାସେଣ୍ଟ୍ରିକ୍, ୭ ସବ୍-ମେଟାସେଣ୍ଟ୍ରିକ୍, ୨ ଟେଲୋସେଣ୍ଟ୍ରିକ୍ ଯୁଗଳକୁ ନେଇ କଲରାପତରିଆର କ୍ରୋମୋଜୋମ୍ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗଠିତ ।[୩୩]
ଫେଲିଡାଏ ବଂଶର ୮ଟି ଲତିକାରୁ ଅନ୍ୟତମ ହେଲା ପାନ୍ଥେରା ପରିବାର ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏହି ପାନ୍ଥେରା ଶ୍ରେଣୀର ପ୍ରଜାତି । ଫେଲିଡାଏ ବଂଶରେ ପାନ୍ଥେରା ଓ ନିଓଫେଲିସ୍ ପରି ଦୁଇଟି ଜାତିଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହି ବଂଶର ପ୍ରଜାତିମାନଙ୍କ ବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରାରୁ ପ୍ରଥମେ କ୍ଲାଉଡେଡ୍ ଲେପର୍ଡ୍ର ବିବର୍ତ୍ତନ ଧାରା ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧାରା ଅନୁସରଣ କଲା । ପରେ ମହାବଳ ବାଘ, ତୁଷାର ଚିତାବାଘଙ୍କ ଧାରା ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହେଲା । ପ୍ରାୟ ୨୦-୩୦ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ବିବର୍ତ୍ତନର ଅନ୍ୟ ଶାଖା ସବୁ ସୃଷ୍ଟି ହେଲା ବୋଲି କୁହାଯାଏ କିନ୍ତୁ ଏ ତଥ୍ୟ ନିର୍ବିବାଦୀୟ ନୁହେଁ ।[୩୪]
nDNA ଓ mtDNA ବିଶ୍ଳେଷଣ ଭିତ୍ତିରେ କରାଯାଇଥିବା ଫାଇଲୋଜେନେଟିକ୍ ପରୀକ୍ଷାରୁ ଜଣାପଡ଼ିଛି ଯେ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ, ସିଂହ ଓ ଜାଗୁଆର ପ୍ରାୟ ଭଗିନୀ ପ୍ରଜାତି ପରି ।[୧୮][୧୯] କିନ୍ତୁ ଆଉ ଏକ ଫାଇଲୋଜେନେଟିକ୍ ପରୀକ୍ଷା ବିବର୍ତ୍ତନ ଲତିକାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ଜାଗୁଆରର ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ।[୨୦][୨୧] ୨୦୦୧ ମସିହାର ଏକ ପରୀକ୍ଷଣ ଅନୁସାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ସିଂହ ଶରୀରରେ ହେଉଥିବା ରାସାୟନିକ କ୍ଷରଣ ପ୍ରାୟ ଏକ ପ୍ରକାରର ଯାହା ସୂଚନା ଦିଏ ଯେ ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରଜାତି ପରସ୍ପରର ନିକଟତର ।[୩୫]
ପ୍ରାୟ ୨୦ରୁ ୩୫ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ କାଳରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ବିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ଆଧୁନିକ ସମୟର କଲରାପତରିଆ ବାଘ ପ୍ରାୟ ୫-୮ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଆଫ୍ରିକାରେ ବିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ୨-୩ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ଏସିଆକୁ ଆସିଥିବେ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଉଛି ।[୨୭] ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ ସମୟରୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ୟୁରୋପ୍ ମହାଦେଶରେ ଦେଖାଯାଉଥିବା ସମ୍ଭବପର । ଫ୍ରାଂସ୍ର ପେରିଅର୍, ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଲଣ୍ଡନ ଓ ଇଟାଲୀର ଭାଲ୍ଡାର୍ଣ୍ଣୋ ଇତ୍ୟାଦି ସ୍ଥାନରେ ଅସ୍ଥି ଓ ଦାନ୍ତ ଇତ୍ୟାଦି ଜୀବାଶ୍ମ ମିଳିଛି ଯାହା ପ୍ଲାୟୋସିନ୍ କାଳର । ସମାନ ପ୍ରକାରର ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ ସମୟର ମଧ୍ୟ କିଛି ଜୀବାଶ୍ମ ଲିସ୍ବନ୍ ନିକଟସ୍ଥ ଗୁମ୍ଫା, ଜିବ୍ରାଲଟର୍, ସ୍ପେନ୍ର ସାଣ୍ଟାଣ୍ଡର ଅଞ୍ଚଳ, ଫ୍ରାଂସ୍, ସ୍ୱିଜର୍ଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଇଟାଲୀ, ଅଷ୍ଟ୍ରିଆ, ଜର୍ମାନୀ, ଚେକ୍ ଗଣରାଜ୍ୟ ହଙ୍ଗେରୀ,[୩୬] ଓ ପୋଲାଣ୍ଡ[୩୭] ପରି ଦେଶମାନଙ୍କରୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିଛି । ୟୁରୋପ୍ ମହାଦେଶରେ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ ଯୁଗରେ ଦେଖାଯାଇଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଚାରୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଉପପ୍ରଜାତି ଥିଲା । ସମୟ କ୍ରମାନୁସାରେ ଦେଖିଲେ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ ଆରମ୍ଭ କାଳରୁ P. p. begoueni ଉପପ୍ରଜାତି, ପ୍ରାୟ ୬ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ P. p. sickenbergi ଉପପ୍ରଜାତିର ସୃଷ୍ଟି, ୩ ଲକ୍ଷ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ P. p. antiqua ଉପପ୍ରଜାତିର ବିବର୍ତ୍ତନ ଓ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ କାଳର ଶେଷ ଆଡ଼କୁ P. p. spelaea (ଈଂରାଜୀରେ European Ice Age leopard)ର ବିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା ଯାହା ଆଜିକୁ ପ୍ରାୟ ୨୪୦୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୟୁରୋପ୍ର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ବିଚରଣ କରୁଥିଲା ।[୩୮]
ଜାପାନର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ କାଳର ଜୀବାଶ୍ମ ମିଳିଛି ।[୧୦]
କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ଅନ୍ୟ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତିର ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସଂକରଦ୍ୱାରା ମିଶ୍ର ପ୍ରଜାତି ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଥିବା କିଛି ଘଟଣାର ଉଲ୍ଲେଖ ମିଳେ । ୧୯୫୩ ମସିହାରେ ଜାପାନର ନିଶିମୋନିଆସ୍ଥିତ ହାନ୍ଶିନ୍ ଉଦ୍ୟାନରେ ଏକ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ଏକ ସିଂହୀର ମିଳନ କରାଯାଇଥିଲା । କିଛି ବର୍ଷର ଚେଷ୍ଟା ପରେ ୧୯୫୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୨ ତାରିଖରେ ଏହି ଯୁଗଳଙ୍କଠାରୁ ଏକ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ଏକ ମାଈ ଶାବକ ଜନ୍ମ ଗ୍ରହଣ କଲେ । ୧୯୬୧ରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଶାବକ ଜନ୍ମ ହେଲେ । ଏହି ଶବକମାନଙ୍କ ଦେହରେ କଲରପତ୍ର ଦାଗ ରହିଥିଲା ଓ ତରୁଣାବସ୍ଥାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଠାରୁ ଏହି ଶାବକମାନେ ବଡ଼ ଆକାରର ଥିଲେ । ଏହି ମିଶ୍ର ପ୍ରଜାତିକୁ "ଲିଓପନ୍ (Leopon = LEOPard + liON)" ବୋଲି କୁହାଗଲା । ପରେ ଏକ ଲିଓପନ୍ ଓ ଏକ ବାଘୁଣୀ ମଧ୍ୟରେ ମିଳନ କରାଇବାର ଅନେକ ବିଫଳ ପ୍ରଚେଷ୍ଟା କରାଯାଇଥିଲା ।[୩୯]
ଉପ-ସାହାରା ଅଞ୍ଚଳରେ ସିଂହ ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ପରସ୍ପର ଆଖାପାଖି ବସବାସ କରନ୍ତି ଓ ଅନେକ ସମୟରେ ଭେଟ ମଧ୍ୟ ହୁଏ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ଏମାନେ ପରସ୍ପର ସହିତ ମିଳନ କ୍ରିୟାରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ହେବା କେବେ ଦେଖାଯାଇନାହିଁ । ତେବେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ର, ରୁୱାଣ୍ଡା କେନିଆ ଓ ଉଗାଣ୍ଡାରେ ଲୋକମାନେ ଏକ ନୂତନ ମାଂସାସୀ ଜୀବ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ । ଏହି ଜୀବ ଚିତାଠାରୁ ବଡ଼, ସିଂହଠାରୁ ଛୋଟଓ ଏହାର ମୁହଁ ସିଂହ ପରି । ଏହି ଜୀବର ଅନେକ ସ୍ଥାନୀୟ ନାମ ରହିଛି ଓ ଏହିପରି ଏକ ନମ ହେଲା ମରୋଜି । ଏହି ପ୍ରାଣୀର ପୃଷ୍ଠ, ପାର୍ଶ୍ୱଦେଶ ଓ ଗୋଡ଼ରେ ଧୁସରିଆ ଦାଗ ବା କଲରା ପତ୍ର ପରି ଦାଗ ରହିଥାଏ । ୧୯୩୦ ମସିହା ପରଠାରୁ କିନ୍ତୁ ଏହି ପ୍ରାଣୀର କୌଣସି ଦର୍ଶନ ମିଳିପାରି ନାହିଁ ।[୪୦]
ଅଣ୍ଡିରା କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ମାଈ ପୁମା ପ୍ରଜାତିର ମିଳନ ଫଳରେ ପୁମାପର୍ଡ୍ (PUMA + leoPARD = Pumapard) ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି । ୧୮୯୦ ଦଶନ୍ଧିର ଶେଷରୁ ୧୯୦୦ର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜର୍ମାନୀର ହାମ୍ବର୍ଗ୍ ସ୍ଥାନରେ କାର୍ଲ୍ ହାଗେନ୍ବେକ୍ ୩ ପ୍ରକାରର ମିଶ୍ର ପ୍ରଜାତି ସୃଷ୍ଟି କରଇଥିଲେ । ଏହି ମିଶ୍ର ଶାବକଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଶୈଶବରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିବା ବେଳେ ଗୋଟିଏ ଜୀବକୁ ୧୮୯୮ ମସିହାରେ ବର୍ଲିନ୍ ଚିଡ଼ିଆଘର କିଣି ନେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲା । ଆଉ ଏକ ସଂକର ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀର ଉଦାହରଣ ହେଲା – ହାଗେନ୍ବେକ୍ରୁ ବର୍ଲିନ୍ ଚିଡ଼ିଆଘର ବିକ୍ରି ହୋଇଥିବା ଅଣ୍ଡିରା କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ମାଈ ପୁମାଙ୍କ ମିଳନରୁ ଜାତ ଏକ ଜୀବ । ଅଣ୍ଡିରା ପୁମା ଓ ଭାରତୀୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘୁଣୀର ମିଳନରୁ ଜାତ ଜୀବକୁ ପୁମାପର୍ଡ୍ କୁହନ୍ତି ଓ ହାମ୍ବର୍ଗ୍ ଚିଡ଼ିଆଖାନାରେ ଏପରି ଏକ ଜୀବ ରହିଥିଲା । ପୁମାପର୍ଡ୍ର ଶରୀର ପୁମା ପରି ଲମ୍ବା, କିନ୍ତୁ ଗୋଡ଼ ଛୋଟ । ପୁମାପର୍ଡ୍ର ଶରୀର ନିଜର ଉଭୟ ପିତାମାତାଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଛୋଟ (ବାମନ ପରି) । ଏମାନଙ୍କ ଛାଲ ମାଟିଆ ବା ଧୁସରିଆ ଓ ଏଥିରେ କଲରା ପତ୍ରର ଦାଗ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ଦେଖାଯାଏ ।[୪୧]
ଚିତାବାଘର ଦେହର ଦାଗ
ଜଳବାୟୁ ଓ ଅଧିବାସ ଅନୁସାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଛାଲରେ ବିଭିନ୍ନତା ଦେଖାଦିଏ । କାହାର ଛାଲ ଅବସନ୍ନ ପୀତ, ତ କାହାର ହଳଦିଆ ମାଟିଆ, ପୁଣି ଆଉ କାହାର ସୁନେଲୀ । ଜଙ୍ଗଲରେ ରହୁଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳର କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଗାଢ଼ ରଙ୍ଗର । ଏମାନଙ୍କ ଦେହର କଲରାପତ୍ର ଦାଗ ଧୀରେ ଧୀରେ ଅସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇ ପେଟ ପାଖରେ ନିଶ୍ଚିହ୍ନ ହୋଇ ଛାଲଟି ଧଳା ରଙ୍ଗର ହୋଇଥାଏ । ଗୋଡ଼ର ପଛପଟ ଓ ପଞ୍ଝା ତଳ ମଧ୍ୟ ସେହିପରି ଧଳା ରଙ୍ଗର । କଲରାପତ୍ର ଦାଗ ପିଠି, ପାର୍ଶ୍ୱ ଓ ପଶ୍ଚାତ୍ ଭାଗରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଦେଖାଯାଏ ।[୪୨] ପ୍ରତ୍ୟେକ ବାଘ ବାଘୁଣୀର କଲରାପତ୍ର ଛାପ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓ ପରସ୍ପରଠାରୁ ଭିନ୍ନ ।[୪୩][୪୪][୪୫] ପୂର୍ବ ଆଫ୍ରିକୀୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ କଲରାପତ୍ର ଦାଗ ଗୋଲ ଗୋଲ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଓ ଏସୀୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ କଲରାପତ୍ର ଚିହ୍ନ ସାମାନ୍ୟ ବର୍ଗାକାର ପରି ଲାଗେ । ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଚମଡ଼ା ସାମାନ୍ୟ ପାଉଁଶିଆ ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଓ ବୃଷ୍ଟିପାତ ଅରଣ୍ୟରେ ଗାଢ଼ ସୁନେଲୀ ରଙ୍ଗର ।[୮]
କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଲାଞ୍ଜର ଅଗ୍ର ଭାଗ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଓ ଲାଞ୍ଜର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ପ୍ରାୟ ୬୦-୧୦୦ ସେଣ୍ଟିମିଟର୍ । ଲାଞ୍ଜର ଉପର ପଟ ଛାପିଛାପିକା ଓ ଭିତର ପଟଟି ଧଳା । ଲାଞ୍ଜର ତଳପଟକୁ ଚିତା ଦାଗ ଅସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୁଣ୍ଡଳୀ ପରି ଦେଖାଯାଏ ।[୪୨] ଲୋମ ମୋଟା ଓ କୋମଳ ଏବଂ ପିଠି ଅପେକ୍ଷା ପେଟ ପାଖରେ ଲୋମ ଅତି କୋମଳ ।[୪୪]
ଥଣ୍ଡା ଜଳବାୟୁରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଅନ୍ୟ ଜଳବାୟୁର ବାଘଙ୍କ ତୁଳନାରେ ସାମାନ୍ୟ ଲମ୍ବା ହୋଇଥାନ୍ତି ।[୧୪] ମୁହଁ ଓ ମୁଣ୍ଡରେ ଲୋମ ୩-୪ ମି.ମି. ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପେଟ ଓ ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଲୋମ ୨୫-୩୦ ମି.ମି. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଶାବକମାନଙ୍କ ଲୋମ ଉଷ୍ମବସ୍ତ୍ର ପରି ଓ ଦେହର କଲରାପତ୍ର ଦାଗ ଲାଗି ଲାଗି ହୋଇ ରହିଥିବାରୁ ଗାଢ଼ ରଙ୍ଗର ଦେଖାଯାଏ ।[୪୬][୪୩]
କଲରାପତରିଆ ପରିବାରରେ ଅଣ୍ଡିରା (ବାଘ)ମାନେ ମାଈ (ବାଘୁଣୀ)ମାନଙ୍କଠାରୁ ଆକାରରେ ବଡ଼ ହୋଇଥାନ୍ତି ।[୪୨] ପୁଣି ବାଘମାନେ ଅଧିକ ହୃଷ୍ଟପୁଷ୍ଟ, ସେମାନଙ୍କ ଗୋଡ଼ ଛୋଟ ଓ ମୁଣ୍ଡଟି ଟିକେ ଚଉଡ଼ା । ଠିଆ ହେଲେ ଭୂମିରୁ ଅଣ୍ଡିରାମାନଙ୍କ କାନ୍ଧର ଉଚ୍ଚତା ୬୦-୭୦ ସେ.ମି. ଏବଂ ମାଈମାନଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଏହି ମାପ ପ୍ରାୟ ୫୭-୬୪ ସେ.ମି. । ମୁଣ୍ଡକୁ ମିଶାଇ ଶରୀରର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ସାଧାରଣତଃ ୯୦-୧୯୦ ସେ.ମି. ହୋଇଥାଏ । ବାଘମାନଙ୍କ ଓଜନ ୩୭-୯୦ କି.ଗ୍ରା. ଓ ବାଘୁଣୀମାନଙ୍କ ଓଜନ ୨୮-୬୦ କି.ଗ୍ରା. ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ ।[୪୬][୪୭] ଅବଶ୍ୟ ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ସବୁ ମାପରେ ବିବିଧତା ଦେଖାଯାଏ ।[୧୪] ମହାବଳ ବାଘ, ସିଂହ ପରି ବୃହତ୍ତର ମାଂସାସୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ପ୍ରାଣୀ ହୁଏ ଏବଂ ପ୍ରତିଯୋଗିତା ଅଭାବରୁ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।[୪୮] ଅଦ୍ୟାବଧି ମପାଯାଇଥିବା ସବୁଠାରୁ ଓଜନିଆ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ୯୬ କି.ଗ୍ରା. ଓଜନର ଥିଲା ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ନିବାସୀ ଥିଲା । ୨୦୧୬ ମସିହାରେ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ରାଜ୍ୟରେ ମରାଯାଇଥିବା ଏକ ଭାରତୀୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦେଖାଯାଇଥିବା ସବୁଠାରୁ ଲମ୍ବା କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବୋଲି କୁହାଯାଏ,[୪୯][୫୦] ଯାହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୨୬୨ ସେ.ମି. ଥିଲା ।[୫୧][୫୨]
ଅନେକ ସମୟରେ ଲୋକେ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ଚିତାବାଘ ବୋଲି କୁହନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏହି ଦୁଇ ପ୍ରାଣୀ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭିନ୍ନ । ଚିତାବାଘର ଦେହର ଦାଗ ଛୋଟ ଛିଟା ଦାଗ ପରି ହୋଇଥିବା ବେଳେ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଦାଗ କଲରାପତ୍ର ପରି (ଈଂରାଜୀରେ Rosettes) ।[୫୩] ପୁଣି ଚିତାବାଘର ଦୁଇ ଆଖି ତଳେ ଲୁହ ଗଡ଼ିଲା ପରି ଏକ କଳା ଚିହ୍ନ ଥାଏ ଯାହା କଲରାପତରିଆ ବାଘଠାରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।[୫୪] କଲରାପତରିଆ ବାଘ ପରି ଦେଖାଯାଉଥିବା ଅନ୍ୟ ପ୍ରଜାତିମାନ ହେଲେ କ୍ଲାଉଡେଡ୍ ଲେପର୍ଡ୍ ଓ ଜାଗୁଆର । କ୍ଲାଉଡେଡ୍ ଲେପର୍ଡ୍ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଲମ୍ବା ଗୋଡ଼, ପତଳା ଲାଞ୍ଜ ଓ ଦେହର ଦାଗ କଲରାପତ୍ର ଦାଗରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ବଡ଼ ମେଘଖଣ୍ଡ ପରି । ତେଣୁ ଏମାନଙ୍କ ସହ ତଫାତ୍ ସହଜରେ ବାରି ହୋଇପାରିବ ।[୫୫] ଜାଗୁଆର ଦେହରେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତ୍ର ପରି ଦାଗ ରହିଥାଏ କିନ୍ତୁ ଜାଗୁଆରର କଲରା ପତ୍ର ଦାଗ ମଧ୍ୟରେ ଆଉ ଏକ ଛୋଟ ଗୋଲାକାର ଦାଗ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଏପରି ଦାଗ କଲରା ପତରିଆ ବାଘ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଜାଗୁଆରମାନେ ଆକାରରେ ବଡ଼, ପାଦର ପଞ୍ଝା ଅଧିକ ଗୋଲାକୃତି ଓ ମୁଣ୍ଡର ଖପୁରୀର ଆକାର ବଡ଼ ।[୧୪]
ମେଲାନିନ୍ ଆଧିକ୍ୟବିଶିଷ୍ଟ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ବ୍ଲାକ୍ ପାନ୍ଥର୍ ବା କଳାବାଘ କୁହାଯାଏ । କିଛି କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଦେହରେ ସ୍ୟୁଡୋମେଲାନିଜମ୍ (Pseudomelanism) ପରି ଅବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୫୬] କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମେଲାନିନ୍ ଆଧିକ୍ୟତା ବଂଶାନୁକ୍ରମିକ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ, ତେବେ ପତ୍ରଦାଗ ତୁଳନାରେ ଏହା ଏକ ପ୍ରଭାବୀ ଗୁଣ ନୁହେଁ ।[୫୭] କଳା ବାଘ-ବାଘୁଣୀଙ୍କ ଅନ୍ତଃ-ପ୍ରଜନନରୁ ଜାତ ଶାବକଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କମ୍ ।[୫୮] ସାଧାରଣ କଲରାପତରିଆ ଓ କଳା କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ମିଳନ ଅଧିକ ପ୍ରାକୃତିକ ଓ ସ୍ୱସ୍ଥ ପ୍ରକ୍ରିୟା ।
ସାଧାରଣତଃ ମାଳୟ ଉପଦ୍ୱୀପର ବିଶୁବ ବୃତ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟରେ ଓ ଆଫ୍ରିକାର କେତେକ ଅଞ୍ଚଳ ଯଥା କେନିଆ ପର୍ବତ ନିକଟବର୍ତ୍ତୀ କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଆର୍ଦ୍ର ଅରଣ୍ୟରେ କଳାବାଘ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।[୫୯]
ଜାନୁଆରୀ ୧୯୯୬ରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୦୯ ମାଳୟ ଉପଦ୍ୱୀପର ୧୬ଟି ସ୍ଥାନରେ ରାତିରେ ୧୦୦୦ରୁ ଅଧିକ କ୍ୟାମେରା ଟ୍ରାପ୍ ବ୍ୟବହାର କରି ଇଣ୍ଡୋଚୀନୀ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଫଟୋଚିତ୍ର ଉଠାଯାଇଥିଲା । ମିଳିଥିବା ୪୪୫ଟି କଳାବାଘଙ୍କ ଫଟୋରୁ ୪୧୦ଟି ଦକ୍ଷିଣ ମାଳୟର କ୍ରା ଇସ୍ଥମସ୍ ନାମକ ସ୍ଥାନରୁ ମିଳିଥିଲା । ଏହି ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରାୟ ସାଧାରଣ କଲରା ପତ୍ର ଦାଗଯୁକ୍ତ ବା ମିଶ୍ରିତ ବାଘଙ୍କ ଫଟୋ ପ୍ରାୟ ମିଳିନଥିଲା । ଏପରି ଜେନେଟିକ୍ ବିବର୍ତ୍ତନ ପାଇଁ ୧୧୦୦ରୁ ୧୦୦୦୦୦ ବର୍ଷ ସମୟ ଲାଗିଥାଇପାରେ ଓ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି କଳା ରଙ୍ଗର ଜିନ୍ ପ୍ରାୟ ସ୍ଥାୟୀ ହୋଇଯାଇଛି ।[୬୦][୬୧] କିଛି କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କଠାରେ ସ୍ୟୁଡୋମେଲାନିଜମ୍ (Pseudomelanism) ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୬୨]
କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଶରୀର ଚମଡ଼ା ଲାଲ୍ ରଙ୍ଗର ହୋଇଯିବା ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟରେ ଦେଖାଯାଏ ।[୬୩] ଏହି ରୂପ ବିଶିଷ୍ଟ ଜୀବକୁ ଷ୍ଟ୍ରବେରି କଲରାପତରିଆ ବାଘ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ପ୍ରକାରର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଜେନେଟିକ୍ ଅବସ୍ଥା ।[୬୪] ବିଭିନ୍ନ ସୂତ୍ରରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଭାରତରେ ୫ଟି, ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ୭ଟି ଷ୍ଟ୍ରବେରି କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖାଯାଇଛନ୍ତି ।[୬୩]
ସବୁ ବିଡ଼ାଳ ଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସର୍ବବ୍ୟାପ୍ତ । ଆଫ୍ରିକା, ପୂର୍ବ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆରେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କମିବାରେ ଲାଗିଛି କିନ୍ତୁ ତଥାପି ଏଠାରେ ବହୁ ମାତ୍ରାରେ ଦେଖାଯାନ୍ତି ।[୫] ଉପ-ସାହାରା ଆଫ୍ରିକା ବାହାରେ ଏମାନେ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ଭାବେ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଉପ-ସାହାରା ଆଫ୍ରିକାରେ ଏମାନେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ବାସ କରନ୍ତି ଓ ଛୋଟ ଛୋଟ ଅଧିବାସ ଯେଉଁଠାରେ ଅନ୍ୟ ବଡ଼ ବିଡ଼ାଳଜାତୀୟ ପ୍ରାଣୀ ଆଉ ରହୁ ନାହାନ୍ତି, ସେଠାରେ ମଧ୍ୟ ଏମାନଙ୍କ ବଂଶ ବିକଶିତ ହୋଇଥାଏ । ତେବେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁଙ୍କୁ ଶିକାର କରୁଥିବାରୁ ମନୁଷ୍ୟ-କଲରାପତରିଆ ସଂଘର୍ଷର ସମ୍ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।[୬୬] ଉତ୍ତର ଆଫ୍ରିକାରୁ କଲରାପତରିଆ ଲୋପ ପାଇଗଲେଣି ।[୮] ଏସିଆରେ ଏମାନଙ୍କ ବିତରଣ ଓ ବ୍ୟାପ୍ତି ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରାପ୍ତ ତଥ୍ୟ ପୁରାପୁରି ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମ ଓ ମଧ୍ୟ ଏସିଆରେ ଅଳ୍ପ ସଂଖ୍ୟକ କଲରାପତରିଆ ବିକ୍ଷିପ୍ତ ଭାବେ ରହିଛନ୍ତି । ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଏସିଆରେ ଏମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ସଙ୍କଟାପନ୍ନ । ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦ୍ୱୀପ, ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଏସିଆ ଓ ଚୀନରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ରହିଛନ୍ତି । ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ପାନ୍ଥେରା ପ୍ରଜାତିର ଜୀବଙ୍କ ତୁଳନାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସର୍ବାଧିକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଜୀବିତ ଅଛନ୍ତି, ଯେବେକି ଅନ୍ୟ ପ୍ରଜାତିଙ୍କ ସଂରକ୍ଷଣ ସ୍ଥିତି ନୈରାଶ୍ୟଜନକ ରହିଛି ।[୨][୬୭]
ମୂଳତଃ ସାଭାନ୍ନା ତୃଣଭୂମି ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଅରଣ୍ୟ ନିବାସୀ ହେଲେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଯେକୌଣସି ପରିବେଶ ଓ ପରିସ୍ଥିତିରେ ଖାପଖୁଆଇ ଚଳିଯାଇପାରେ । ତୃଣଭୂମି, ଅରଣ୍ୟ, ନଦୀ କୂଳିଆ ଅରଣ୍ୟ ପରି ବିଭିନ୍ନ ପରିବେଶରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ରୁହନ୍ତି ଓ ନିଜ ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରନ୍ତି । ଶୀତଋତୁରେ ସୁଦୂର ପୂର୍ବ ଋଷିଆରେ ତାପମାତ୍ରା -୨୫° ସେଲ୍ସିୟସ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କମିଯାଏ ଓ ଏପରି ଜଳବାୟୁରେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ରୁହନ୍ତି ।[୨୭] ସେହିପରି ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ଆର୍ଦ୍ର ଅରଣ୍ୟ ଓ ଶୁଷ୍କ ମରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବାସ କରନ୍ତି ।
ପଶ୍ଚିମ ଓ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଏସିଆର କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ମରୁଭୂମି, ତୁଷାରାବୃତ ଅଞ୍ଚଳ ଓ ସହରିଆ ଜନବସତି ଇତ୍ୟାଦିଠାରୁ ଦୂରରେ ରହିବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।[୬୭] ଭାରତରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଜନବସତିକୁ ଲାଗି ବସବାସ କରିବା ଦେଖାଯାଏ ।[୬୮] ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଏମାନଙ୍କ ଗତିବିଧିରେ ସାମାନ୍ୟ ବାଧା ପହଞ୍ଚାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶିକାର ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଘନତା, ଲୁଚି ରହିବା ପାଇଁ ଜଙ୍ଗଲ ଇତ୍ୟାଦି ଠାବ କରି ଜୀବନଯାପନ କରନ୍ତି; ତେଣୁ ଅତି ବିକଶିତ ଅଞ୍ଚଳରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖାଯାନ୍ତି ନାହିଁ ।[୬୭][୬୮] ଲୁଚି ରହିବାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଧୂରନ୍ଧର ହୋଇଥିବାରୁ ଲୋକେ ଜାଣିପାରନତି ନାହିଁ ଯେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସେମାନଙ୍କ ବାସସ୍ଥଳୀର ଆଖେପାଖେ ରୁହନ୍ତି ବୋଲି ।[୬୮]
ବାଘ[୬୯] ଓ ସିଂହଙ୍କ[୭୦] ପରି କଲରାପତରିଆ ବାଘ ମଧ୍ୟ ମୁଖ୍ୟତଃ ରାତ୍ରିଚର ଓ ଅନ୍ଧାର ହେବା ପରେ ଏମାନେ ସକ୍ରିୟ ହୋଇ ଉଠନ୍ତି ।[୭୧][୭୨] ପଶ୍ଚିମ ଆଫ୍ରିକାରେ ଶିକାର ଜୀବମାନେ ଚରାବୁଲା କରୁଥିବା ବେଳେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଦିବାଲୋକରେ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଋତୁ ଅନୁସାରେ ଏଥିରେ ସାମାନ୍ୟ ଭିନ୍ନତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇପାରେ ।[୭୩] ସାଧାରଣତଃ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ସଂଧ୍ୟାରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସକ୍ରିୟ ରୁହନ୍ତି । ଦିନବେଳା ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଏମାନେ ଘଞ୍ଚ ବୁଦା, ପଥର ଗୁମ୍ଫା ବା ଗଛର ଡାଳରେ ବିଶ୍ରାମ କରିବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ନିଜ ଇଲାକାରେ ରାତିରେ ୧-୨୫ କି.ମି. ଚାଲି ପଇଁତରା ମାରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଉତ୍ତେଜିତ ଓ ଅଶାନ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ଏମାନେ ୭୫ କି.ମି. ଚାଲି ଚାଲି ବୁଲିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୪୬][୪୭]
ବୃକ୍ଷାରୋହଣରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓସ୍ତାଦ ପ୍ରାଣୀ । ଗଛ ଉପରେ ବିଶ୍ରାମ କରିବା, ଶିକାରକୁ ଅନ୍ୟ ଜନ୍ତୁଙ୍କଠାରୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖିବା ପାଇଁ ଏମାନେ ଉଚ୍ଚା ଗଛର ସାହାଯ୍ୟ ନିଅନ୍ତି । ଏମନେ ସାମାନା ପଟକୁ ମୁହଁ କରି ଗଛ ଚଢ଼ିବା ଓ ଓହ୍ଲାଇବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୭୪] କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଭଲ ସନ୍ତରଣକାରୀ ମଧ୍ୟ କିନ୍ତୁ ମହାବଳ ବାଘ ପରି ଏ କଳାରେ ପୋଖତ ନୁହେଁ । ବାଘମାନେ ପାଣିକୁ ପଶିବାକୁ ଭଲ ପାଆନ୍ତି, କିନ୍ତୁ କଲରାପତରିଆ ପାଣିରେ ପହଁରିବାକୁ ସ୍ୱତଃ ମନ ବଳାଏ ନାହିଁ । କେବଳ ଆବଶ୍ୟକତା ସମୟରେ ପାଣିରେ ପଶି ପହଁରେ । କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚଳଚଞ୍ଚଳ, ୫୮ କି.ମି. ପ୍ରତି ଘବଣ୍ଟା ବେଗରେ ଦଉଡ଼ିପାରେ, ଭୂମି ସହ ସମାନ୍ତରାଳ ଭାବେ ୬ ମିଟର୍ ଲମ୍ଫ ପ୍ରଦାନ କରିପାରେ ଓ ଭୂମି ସହ ଅବଲମ୍ବ ଭାବେ ୩ ମିଟର୍ ଉଚ୍ଚତାକୁ ଡେଇଁପାରେ ।[୭୫] ଆଫ୍ରିକାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଗଛର ଉଚ୍ଚ ଡାଳରେ ଲୁଚି ରହି ହରିଣ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଶିକାର ଗଛ ନିକଟକୁ ଆସିଲେ ୮-୧୦ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚରୁ ଭୂମି ଆଡ଼କୁ ଡେଇଁ ଶିକାର କରିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।
କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏକୁଟିଆ ରୁହେ ଓ ଶିକାର ପାଇଁ ଏକ ଇଲାକା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । ମିଳନ ଋତୁରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବାଘୁଣୀ ପରସ୍ପରର ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ଲାଭ କରିବାର ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଛୁଆ ବଡ଼ ହେବାପରେ ମଧ୍ୟ ମା’ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସେମାନଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ ସ୍ଥାପନ କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଏପରିକି ଛୁଆମାନେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାବେ ଶିକାର କରୁଥିବା ସମୟରେ ମା’ ଶିକାର ନ କରିପାରିଲେ ଛୁଆଙ୍କ ସହ ମିଶି ଶିକାର ଖାଇବାର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।[୪୬] ଆଫ୍ରିକାର କ୍ରୁଗର୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ପରସ୍ପରଠାରୁ ୧ କି.ମି. ଦୂରରେ ରହିବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୪୭] ପିତା କଲରାପତରିଆ ବାଘ ନିଜ ସଙ୍ଗିନୀ ଓ ଛୁଆଙ୍କ ପ୍ରତି ସହିଷ୍ଣୁତା ଦେଖାନ୍ତି ।[୭୭][୭୮] ନିଜ ଇଲାକାର ରକ୍ଷା କରିବା ବେଳେ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ଅଣ୍ଡିରା କଲରାପତରିଆଠାରୁ ଛୁଆଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବା ବେଳେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଆକ୍ରାମକ ମନୋଭାବ ପୋଷଣ କରନ୍ତି ।[୧୪] ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଏକ ଶିକାରର ମୃତଦେହ କିଏ ଖାଇବ ତାହାକୁ ନେଇ ଦୁଇଟି କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଭୟଙ୍କର ଯୁଦ୍ଧ ହୋଇଥିଲା ।[୭୯] ବେଳେବେଳେ ଏକ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଅନ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ମାଂସ ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୮୦][୮୧]
ନିଜ କାନ ପଛପଟେ ଓ ଲାଞ୍ଜର ତଳପଟକୁ ରହିଥିବା ଧଳାଦାଗ ଦେଖାଇ ଲମ୍ବା ଘାସ ବା ବୁଦାଳିଆ ସ୍ଥାନରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ସୂଚନା ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।[୭୬] ଏହାଛଡ଼ା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଧ୍ୱନି ସଙ୍କେତଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ସେମାନେ ଭାବ ଆଦାନପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି ।[୪୬] କଲରାପତରିଆ ବାଘର ତୁହାକୁ ତୁହା ଗର୍ଜନ ନିରେଖି ଶୁଣିଲେ ତାହା କରତ (Saw) କାଠ କାଟିବା ବେଳର ଶବ୍ଦ ପରି ଜଣାପଡ଼େ ।[୮୨][୪୬] ଶାବକମାନେ ନିଜ ମା’କୁ ଉର୍ର-ଉର୍ର ଶବ୍ଦ କରି ଡାକିଥାନ୍ତି ।[୪୬]
କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଶିକାର ପାଇଁ ଏକ ବଡ଼ ଇଲାକା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ଇଲାକା କେତୋଟି କଲରାପତରିଆ ବାଘୁଣୀଙ୍କ ଛୋଟ ଛୋଟ ଇଲାକା ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଯାଇଥାଏ । ଏପରି କରିବାର ଏକ ସମ୍ଭାବ୍ୟ କାରଣ ହେଲା ଅଧିକ ବାଘୁଣୀଙ୍କ ସହିତ ମିଳନର ସୁଯୋଗ ମିଳିପାରିବ । ଆଇଭରି କୋଷ୍ଟ ଦେଶରେ ହୋଇଥିବା ଏକ ରେଡ଼ିଓ କଲାର୍ ବିଶ୍ଳେଷଣରୁ ଜଣା ପଡ଼ିଥିଲା ଯେ ବାଘୁଣୀମାନଙ୍କ ଇଲାକାକୁ ଘେରି ବାଘଙ୍କ ଇଲାକା ରହିଥାଏ ।[୮୩] ବାଘୁଣୀମାନେ ନିଜ ଶାବକଙ୍କ ସହିତ ନିଜ ଇଲାକାରେ ରୁହନ୍ତି । କଲରାପତରିଆ ବାଘୁଣୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ମା’-ଝିଅ ସମ୍ପର୍କ ନିବିଡ଼ ହୋଇଥିବାରୁ ଅନେକ ବାଘୁଣୀଙ୍କ ଇଲାକା ପରସ୍ପରକୁ ଲାଗି ରହିଥାଏ । ବାଘମାନଙ୍କ ଇଲାକା ପରସ୍ପର ସହିତ ଲାଗି ରହିବା କମ୍ ଦେଖାଯାଏ । ବାଘମାନେ ଅନ୍ୟ ଅନୁପ୍ରବେଶକାରୀଙ୍କ ପ୍ରତି ସହିଷ୍ଣୁତା ପ୍ରଦର୍ଶନ କରନ୍ତି ନାହିଁ ।[୪୬][୪୭]
ନାମିବିଆରେ ହୋଇଥିବା ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁସାରେ କଲରାପତରିଆଙ୍କ ଇଲାକା ଲିଙ୍ଗ, ବୃଷ୍ଟିପାତ ବା ଋତୁ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ନୁହେଁ; ଇଲାକାର ବ୍ୟାପ୍ତି କେବଳ ଶିକାର ଜନ୍ତୁଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରିଥାଏ । ଆଖପାଖରେ ମାନବୀୟ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ଦେଖାଯାଉଥିଲେ ଶିକାର ଇଲାକାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ ।[୮୪] ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ଅନୁସାରେ ଶିକାର ଇଲାକାରେ ମଧ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦିଏ । ସେରେଙ୍ଗେଟି ଓ କ୍ରୁଗର୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ବାଘଙ୍କ ଇଲାକା ୩୩-୩୮ ବର୍ଗ କି.ମି. ଓ ବାଘୁଣୀଙ୍କ ଇଲାକା ୧୪-୧୬ ବର୍ଗ କି.ମି. ଅଞ୍ଚଳରେ ବ୍ୟାପ୍ତ ଥିବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୮୫][୮୬] ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ନାମିବିଆରେ ବାଘମାନେ ୪୫୧ ବର୍ଗ କି.ମି. ଓ ବାଘୁଣୀମାନେ ୧୮୮ ବର୍ଗ କି.ମି. ଇଲାକା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବା ଦେଖାଯାଏ ।[୮୭] ମରୁ ଓ ପାର୍ବତୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଇଲାକା ଆହୁରି ବଡ଼ ହେବା ସମ୍ଭବପର ।[୧୪] ନେପାଳରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ୪୮ ବର୍ଗ କି.ମି. ଓ ବାଘୁଣୀମାନେ ୫-୭ ବର୍ଗ କି.ମି. ଇଲାକା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରୁଥିବାର ଦେଖାଯାଏ ।[୮୮]
ଶିକାର କରିବା ପାଇଁ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ନିଜ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଓ ପ୍ରଖର ଦୃଷ୍ଟିଶକ୍ତି ଓ ଶ୍ରବଣଶକ୍ତି ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି ।[୮୯] ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ସ୍ଥାନରେ ଏମାନେ ରାତିରେ ଶିକାର କରନ୍ତି ।[୪୬] ପଶ୍ଚିମ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଜଙ୍ଗଲ ଓ ତ୍ସାଭୋ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଦିନବେଳା ଶିକାର କରିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୯୦]
କଲରାପତରିଆ ବାଘ ୧୦-୪୦ କିଲୋଗ୍ରାମ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଜନର ମଧ୍ୟମ ଆକାରର ଜନ୍ତୁଙ୍କ ଶିକାର କରିବା ପସନ୍ଦ କରେ । ଏପରି ଓଜନର ଶିକାର ପ୍ରାଣୀ ଘଞ୍ଚ ଓ ବୁଦାଳିଆ ଜଙ୍ଗଲରେ ଛୋଟ ଗୋଠରେ ରୁହନ୍ତି । ଖୋଲା ମଇଦାନରେ ରହୁଥିବା ଶିକାର ପ୍ରାଣୀମାନେ ହିଂସ୍ର ଜନ୍ତୁଙ୍କଠାରୁ ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅଧିକ ସତର୍କ ରୁହନ୍ତି ଓ ଅଧିକ ଦୂର ଦୌଡ଼ିପାରନ୍ତି । ତେଣୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏପରି ପ୍ରାଣୀଙ୍କ କମ୍ ଶିକାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । କଲରାପତରିଆ ବାଘ ୧୦୦ରୁ ଅଧିକ ଜୀବଙ୍କ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ଆଫ୍ରିକାରେ ଇମ୍ପାଲା, ଥୋମ୍ସନ୍ ଗ୍ୟାଜେଲ୍, ନ୍ୟାଲା, ଆଫ୍ରିକୀୟ ବାର୍ହା, ବୁଦା ହରିଣ, କୁଦୁ ଇତ୍ୟାଦି ଜୀବ କଲରାପତରିଆଙ୍କ ଶିକାର ତାଲିକାରେ ପରିଗଣିତ ହୁଅନ୍ତି । ଏସିଆରେ ଚିତଲ୍ ହରିଣ, କୁଟୁରା, ସମ୍ବର, ଚୌଶିଂଘା, ଗୟଳ, ବାର୍ହା ଇତ୍ୟାଦି କଲରାପତରିଆର ଶିକାର । କଲରାପତରିଆ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମାଙ୍କଡ଼, ବିଲୁଆ, କୋକିଶିଆଳୀ, ଶାଳିଆପତିନି, ଗରିଲା, ବବୁନ୍, ଠେକୁଆ, ଝିଙ୍କ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଶିକାର କରି ଖାଏ ।[୯୧] ବାଘ ଓ ସିଂହଙ୍କ ଅନୁପସ୍ଥିତିରେ ଏମାନେ ବଡ଼ ଶିକାର କରିବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୯୨] ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କୌଣସି କଲରାପତରିଆ ମାରିଥିବା ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଶିକାର ହେଲା ୯୦୦ କି.ଗ୍ରା. ଓଜନର ଏକ ଇଲାଣ୍ଡ ।[୯୩]
କଲରାପତରିଆ ଛପି ଛପି ଶିକାରର ଅତି ନିକଟକୁ (ପ୍ରାୟ ୫ ମିଟର୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ) ଯିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । ତା’ ପରେ ଶିକାରକୁ ଅତର୍କିତ ଆକ୍ରମଣ କରେ । ଶିକାରର ଶ୍ୱାସନଳୀ ଚାପିଧରି ତାହାର ଶ୍ୱାସରୁଦ୍ଧ କରି ତା’କୁ ମାରିଥାଏ । ଛୋଟ ଶିକାର ପାଇଲେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ତାହାର ବେକର ଉପର ପଟୁ କାମୁଡ଼ି ଧରି ତାହାର ସୁଷୁମ୍ନା କାଣ୍ଡ ଭାଙ୍ଗି ଓ ବଡ଼ ଶିକାରକୁ ବେକର ତଳପଟୁ କାମୁଡ଼ି ଧରି ତାହାକୁ ଶ୍ୱାସରୁଦ୍ଧ କରି ମାରିଥାଏ ।[୪୬][୪୭] କଲରାପତରିଆର ଖପୁରୀ ବଡ଼ ଓ ଦାନ୍ତ ମାଢ଼ି ଶକ୍ତିଶାଳୀ ହୋଇଥିବାରୁ ବଡ଼ ଶିକାର ମାରିବା ଓ ଶିକାରର ମୃତଦେହକୁ ଦାନ୍ତରେ ଭିଡ଼ି ଧରି ଗଛ ଚଢ଼ିଯିବାରେ ବିଶେଷ ଅସୁବିଧା ହୁଏନାହିଁ । ୧୨୫ କି.ଗ୍ରା. ଓଜନର ଏକ ତରୁଣ ଜିରାଫ୍କୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଗଛ ଉପରକୁ ୫.୭ ମିଟର୍ ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଠାଇ ନେବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୯୦] ଶିକାର ଜନ୍ତୁ ଛୋଟ ହୋଇଥିଲେ କଲରାପତରିଆ ସଙ୍ଗେସଙ୍ଗେ ତାହା ଖାଇଦିଏ । ବଡ଼ ଶିକାରକୁ ଅନେକ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗଛ ଉପରେ, ଗୁମ୍ଫାରେ ବା ବୁଦାରେ ଲୁଚାଇ ରଖି କିଛି ଦିନ ଧରି ଖାଇଥାଏ । ଶିକାର ଲୁଚାଇବା ସ୍ଥାନ ଭୌଗୋଳିକ ପରିବେଶ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ । ଆଫ୍ରିକାର କ୍ରୁଗର୍ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଗଛ ଉପରେ ଓ କାଲାହାରି ମରୁଭୂମିରେ ବୁଦାରେ ଲୁଚାଇ ରଖନ୍ତି ।[୧୪][୯୪]
ତାଇ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଜଣା ପଡ଼ିଛି ଯେ, କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଦିନବେଳା ଚିମ୍ପାଞ୍ଜି ଓ ପୋଟ୍ଟୋ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସବୁ ବାନର ପ୍ରଜାପତିଙ୍କ ଶିକାର କରନ୍ତି ।[୯୫] ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତର ଏକ ଜଙ୍ଗଲରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ, ବଳିଆ କୁକୁର ଓ ହେଟା ବାଘ ସମସ୍ତେ ସମାନ ପ୍ରଜାତିର ଶିକାର ଜନ୍ତୁଙ୍କୁ ମାରି ଖାଉଥିଲେ ।[୯୬]
ଚୀନର ୱୋଲୋଂଗ୍ ଅଭୟାରଣ୍ୟରେ ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ କରାଯାଇଥିଲା । ୭ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏଠାକାର କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଶିକାର ଜୀବ ଓ ଖାଦ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ବହୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଯାଇଥିଲା । ଜଙ୍ଗଲ କମୁଥିବାରୁ ଏଠାକାର କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଛୋଟ ହରିଣ, ମୂଷା ଓ ଅନ୍ୟ ଛୋଟ ଶିକାର ମଧ୍ୟ ଖାଉଥିଲେ ।[୯୭] ଆଉ ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ ବାଘମାନେ ଦିନକୁ ହାରାହାରି ୩.୫ କି.ଗ୍ରା. ଓ ବାଘୁଣୀମାନେ ଦିନକୁ ୨.୮ କି.ଗ୍ରା. ଖାଦ୍ୟ ଖାଉଥିଲେ ।[୯୮] ଦକ୍ଷିଣ କାଲାହାରୀ ମରୁଭୂମିର କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଉପରେ କରାଯାଇଥିବା ସର୍ବେକ୍ଷଣ ଅନୁଯାୟୀ ଏମାନେ ଶିକାର ଶରୀରର ତରଳ ଅଂଶ ଓ ଜଳ ଗଚ୍ଛିତ କରୁଥିବା ଉଦ୍ଭିଦରୁ ନିଜ ଶୋଷ ମେଣ୍ଟାନ୍ତି । ଏମାନେ ୨-୩ ଦିନରେ ଥରେ ପାଣି ପିଅନ୍ତି । ଆଫ୍ରିକାରେ କିଛି ସ୍ଥାନରେ ମିଳୁଥିବା ସ୍ଥାନୀୟ କାକୁଡ଼ି, ତରଭୁଜ, କଲାହାରି ଖଟା ଘାସ (Schmidtia kalahariensis) ଇତ୍ୟାଦି ଗଛ ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୯୯] ନିଜ ଜାତିର ଅନ୍ୟ ଜୀବଙ୍କୁ ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୮୦]
ଏସିଆରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଭାଲୁ ଛୁଆକୁ ମାରି ଖାଇବା ସମ୍ପର୍କରେ ସୂଚନା ମିଳିଛି ।[୧୦୦] ୫୦ କି.ଗ୍ରା. ଓଜନର ପାଣ୍ଡା ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଶିକାର ହୋଇପାରନ୍ତି ।[୧୦୧]
ଶିକାର ଓ ଅଧିବାସ ପାଇଁ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନଙ୍କ ଅନ୍ୟ ବୃହତ୍ ମାଂସାସୀ ଜୀବ ଯଥା – ମହାବଳ ବାଘ, ସିଂହ, ଚିତାବାଘ, ହେଟା ବାଘ, ବଳିଆ କୁକୁର ଓ ଭାଲୁ ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କ ସହ ପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦିତା ଲାଗି ରହିଥାଏ । ଏହି ପ୍ରାଣୀମାନେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଶିକାର ବଳପୂର୍ବକ ବା କୌଶଳ ସହକାରେ ଚୋରାଇ ନେବାକୁ ମଧ୍ୟ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । କିଛି ଜୀବ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ହତ୍ୟା କରି ଖାଦ୍ୟ ଶୃଙ୍ଖଳରେ ପ୍ରତିଯୋଗିତା କମ୍ କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ଚେଷ୍ଟା କରିଥାନ୍ତି । ନିଜଠାରୁ ବଡ଼ ମାଂସାସୀ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଠାରୁ ଦୂରରେ ରହି ଓ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଶିକାର ଚୟନ କରି କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏମାନେ ରାଜୁତି କରୁଥିବା ଜଙ୍ଗଲରେ ଖାପ ଖୁଆଇ ଚଳିଯାଏ । ବଡ଼ ଜନ୍ତୁଙ୍କ ସହ ସଂଘର୍ଷ ହେବା ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି ହେଲେ କଲରାପତରିଆ ଗଛ ଉପରକୁ ଚଢ଼ିଯାଏ ଓ ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିନିଏ । ବିଲୁଆ, କାରାକାଲ୍, ବଣଭୂଆ, ସିଂହ ଶାବକ, ଚିତାବାଘ ଶାବକ, ହେଟାବାଘ ଛୁଆ ଓ ବଳିଆ କୁକୁର ଛୁଆଙ୍କୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ମାରି ଖାଇବା ମଧ୍ୟ ଦେଖାଯାଇଛି ।[୧୦୨][୮]
ମହାବଳ ବାଘ ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏକା ଜଙ୍ଗଲରେ ରହୁଥିଲେ ଉପଲବ୍ଧ ଶିକାର ଆବଣ୍ଟିତ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ । ଏପରି କ୍ଷେତ୍ରରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଛୋଟ ଶିକାର (୭୫ କି.ଗ୍ରା.ରୁ କମ୍) କରିବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।[୮] କଲରାପତରିଆ ଓ ମହାବଳ ବାଘ ଏକାଠୀ ରହିବା କମ୍ ଦେଖାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ଏକ ଅଞ୍ଚଳରେ ମହାବଳ ବାଘ ଅଧିକ ରହିଥିଲେ ସେଠାରେ କମ୍ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ରୁହନ୍ତି ।[୧୦୩] ୨୦୦୪ରୁ ୨୦୦୮ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ରାଜାଜୀ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ମହାବଳ ବାଘଙ୍କ ଘନତା ବଢ଼ିବାରୁ (ପ୍ରତି ୧୦୦ ବର୍ଗ କି.ମି. ପିଛା ୩.୩୧ରୁ ୫.୮୧ଟି ବାଘ) କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଘନତା ହ୍ରାସ ପାଇଥିଲା (ପ୍ରତି ୧୦୦ ବର୍ଗ କି.ମି. ପିଛା ୯.୭୬ରୁ ୨.୦୭ଟି ବାଘ) ।[୧୦୪] ତେଣୁ ବାଘଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଲେ କଲରାପତରିଆଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କମେ, ସେମାନଙ୍କ ଶିକାରରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଦେଖାଦିଏ । ହାରାହାରି ୯% ସମୟରେ ଛୋଟ ଶିକାର କରୁଥିବା କଲରାପତରିଆ ୩୬% ସମୟରେ ଛୋଟ ଶିକାର ଓ ପୂର୍ବେ କେବଳ ୬.୮% ସମୟରେ ଗୃହପାଳିତ ପଶୁଙ୍କ ଶିକାର କରୁଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ୩୧.୮% ସମୟରେ ଗୃହପାଳିତ ଜୀବଙ୍କ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୧୦୪]
ନେପାଳର ଚିତ୍ତବନ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ବହୁ ଶିକାର ଜୀବ ରହିଥିବାରୁ ଓ ଜଙ୍ଗଲ ଖୁବ୍ ଘଞ୍ଚ ହୋଇଥିବାରୁ ଅଧିକ ମହାବଳ ବାଘ ଓ ଅଧିକ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏକାଠୀ ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଏଠାକାର କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ୨୫-୧୦୦ କି.ଗ୍ରା. ଓଜନର ଶିକାର କରନ୍ତି । କଲରାପତରିଆଙ୍କ ଶିକାରର ହାରାହାରି ଓଜନ ୨୫-୫୦ କି.ଗ୍ରା. ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ମହାବଳ ବାଘଙ୍କ ଶିକାରର ହାରାହାରି ଓଜନ ୫୦-୧୦୦ କି.ଗ୍ରା. ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ ।[୧୦୫] ପୁଣି ଜଙ୍ଗଲର ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଦୁଇ ବାଘ ପ୍ରଜାତି ଭିନ୍ନ ସମୟରେ ବିଚରଣ କରୁଥାନ୍ତି । ମହାବଳ ବାଘମାନେ କଚା ସଡ଼କ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ବେଳେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଖୋଲା ପଡ଼ିଆ ବା ନୂଆରେ ପୋଡ଼ିଯାଇଥିବା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଚରଣ କରୁଥିଲେ ।[୧୦୬] ମହାବଳ ବାଘ କୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ଶିକାର ମାରିଥିବା ଜାଣିପାରିଲେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସେ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଆଉ ଯାଏନାହିଁ ।[୧୦୭]
ଭାରତର ନାଗାରହୋଳେ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ମହାବଳ ବାଘମାନେ ୧୭୬ କି.ଗ୍ରା.ରୁ ଅଧିକ ଓଜନର ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ୩୦-୧୭୫ କି.ଗ୍ରା. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଓଜନର ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୧୦୮] କ୍ରାନ୍ତୀୟ ଅରଣ୍ୟରେ ମହାବଳ ବାଘଙ୍କ ଶିକାର ସମୟରୁ ଭିନ୍ନ ସମୟରେ କଲରାପତରିଆଙ୍କୁ ଶିକାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିନଥାଏ । ଏଠାରେ ବହୁ ଆକାରର ଓ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ଶିକାର ପ୍ରାଣୀ ରହିଥିବାରୁ ମହାବଳ ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏକାଠି ରହିଆସୁଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଆଫ୍ରିକୀୟ ସାଭାନ୍ନା ଅଧିବାସରେ ଖାଦ୍ୟଶୃଙ୍ଖଳରେ ଉପର ସ୍ତରରେ ରହିଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଓ ସିଂହଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଘୋର ଶତ୍ରୁତା ଦେଖାଯାଏ ।[୧୦୯] କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଭାରତର କାହ୍ନା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ପରି ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ମହାବଳ ବାଘ ସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ । ଏପରି ସ୍ଥାନମାନଙ୍କରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଜଙ୍ଗଲର ସ୍ଥାୟୀ ବାସିନ୍ଦା ହୋଇ ରୁହନ୍ତି ନାହିଁ । ବରଂ ସେମାନେ ଜଙ୍ଗଲର ବାହାର ପଟରେ ଓ ଜନବସତି ନିକଟରେ ରହିବା ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି ।[୧୦୭]
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ମଧ୍ୟ ଭାଗ ବେଳକୁ ସୁଦୂର ପୂର୍ବ ଋଷରେ ସାଇବେରୀୟ ବାଘ ବସବାସ କରୁଥିବାର ଏମୁର୍ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁନଥିଲେ ।[୧୧୦] ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ସର୍ବେକ୍ଷଣରୁ ଜଣା ପଡ଼ିଲା ଯେ ଅଧିକ ତୃଣଭୋଜୀ ଶିକାର ଜନ୍ତୁ ରହୁଥିବା ଓ ମାନୁଷିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ପ୍ରଭାବରୁ ଦୂରରେ ରହିଥିବା ଜଙ୍ଗଲରେ ଉଭୟ କଲରାପତରିଆ ଓ ମହାବଳ ବାଘ ଏକାଠି ରୁହନ୍ତି ।[୧୧୧]
ସମୟ ସମୟରେ ନୀଳନଦୀ କୁମ୍ଭୀରମାନେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ଆହରଣ କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । କ୍ରୁଗର୍ ଜତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ବଡ଼ ଓ ବୟସ୍କ କଲରାପତରିଆ ବାଘଟିଏ ଶିକାର ସନ୍ଧାନରେ ରହିଥିବା ବେଳେ ତାହାକୁ ଏକ କୁମ୍ଭୀର ଆକ୍ରମଣ କରି ଖାଇଯାଇଥିଲା ।[୧୧୨][୧୧୩][୧୧୪] ଏପରିକି ଭାରତରେ ମଧ୍ୟ ଗୋମୁହାଁ କୁମ୍ଭୀର କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ମାରିବା ଦେଖାଯାଇଛି ।[୧୧୫] ସିଂହମାନେ କିଛି ଦୂର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗଛ ଚଢ଼ି ଯାଆନ୍ତି ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଶିକାର ଛଡ଼ାଇ ନେଇଆସନ୍ତି ।[୯୪] କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ସିଂହ ଛୁଆଙ୍କୁ ମାରି ଦିଅନ୍ତି ଓ ବେଳେବେଳେ ସେମାନଙ୍କୁ ଆହରଣ କରିଥାନ୍ତି ।[୮] କାଲାହାରି ମରୁଭୂମିରେ ଗଛ ଇତ୍ୟାଦି ନଥିବାରୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଶିକାରକୁ ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କଠାରୁ ଅପହଞ୍ଚ ଦୂରତାରେ ରଖି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ ଓ ତେଣୁ ହେଟାବାଘମାନେ ସହଜରେ ଏମାନଙ୍କ ଶିକାର ଛଡ଼ାଇ ନିଅନ୍ତି । ଏପରିକି ଏକାକୀ ହେଟା ବାଘଟିଏ ମଧ୍ୟ ବଡ଼ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ଡରାଇ ତା’ର ଶିକାର ଛଡ଼ାଇ ନେବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ରଖେ ।[୧୧୬][୧୧୭] ବ୍ରହ୍ମଦେଶୀୟ ଅଜଗର ସାପ ବୟସ୍କ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ଶିକାର କରିବା ଦେଖାଯାଇଛି । ୫.୫ ମିଟର୍ ଲମ୍ବା ଏକ ଅଜଗରର ପେଟରୁ ଏକ ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ମିଳିଥିଲା ।[୧୧୮]
୨୦୧୪ ମସିହାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଚିତାବାଘଙ୍କୁ ମାରିବାର ୨ଟି ଘଟଣା ଦେଖାଯାଇଥିଲା ।[୧୧୯][୧୨୦]
କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବବୁନ୍ ମାଙ୍କଡ଼ଙ୍କୁ ଶିକାର କରିଥାଏ । କିନ୍ତୁ ଅଣ୍ଡିରା ବବୁନ୍ମାନେ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଶାବକମାନଙ୍କୁ ମାରି ସେମାନଙ୍କ ଆହରଣ କରିଥାନ୍ତି ।[୧୨୧] ଜର୍ଜ୍ ସ୍କାଲର୍ ନିଜ ପୁସ୍ତକରେ ଲେଖିଥିଲେ ଯେ ସେ ଏକ ଗରିଲା ଓ ଏକ କଲରାପତରିଆଙ୍କ କ୍ଷତବିକ୍ଷତ ମୃତଦେହ ଆଖାପାଖି ପଡ଼ିଥିବା ଦେଖିଥିଲେ ।[୧୨୨]
କେତେକ ଅଞ୍ଚଳରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ବର୍ଷସାରା ପ୍ରଜନନ କ୍ରିୟାରେ ଲିପ୍ତ ରୁହନ୍ତି । ଚୀନର ମଞ୍ଚୁରିଆ ଓ ଋଷିଆର ସାଇବେରିଆ ପରି ଅଞ୍ଚଳରେ ଜାନୁଆରୀ ଓ ଫେବୃଆରୀ ମାସ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ମିଳନ ସମୟ । ବାଘୁଣୀମାନଙ୍କ ଋତୁ ଚକ୍ର ୪୬ ଦିନର ଓ ଏଥିରୁ ୬-୭ ଦିନ ବାଘୁଣୀ ମିଳନ ପାଇଁ ବ୍ୟଗ୍ର ରହିଥାଏ ।[୧୨୩] କଲରାପତରିଆ ବାଘୁଣୀଙ୍କ ଗର୍ଭଧାରଣ ସମୟ ୯୦-୧୦୫ ଦିନ ।[୧୨୪] ଏକା ଥରକେ ବାଘୁଣୀମାନେ ୨-୪ଟି ଶାବକଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦେବା ଦେଖାଯାଏ ।[୧୨୫] ପ୍ରଥମ ବର୍ଷରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଛୁଆଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁହାର ପ୍ରାୟ ୪୧-୫୦% ।[୯୮]
ବାଘୁଣୀମାନେ ଗୁମ୍ଫା, ପଥର ସନ୍ଧିରେ ରହିଥିବା ସ୍ଥାନ, କୋରଡ଼ ପ୍ରଭୃତି ସ୍ଥାନରେ ଛୁଆଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦିଅନ୍ତି । ନବଜାତ ଶାବକଙ୍କ ଆଖି ବନ୍ଦ ରହିଥାଏ ଓ ଜନ୍ମ ହେବାର ୪-୯ ଦିନ ପରେ ସେମାନଙ୍କ ଆଖି ଖୋଲିଥାଏ ।[୯୩] ଛୁଆ ବାଘଙ୍କ ଲୋମ ବୟସ୍କ ବାଘଙ୍କ ଲୋମଠାରୁ ମୋଟା ଓ ଲମ୍ବା ହୋଇଥାଏ । ଶାବକଙ୍କ ଚମଡ଼ା ଅପେକ୍ଷାକୃତ ଅଧିକ ଧୁସରିଆ ଓ ଏଥିରେ କମ୍ କଲରା ପତ୍ର ଦାଗ ରହିଥାଏ । ୩ ମାସର ହେବା ପରେ ଶାବକମାନେ ମା’ ବାଘୁଣୀ ସହ ଶିକାର ଦେଖିବାକୁ ବାହାରନ୍ତି । ବର୍ଷେ ବୟସରେ ଉପନୀତ ହେଲେ ଯୁବ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ନିଜେ ଶିକାର କରିବା ଆରମ୍ଭ କରନ୍ତି । ପ୍ରାୟ ୧୮-୨୪ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଶାବକମାନେ ମା’ ବାଘୁଣୀ ସହିତ ରହିଥାନ୍ତି ।[୭୪]
କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ହାରାହାରି ଜୀବନ କାଳ ୧୨-୧୭ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।[୧୨୬] ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ଫ୍ଲୋରିଡ଼ାର ପାମ୍ ବିଚ୍ କାଉଣ୍ଟିସ୍ଥିତ ମକାଥିଜ୍ ୱାଇଲ୍ଡଲାଇଫ୍ ସାଂଚୁଆରିରେ “ରୋକ୍ସାନେ” ନାମକ ଏକ କଲରାପତରିଆ ବାଘୁଣୀ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ବର୍ଷ ଜୀବିତ ରହିଥିବା ବାଘୁଣୀ । ୨୦୧୪ ଅଗଷ୍ଟ ୮ ତାରିଖରେ ସେ ମୃତ୍ୟୁ ବରଣ କଲାବେଳକୁ ତାହାର ବୟସ ୨୪ ବର୍ଷ, ୨ ମାସ ଓ ୧୩ ଦିନ ଥିଲା । ଗିନିସ୍ ବୁକ୍ ବିଶ୍ୱ କୀର୍ତ୍ତିମାନରେ ଏହା ସ୍ଥାନ ପାଇଛି ।[୧୨୭] ତାହା ପୂର୍ବରୁ ୱାରଶ ଚିଡ଼ିଆଖାନାର “ବର୍ଟି” ନାମକ ଏକ ବାଘୁଣୀ ଏହି କୀର୍ତ୍ତିମାନର ଅଧିକାରିଣୀ ଥିଲା । ୨୦୧୦ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ ସେ ୨୪ ବର୍ଷ ବୟସରେ ପ୍ରାଣତ୍ୟାଗ କରିଥିଲା ।[୧୨୮] ସେହି ୱାରଶ ଚିଡ଼ିଆଖାନାରେ ବର୍ଟିର ଜୀବନ ସାଥୀ “ସିଜାର୍” ହେଉଛି ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ବର୍ଷ ବଞ୍ଚିଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଘ (ପ୍ରାୟ ୨୩ ବର୍ଷ) । [୧୨୯]
ବହୁ ଆଦିମ କାଳରୁ ମନୁଷ୍ୟ ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ପରସ୍ପର ସହ ପରିଚିତ । ଅନେକ ଦେଶର କଳା, ପୌରାଣିକ କଥା, ଲୋକକଥାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଉଲ୍ଲେଖ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଏମାନଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତି ଥିବା ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରୀସ୍, ପର୍ସିଆ, ରୋମ୍ ଓ ଏମାନଙ୍କ ସହ ଅପରିଚିତ ଇଂଲଣ୍ଡ ପରି ଦେଶର ସଂସ୍କୃତିରେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଛାପ ରହିଛି । ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ କୌଣସି ରାଜକୀୟ ବା ଅନୁଷ୍ଠାନ, ସଂଗଠନର ସଙ୍କେତ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଅଧୁନା ଏପରି ବ୍ୟବହାର ଆଫ୍ରିକାରେ ସୀମିତ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ବିଶ୍ୱର ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନରେ ମଧ୍ୟ କାଁଭାଁ ଦେଖାଯାଇପାରିବ । କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ଜଙ୍ଗଲର ରାଜା ବୋଲି କୁହାଯାଉଥିବାରୁ ବେନିନ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ରାଜା (ବା ଓବା)ଙ୍କ ଶକ୍ତି ଓ କ୍ଷମତାର ସୂଚକ ରୂପେ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ପଥର ଖୋଦିତ ଚିତ୍ରରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଛାପ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ମାସ୍କଟ୍, ଦେବତାଙ୍କ ବଳି ଓ ତାବିଜ ରୂପରେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା ।[୧୩୦] ଆଫ୍ରିକାର ରାଜାଙ୍କ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ହୋଇଥିବାରୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଛାଲ ରାଜକୀୟ ପୋଷାକ ଓ ଅନ୍ୟ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ଅଧିକାରୀଙ୍କ ଚିହ୍ନ ଭାବେ ଆଜି ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
ବିଭିନ୍ନ ରାଜକୀୟ ଚିହ୍ନରେ ପ୍ରହରୀ ସିଂହ ବା ପ୍ରହରୀ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖାଯାଇପାରିବ । ଅଧିକାଂଶରେ ତିନୋଟି କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏପରି ଚିହ୍ନରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳନ୍ତି ।[୧୩୧] ଏପରି ପ୍ରହରୀ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଦେହରେ ଚିତା ଦାଗ ନଥାଏ ଓ ମୁଣ୍ଡ ଚାରିପଟେ ସିଂହ ପରି କେଶର ରହିଥାଏ । ଯେପରି ଇଂଲଣ୍ଡରେ ସିଂହ ପ୍ରହରୀ ଚିହ୍ନ ରହିଥାଏ, ସେପରି ଆଫ୍ରିକାର ବେନିନ୍, ମଲାୱି, ସୋମାଲିଆ, କଙ୍ଗୋ, ଗାବୋନ୍ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରଶାସନିକ ଚିହ୍ନରେ କଳା ଓ ସାଧାରଣ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।[୧୩୨]
କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ପୋଷା ମନାଯିବାର ମଧ୍ୟ ନଜୀର ରହିଛି । ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ରାଜା ଜନ୍ “ଟାୱାର୍ ଅଫ୍ ଲଣ୍ଡନ”ରେ ଅନେକ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ପୋଷା ମନାଇ ରଖିଥିଲେ । ୧୨୩୫ ମସିହାରେ ରୋମ୍ ସମ୍ରାଟ ଫ୍ରେଡେରିକ୍ ତୃତୀୟ ଇଂଲଣ୍ଡର ହେନେରୀ ତୃତୀୟଙ୍କୁ ତିନୋଟି କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଉପହାର ଦେଇଥିଲେ ।[୧୩୩]
ବହୁ ଦେଶର ସଂରକ୍ଷିତ ଜଙ୍ଗଲରେ ସଫାରୀ ଓ ବନ୍ୟଜୀବ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଆୟୋଜନ କରାଯାଉଛି ଯାହା ଫଳରେ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ପ୍ରାକୃତିକ ଅଧିବାସରେ ଦେଖିପାରୁଛନ୍ତି । ଯଦିଓ ସଫାରୀ ଆୟୋଜକମାନେ ଅତି ନିକଟରୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖାଇବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଜଙ୍ଗଲରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଛଳାବରଣ ଭେଦ କରିବା ଅତି କଷ୍ଟକର । ତେଣୁ ଖୁବ୍ କମ୍ ସମୟରେ ଏମାନଙ୍କୁ ଦେଖିବାକୁ ପାଇବା ।[୧୩୪] ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ୟାଲା ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ରହିଥିଲେ ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନେ ଏଠାରେ ସବୁଠାରୁ କମ୍ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖାଯାଏ ବୋଲି କୁହନ୍ତି ।[୧୩୫]
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ସାବି ସାଣ୍ଡ୍ସ ଗେମ୍ ରିଜର୍ଭ୍ ସଫାରୀର ଆୟୋଜନ କରିଥାଏ । ଶ୍ରୀଲଙ୍କାର ୟାଲା ଓ ୱିଲପଟ୍ଟୁ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ସଫାରୀ ଆୟୋଜନ କରାଯାଏ । ଭାରତରେ ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ, ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ଓ ପଶ୍ଚିମ ରାଜସ୍ଥାନର ପାଲି ଜିଲ୍ଲାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଦେଖିବା ପାଇଁ ସଫାରୀର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥାଏ ।[୧୩୬]
ସାଧାରଣତଃ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରନ୍ତି । ତେବେ କିଛି କଲରାପତରିଆ ବାଘ ନରଭକ୍ଷୀ ହୋଇଯାନ୍ତି ଓ ମନୁଷ୍ୟଙ୍କୁ ଶିକାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଏକ ସୁସ୍ଥ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ସାମାନ୍ୟ ଶିକାର ପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ଶିକାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରେ । କିନ୍ତୁ ଅସୁସ୍ଥ, ଶାରୀରିକ ଅକ୍ଷମତାବିଶିଷ୍ଟ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଅଧିକ ବେଗରେ ଦଉଡ଼ୁଥିବା ଶିକାର ଧରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ, ତେଣୁ ମନ୍ଥର ଗତିର ଜୀବ (ଯଥା ମଣିଷ) ଏମାନଙ୍କ ଶିକାର ତାଲିକାରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଯାଏ । ବେଳେବେଳେ ଶିକାର ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ଅଭାବ ଦେଖାଦେଲେ ମଧ୍ୟ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ମଣିଷଙ୍କ ଶିକାର କରିବାକୁ ଉଦ୍ୟମ କରେ ଏବଂ ଏହା କ୍ରମେ ଏକ ଅଭ୍ୟାସରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ । ଯଦିଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଆକାର ମଣିଷଠାରୁ ସାମାନ୍ୟ ଛୋଟ, କିନ୍ତୁ ଏକ ପ୍ରାପ୍ତ ବୟସ୍କ କଲରାପତରିଆ ବାଘଠାରେ ମନୁଷ୍ୟର ଶିକାର କରିବା ପାଇଁ ଯଥେଷ୍ଟ ବଳ ରହିଥାଏ । ଭାରତରେ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏପରି ଭୟଙ୍କର ନରଭକ୍ଷୀ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଦୁଇଟି ଉଦାହରଣ ଦେଖାଯାଇଛି : ୧. ରୁଦ୍ରପ୍ରୟାଗ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ୧୨୫ଟିରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କୁ ମାରି ଖାଇଥିଲା ଓ ୨. ପାନାର୍ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ୪୦୦ରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁର କାରଣ ହୋଇଥିଲା । ଈଂରେଜ ଶାସନାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶିକାରୀ ଓ ସଂରକ୍ଷଣବାଦୀ ଜିମ୍ କର୍ବେଟ୍ ଏହି ଦୁଇଟି କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଶିକାର କରିଥିଲେ ।[୧୩୭] ନରଭକ୍ଷୀ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃସାହସୀ । ଏମାନେ ନରଭକ୍ଷୀ ମହାବଳ ବାଘ ଓ ସିଂହଙ୍କଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ ଭୟଙ୍କର । ନରଭକ୍ଷୀ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚତୁର ଓ ଏମାନଙ୍କ ଗତିବିଧି ଜାଣିବା କଷ୍ଟକର ବ୍ୟାପାର ବୋଲି କେନ୍ନେଥ୍ ଆଣ୍ଡର୍ସନ୍ ନାମକ ଆଉ ଜଣେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶିକାରୀ ଓ ଲେଖକ ମତପୋଷଣ କରିଥିଲେ ।[୧୩୮] ଏହି ସମ୍ପର୍କରେ ଜିମ୍ ଓ କେନ୍ନେଥ୍ ନିଜର ବିଭିନ୍ନ ପୁସ୍ତକରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯାହାର ଅନୁବାଦ ନିମ୍ନରେ ପ୍ରଦତ୍ତ କରାଗଲା ।
ଏପରି ଜୀବଙ୍କ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ବିରଳ ସତ, କିନ୍ତୁ ଯେବେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ନରଭକ୍ଷୀ ପାଲଟିଯାଏ, ଏହା ନରଭକ୍ଷୀ ମହାବଳ ବାଘଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ ବିଧ୍ୱଂସକ ହୋଇଉଠେ ଏବଂ ଏକ ମୃତ୍ୟୁର ଯନ୍ତ୍ର ପାଲଟିଯାଏ । ଆକାରରେ ଛୋଟ ହୋଇଥିବାରୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଏପରି ସ୍ଥାନରେ ଛପି ରହିଯାଇପାରେ ଯାହା ଏକ ମହାବଳ ବାଘ ପକ୍ଷରେ କଷ୍ଟକର । କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ କମ୍ ପାଣିର ଆବଶ୍ୟକତା ଥାଏ । କୁଟିଳ ବୁଦ୍ଧି, ସାହସ, ବିପଦ ବେଳେ ନିଜ ପ୍ରତିରକ୍ଷା କରିବା ଓ ବିପଦମୟ ପରିସ୍ଥିତିରୁ କ୍ଷଣକେ ଅନ୍ତର୍ଧାନ ହୋଇଯିବା କଳାରେ ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଜୀବ କଲରାପତରିଆ ବାଘର ସମକକ୍ଷ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ।—କେନ୍ନେଥ୍ ଆଣ୍ଡର୍ସନ୍, ନ’ଟି ନରଖାଦକ ଓ ଏକ ଧୂର୍ତ୍ତ ପୁସ୍ତକ, ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଧ୍ୟାୟ - "ଗୁମ୍ମାଲପୁରର ଚିତାଦାଗଯୁକ୍ତ ସୈତାନ"
ରାଗରେ ଗର୍ଜନ କରି ମାଡ଼ି ଆସୁଥିବା କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭୀତିପ୍ରଦାୟକ । ହାତୀପଲ ମହାବଳ ବାଘ ସମ୍ମୁଖରେ ଦମ୍ଭର ସହିତ ଛିଡ଼ା ହେବା କିନ୍ତୁ ଏକ ଆକ୍ରାମକ କଲରାପତରିଆ ବାଘକୁ ଦେଖି ହାତୀପଲ ପଛଘୁଞ୍ଚା ଦେଇ ଦୌଡ଼ି ପଳାଇଯିବା ମୁଁ ଦେଖିଛି ।—ଜିମ୍ କର୍ବେଟ୍, ମନ୍ଦିରର ବାଘ ଓ କୁମାୟୁଁର ଅନ୍ୟ କିଛି ନରଖାଦକ, ଅଧ୍ୟାୟ : "ପାନାର୍ ନରଖାଦକ"
କଲରାପତରିଆ ବାଘ (ହିନ୍ଦୀରେ तेन्दुआ, ଈଂରାଜୀରେ Leopard ବା Panther ଓ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ନାମ Panthera pardus) ବଡ଼ ବିଡ଼ାଳ (Felidae) ପରିବାରର ପାନ୍ଥେରା ବଂଶର ପାଞ୍ଚଟି ପ୍ରଜାତି ମଧ୍ୟରୁ ଏକ । ଆଫ୍ରିକା ଓ ଏସିଆ ମହାଦେଶରେ ବହୁଳ ସଂଖ୍ୟାରେ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେଉଥିବା ଏହି ପ୍ରାଣୀକୁ IUCN ତାଲିକାରେ Vulnerable ଶ୍ରେଣୀରେ ସ୍ଥାନିତ କରାଯାଇଛି । ଅଧିବାସ କ୍ଷୟ ଓ ବିଖଣ୍ଡିତ ହେବା ଯୋଗୁଁ ହଂକଂ, ସିଙ୍ଗାପୁର, କୁୱେତ୍, ସିରିଆ, ଲିବ୍ୟା, ଟ୍ୟୁନିସିଆ ଆଦି ସ୍ଥାନରେ ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ବହୁ ପରିମାଣରେ ହ୍ରାସ ପାଇଛି ଏବଂ ମୋରୋକ୍କୋ ପରି ସ୍ଥାନରେ ଏମାନେ ଲୋପ ପାଇ ସାରିଲେଣି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ନିଜ ଅତୀତର ଭୌଗୋଳିକ ବ୍ୟାପ୍ତିର କେବଳ ୨୫% ଅଂଶରେ ସୀମିତ । ବହୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କର ଅବୈଧ ଶିକାର କରାଯାଏ ଓ ଔଷଧ, ପୋଷାକ, ଚମଡ଼ା ପାଇଁ ଏମାନଙ୍କ ଦେହର ସମସ୍ତ ଅଂଶର ଚୋରା ବ୍ୟବସାୟ ଚାଲେ ।
ବଡ଼ ବିଡ଼ାଳ ପ୍ରଜାତିର ଅନ୍ୟ ପ୍ରାଣୀଙ୍କ ତୁଳନାରେ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଗୋଡ଼ଗୁଡ଼ିକ ଛୋଟ, ଶରୀର ଟିକେ ଲମ୍ବା ଓ ମୁଣ୍ଡର ଖପୁରୀ ବଡ଼ । ଶରୀର ଗଠନରେ ଏମାନଙ୍କର ଜାଗୁଆରମାନଙ୍କ ସହିତ ଅନେକ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରହିଛି । ତେବେ କଲରାପତରିଆ ବାଘ ଜାଗୁଆର ଅପେକ୍ଷା ସାମାନ୍ୟ ଛୋଟ ଓ ଏହା ଦେହରେ ରହିଥିବା ଦାଗର ଆକାର ମଧ୍ୟ ଜାଗୁଆରର ଦେହର ଦାଗ ତୁଳନାରେ ଛୋଟ । କଲରାପତରିଆର ଦାଗ ଜାଗୁଆର ତୁଳନାରେ ଲାଗି ଲାଗି ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଜାଗୁଆରର ପତ୍ରଦାଗର କେନ୍ଦ୍ରରେ ଆଉ ଏକ ଛୋଟ ଦାଗ ରହିଥାଏ ଯାହା କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଦାଗରେ ଦେଖାଯାଇନଥାଏ । କିଛି ଜାଗୁଆର ଓ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଶରୀରରେ ମେଲାନିନ୍ ଆଧିକ୍ୟ ଦେଖାଦିଏ ଓ ସେମାନେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କଳା ଦେଖାଯାନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କୁ ବ୍ଲାକ୍ ପାନ୍ଥର୍ (କଳାବାଘ) ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । କଲରାପତରିଆ ବାଘର ଚମଡ଼ାର ରଙ୍ଗ ଛଳାବରଣରେ ବହୁତ ସହାୟକ ହୁଏ । ଏମାନେ ନିଜର ଛଳାବରଣ, ଚତୁର ଶିକାର ଶୈଳୀ, ଶିକାରରେ ବିବିଧତା, ଯେକୌଣସି ଅଧିବାସରେ ଖାପଖୁଆଇ ରହିପାରିବା ଓ ପ୍ରବଳ ଶକ୍ତି (ଅନାୟାସରେ ନିଜ ଶିକାରକୁ ଦାନ୍ତରେ ଭିଡ଼ିଧରି ଗଛ ଚଢ଼ିବା) ପରି ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ବେଶ ପରିଚିତ । ଶୁଷ୍କ, ଆର୍ଦ୍ର, ଚିରହରିତ୍, ପର୍ଣ୍ଣମୋଚୀ, ପାର୍ବତୀୟ ଏପରି ଅନେକ ଜଙ୍ଗଲରେ ଏମାନେ ରୁହନ୍ତି । କଲରାପତରିଆ ବାଘମାନେ ୫୮ କି.ମି. ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟାର (୩୬ ମାଇଲ୍ ପ୍ରତି ଘଣ୍ଟା) ବେଗରେ ଦୌଡ଼ି ପାରନ୍ତି ।
ଜୀବାଶ୍ମ ଅଧ୍ୟୟନରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ ୟୁରୋପ ଓ ଜାପାନରେ ପ୍ଲାଇଷ୍ଟୋସିନ୍ ସମୟର ଶେଷବେଳକୁ କଲରାପତରିଆ ବାଘଙ୍କ ଉଦ୍ଭବ ହୋଇଥିଲା ।
சிறுத்தை (Leopard) பூனைப் பேரினத்தின் உறுப்பினரும் பெரிய பூனைக் குடும்பத்தைச் சேர்ந்த நான்கு இனங்களில் மிகவும் சிறிய இனமும் ஆகும். ஏனையவை சிங்கம், புலி, ஜாகுவார் என்பனவாகும். சிறுத்தைகள் ஒரு காலத்தில் சைபீரியா முதல் தென்னாபிரிக்கா வரையுள்ள கிழக்கு மற்றும் தெற்கு ஆசியா மற்றும் ஆப்பிரிக்கப் பகுதிகளில் பரந்திருந்தன. ஆனால் வேட்டையாடுதல், வாழ்விட இழப்பு போன்ற காரணங்களால் அவற்றின் பரம்பல் விரைவாகக் குறைவடைந்துள்ளது. இவை தற்போது உப சகார ஆப்பிரிக்கப் பகுதிகளிலேயே பிரதானமாகக் காணப்படுகின்றன. மேலும் இந்தோனேசியா, இந்தியா, பாகிஸ்தான், இலங்கை, இந்தோசீனா, மலேசியா மற்றும் சீனா ஆகிய நாடுகளில் சிறியளவில் காணப்படுகின்றன. இவற்றின் பரம்பல் மற்றும் தொகை வீழ்ச்சியடைந்து வருவதன் காரணமாக பன்னாட்டு இயற்கைப் பாதுகாப்புச் சங்கத்தினால் அச்சுறு நிலையை அண்மித்த இனமாக வகைப்படுத்தப்பட்டுள்ளது.[2]
பெரிய பூனைக் குடும்பத்தின் ஏனைய உறுப்பினர்களுடன் ஒப்பிடுகையில் சிறுத்தை ஒப்பீட்டளவில் சிறிய கால்களையும், பெரிய மண்டையோட்டுடன் கூடிய நீண்ட உடலையும் கொண்டிருக்கும். தோற்ற அமைப்பில் ஜாகுவாரைப் போன்று காணப்பட்டாலும், இது ஓரளவு சிறிய உடலைக் கொண்டிருக்கும். ஜகுவாரின் உடலில் காணப்படுவதைப் போன்றே சிறுத்தையின் தோலிலும் அடையாளங்கள் காணப்படும். எனினும், சிறுத்தையின் தோலிலுள்ள அடையாளங்கள் மிகவும் சிறியனவாயும் மிகவும் நெருக்கமாகவும் இருக்கும். மேலும் ஜாகுவார்களுக்கு உள்ளதைப் போன்று மையத்தில் புள்ளிகளும் காணப்படாது. கருமை நிறமான சிறுத்தைகளும் ஜாகுவார்களும் கருஞ்சிறுத்தைகள் (black panthers) என அழைக்கப்படுகின்றன.
சூழலுக்குத் தக்கதான வேட்டையாடும் தன்மை, வாழ்விடத்துக்குத் தக்கபடி இசைவாகும் தன்மை, 58 kilometres per hour (36 mph)ஐ நெருங்கும் வேகத்தில் ஓடக்கூடிய தன்மை, பாரமான இரையையும் தூக்கிக் கொண்டு மரங்களில் ஏறும் ஆற்றல்,[3] மற்றும் மறைந்து வாழும் தன்மை போன்ற பல்வேறு காரணிகள் மூலம் காடுகளில் தப்பி வாழக்கூடியதாக உள்ளது. சிறுத்தை தான் வேட்டையாடும் எந்தவொரு மிருகத்தையும் உணவாகக் கொள்ளும். இதன் வாழ்விடங்கள் மழைக்காடுகளில் இருந்து பாலைவனப் பகுதிகள் வரை வேறுபடுகின்றது.
சிறுத்தை (Leopard) பூனைப் பேரினத்தின் உறுப்பினரும் பெரிய பூனைக் குடும்பத்தைச் சேர்ந்த நான்கு இனங்களில் மிகவும் சிறிய இனமும் ஆகும். ஏனையவை சிங்கம், புலி, ஜாகுவார் என்பனவாகும். சிறுத்தைகள் ஒரு காலத்தில் சைபீரியா முதல் தென்னாபிரிக்கா வரையுள்ள கிழக்கு மற்றும் தெற்கு ஆசியா மற்றும் ஆப்பிரிக்கப் பகுதிகளில் பரந்திருந்தன. ஆனால் வேட்டையாடுதல், வாழ்விட இழப்பு போன்ற காரணங்களால் அவற்றின் பரம்பல் விரைவாகக் குறைவடைந்துள்ளது. இவை தற்போது உப சகார ஆப்பிரிக்கப் பகுதிகளிலேயே பிரதானமாகக் காணப்படுகின்றன. மேலும் இந்தோனேசியா, இந்தியா, பாகிஸ்தான், இலங்கை, இந்தோசீனா, மலேசியா மற்றும் சீனா ஆகிய நாடுகளில் சிறியளவில் காணப்படுகின்றன. இவற்றின் பரம்பல் மற்றும் தொகை வீழ்ச்சியடைந்து வருவதன் காரணமாக பன்னாட்டு இயற்கைப் பாதுகாப்புச் சங்கத்தினால் அச்சுறு நிலையை அண்மித்த இனமாக வகைப்படுத்தப்பட்டுள்ளது.
பெரிய பூனைக் குடும்பத்தின் ஏனைய உறுப்பினர்களுடன் ஒப்பிடுகையில் சிறுத்தை ஒப்பீட்டளவில் சிறிய கால்களையும், பெரிய மண்டையோட்டுடன் கூடிய நீண்ட உடலையும் கொண்டிருக்கும். தோற்ற அமைப்பில் ஜாகுவாரைப் போன்று காணப்பட்டாலும், இது ஓரளவு சிறிய உடலைக் கொண்டிருக்கும். ஜகுவாரின் உடலில் காணப்படுவதைப் போன்றே சிறுத்தையின் தோலிலும் அடையாளங்கள் காணப்படும். எனினும், சிறுத்தையின் தோலிலுள்ள அடையாளங்கள் மிகவும் சிறியனவாயும் மிகவும் நெருக்கமாகவும் இருக்கும். மேலும் ஜாகுவார்களுக்கு உள்ளதைப் போன்று மையத்தில் புள்ளிகளும் காணப்படாது. கருமை நிறமான சிறுத்தைகளும் ஜாகுவார்களும் கருஞ்சிறுத்தைகள் (black panthers) என அழைக்கப்படுகின்றன.
சூழலுக்குத் தக்கதான வேட்டையாடும் தன்மை, வாழ்விடத்துக்குத் தக்கபடி இசைவாகும் தன்மை, 58 kilometres per hour (36 mph)ஐ நெருங்கும் வேகத்தில் ஓடக்கூடிய தன்மை, பாரமான இரையையும் தூக்கிக் கொண்டு மரங்களில் ஏறும் ஆற்றல், மற்றும் மறைந்து வாழும் தன்மை போன்ற பல்வேறு காரணிகள் மூலம் காடுகளில் தப்பி வாழக்கூடியதாக உள்ளது. சிறுத்தை தான் வேட்டையாடும் எந்தவொரு மிருகத்தையும் உணவாகக் கொள்ளும். இதன் வாழ்விடங்கள் மழைக்காடுகளில் இருந்து பாலைவனப் பகுதிகள் வரை வேறுபடுகின்றது.
කොටි (Panthera ටයිග්රීස්) සැහැල්ලුවෙන් underside සමග රතු පැහැයට හුරු තැඹිලි ලොම් මත අඳුරු සිරස් ඉරි ඔවුන්ගේ රටාව වඩාත් හඳුනාගත විශාලතම බළල් විශේෂ වේ. මෙම විශේෂය සිංහයෙකු, දිවියා, ජගුවාර් හා හිම දිවියා සමඟ ඇහැටුල්ලා Panthera වර්ගීකරණය කර ඇත. කොටි සංවිධානය මූලික වශයෙන් මුවන් හා bovids ලෙස ungulates මත දැන්වත් අවසන්, අග්ර විලෝපිකයෙක් වේ. ඔවුන් බොහෝ විට ගොදුරු අල්ලා අවශ්යතා සහාය දෙන බව වාසස්ථාන විශාල යින්ද අවශ්ය, සාමාන්යයෙන් හුදකලා නොව සමාජ හා භෞමික සතුන් වේ. මෙය, ඔවුන් පෘථිවිය මත තව තවත් බහුල ව ස්ථාන සමහර දේශීය සිටින බව අප සමඟ එක් මිනිසුන් සමඟ සැලකිය යුතු ගැටුම් ඇති වී තිබෙනවා.
කොටි වරක් බටහිර තුර්කියේ සිට රුසියාවේ නැගෙනහිර වෙරළ අතර, එය පුළුල් වශයෙන් ආසියාව පුරා බෝතලයක. පසුගිය වසර 100 ක කාලය තුළ, ඔවුන් ඔවුන්ගේ ඓතිහාසික පරාසය 93% අහිමි වී ඇත, සහ ජාවා හා බාලි දූපත් සිට, සහ අග්නිදිග හා නැගෙනහිර ආසියාව විශාල ප්රදේශවල සිට, නිරිත දිග සහ මධ්යම ආසියාවේ සිට extirpated කර ඇත. අද, ඔවුන් තෘණබිම් ප්රමාණය හා නිවර්තන කඩොලාන කලපු විවෘත කිරීමට සයිබීරියානු taiga සිට පරාසයක. සොබාදහම සංරක්ෂණය (IUCN) සඳහා ජාත්යන්තර සංගමය මගින් තර්ජනයට ලෙස ඉතිරි කොටි උප විශේෂයක් හය වර්ගීකරණය කර ඇත. වල් දී ලෝක ජනගහනය සංඛ්යාව 3.062 හා 3.948 පුද්ගලයන් අතර, 100,000 ක් පමණ 20 වැනි සියවසේ ආරම්භයේ දී බැස, බොහෝ ඉතිරි ජනගහනය එකිනෙකාගෙන් හුදකලා කුඩා ස්ථාන ඇතිවීම සමග, ඇස්තමේන්තු කර ඇත 2000 ක් පමණ ඉන්දියානු උප මහාද්වීපය මත පවතී වන . [4] ඒ 2016 ගෝලීය ජන සංගණනය පුද්ගලයන් දළ වශයෙන් 3.890 දී වල් කොටි ජනගහනය ඇස්තමේන්තු කර තිබේ. [5] [6] ජනගහනය අඩුවීම සඳහා ප්රධාන හේතු වාසස්ථාන විනාශ කිරීම, වාස භූමි කැබලි හා මසුන් ඇල්ලීෙම් ඇතුළත් වේ. කොටි විසින් අල්ලා ප්රදේශයේ ප්රමාණය km2 1.184.911 ට වඩා අඩු (457,497 වර්ග සැත), 1990 ගනන් මැද භාගයේ දී ඇස්තමේන්තුගත ප්රදේශයේ සිට 41% කින් පහත වැටුණ ක් ලෙස තක්සේරු කර තිබේ. 2016 දී, WWF සංවිධානය ට වනජීවී සංරක්ෂණ කණ්ඩායමක් වල් කොටි ලෝකයේ ගණන් සියවසකට පළමු වරට ඉහළ ගොස් ඇති බව ප්රකාශ කලේ ය. [7]
ကျားသစ်သည် ပင်သီရာပါဒပ်စ် မျိုးစိတ်ဖြစ်၍ ကြောင်မျိုးရင်း ဝင်ဖြစ်သည်။ ကျားသစ်ကို တွေ့ရသည့် ဒေသသည် ကျား၊ ခြင်္သေ့ စသည့် အခြားမျိုးရင်းတူ တိရစ္ဆာန်များကို တွေ့ရှိသည့် ဒေသထက် ပိုမိုကျယ်ဝန်းသည်။
ကျားသစ်များတွင် အဝါရောင် အမွှေးများနှင့် အနက်ရောင် အကွက်များ ရှိကြသည်။ ဝမ်းဗိုက်အောက်ပိုင်းမှာ အခြားနေရာများထက် အရောင်ပိုဖျော့သည်။ သို့သော်လည်း ကျားသစ်မျိုးကွဲ အမျိုးမျိုးတွင် ပုံသဏ္ဌာန်အမျိုးမျိုး ရှိကြသည်။ တစ်ကိုယ်လုံးမည်းနက်နေသော ကျားသစ်မျိုးလည်း ရှိပြီး ၎င်းကို ကျားသစ်နက် ဟုခေါ်သည်။ ကျားသစ်ထီးများသည် ကျားသစ်မများထက် ၃၀ရာခိုင်နှုန်းခန့် ပို၍ ကြီးမားကြသည်။
မူလအစပိုင်းက ကျားသစ်များသည် အာဖရိက တဝှမ်းလုံး (ဆာဟာရ သဲကန္တာရ မှလွဲ၍) နှင့် အာရှတိုက် တောင်ပိုင်းတွင် နေထိုင်ကြသည်။ သို့သော်လည်း ယနေ့ခေတ်တွင် ကျားသစ်မျိုးကွဲများ အထူးသဖြင့် အာရှရှိ ကျားသစ်မျိုးကွဲများမှာ မျိုးတုန်း ပျောက်ကွယ်လုနီးပါး ဖြစ်နေကြပြီ ဖြစ်သည်။ ကျားသစ်များသည် ကြောင်မျိုးရင်းဝင် တိရိစ္ဆာန်ကြီးများ နေထိုင်ရာ ဒေသတိုင်း လိုလိုတွင် နေထိုင်ကြသည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ကျားသစ်မျိုးကွဲ အမြောက်အများ ရှိနေခြင်း ဖြစ်သည်။ ကျားသစ်များသည် မိုးသစ်တောများ၊ သစ်တောများ၊ တောင်ကုန်းများနှင့် ဆာဗားနားမြက်ခင်းပြင်များစသည့် ဒေသအမျိုးမျိုးတို့တွင် နေထိုင် ကျက်စားကြသည်။
ကျားသစ်များသည် အများအားဖြင့် ညဘက်တွင် ကျက်စားကြသည်။ သူတို့သည် သစ်ပင်ကောင်းစွာ တက်တတ်ကြပြီး အချိန်အများစုမှာ သစ်ပင်ထက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ သူတို့သည် အများအားဖြင့် နို့တိုက်သတ္တဝါ အကောင် အလတ်စားများကို များသောအားဖြင့် စားသုံးလေ့ ရှိကြသော်လည်း ငှက်များ၊ တွားသွားသတ္တဝါများနှင့် အင်းဆက်များကိုလည်း စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။ ကျားသစ်များသည် နေ့တစ်နေ့၏ အချိန်အပိုင်းအခြား အမျိုးမျိုးတွင် သားကောင်ရှာထွက်လေ့ ရှိကြပြီး သားကောင်ရှာဖွေရာတွင်လည်း နည်းလမ်း အမျိုးမျိုးကို အသုံးပြုလေ့ ရှိကြသည်။ များသောအားဖြင့် ကျားသစ်များသည် သူတို့၏ သားကောင်ထံသို့ တိတ်တဆိတ် ချဉ်းကပ်လေ့ ရှိကြပြီး အနီးသို့ ရောက်သောအခါတွင်မှ တိုက်ခိုက်လေ့ ရှိကြသည်။ သို့မဟုတ်လျှင် ပုန်းအောင်း စောင့်ဆိုင်းနေပြီး အနီးသို့ ရောက်မှ တိုက်ခိုက်လေ့ ရှိကြသည်။ သားကောင်ကို ဖမ်းဆီးပြီးသော အခါတွင် ကျားသစ်တို့သည် သားကောင်ကို သစ်ပင်ထက်သို့ ယူဆောင်သွားလေ့ ရှိပြီး တခါတရံတွင် ဖွက်ထားလေ့ ရှိကြသည်။ အခြား တိရစ္ဆာန်များက ခိုးယူမသွားနိုင်ရန် အတွက် ဖြစ်သည်။
ကျားသစ်များသည် အများအားဖြင့် တကောင်တည်း နေထိုင်လေ့ ရှိကြပြီး အခြားကျားသစ်များနှင့် တွေ့ဆုံလေ့ မရှိကြပေ။ မိတ်လိုက်သော အခါတွင်မှသာ တွေ့ဆုံလေ့ ရှိကြသည်။ ကျားသစ်ငယ်သည် သူ၏ အမေထံမှာ ၁၃ လ နှင့် ၁၈ လ အကြားတွင် ခွဲခွာသွားလေ့ ရှိကြသည်။
ကျားသစ်များသည် အများအားဖြင့် မျောက်များကို စားလေ့ ရှိကြသည်။ သို့သော်လည်း ရှဉ့်များ၊ တွားသွားသတ္တဝါများ၊ ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါများ၊ အင်းဆက်များ၊ ငှက်များနှင့် ငါးများကိုလည်း စားသုံးလေ့ ရှိကြသည်။ ကျားသစ်များသည် ပုံမှန်အားဖြင့် လူများကို စားလေ့ မရှိကြပေ။ အနာတရ ဖြစ်နေ၍ သို့မဟုတ် နာမကျန်း ဖြစ်နေ၍ စားစရာ အလုံအလောက် မရှိသော အခါတွင်မှသာ လူကို စားလေ့ ရှိကြသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ရှိ ကျားသစ်တစ်ကောင်မှာ လူ ၁၂၅ ယောက်ကို စားခဲ့ဖူးသည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။
ယနေ့တွင် ကျားသစ်မျိုးကွဲ ၉ မျိုးရှိသည်ဟု သတ်မှတ်ထားကြသည်။ အာဖရိကတွင် တစ်မျိုးနှင့် အာရှတွင် ၈ မျိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။
ကျားသစ်သည် ပင်သီရာပါဒပ်စ် မျိုးစိတ်ဖြစ်၍ ကြောင်မျိုးရင်း ဝင်ဖြစ်သည်။ ကျားသစ်ကို တွေ့ရသည့် ဒေသသည် ကျား၊ ခြင်္သေ့ စသည့် အခြားမျိုးရင်းတူ တိရစ္ဆာန်များကို တွေ့ရှိသည့် ဒေသထက် ပိုမိုကျယ်ဝန်းသည်။
ჯიჯაღი, თაშნეშე ლეოპარდი (ლათ. Panthera pardus) — ბჟაშუმუ ჩხოლარი კატუშობურეფიშ ფანიაშე. თიში რსხულიშ სიგჷრძა რე 160 სმ, კუდელიშ — 110 სმ, წონა 75 კგ-შახ. დადული მუმულშე მორჩილი რე. ჯიჯაღის უღუ მოჸვინთელე ვარდა ჟღირჟღა, უჩა ხალეფით მოხანტილი რსხული. გოფაჩილი რე აფრიკას (საჰარაშ მოხ), მორჩილი დო ობჟათე აზიას თურქმენეთის, ტაჯიკეთის, შორიშ ბჟაეიოლს. თელარაშ ხანგჷნძარობა 10-11 წანა, ტყვეობას — 21 წანა.[1]
ხე აჯამეთის. მაკება იგჷნძარებუ 99 დღა დო სერს. ხანს 1-3 ღიუ ბოქურს. ჭკომუნს ტყარი (კანკალეშა ჸუდეშ) ჩორქოამეფით, ოშა-გოშათ მახვატალეფით დ მაფურინჯეეფით. ეიოშინალი რე ადამიანშა გენთხაფაშ შვანეფი. ჯიჯაღიშ საართო მუდანობა არეალიშ ედომუშამ ფართობის გეხუნელო მორჩილი რე.[2]
საქორთუოს ჯიჯაღი დახე ედომუშამო ეშალაფირი რე. 1950-1980 წანეფს ჯიჯაღი რეგისტრირაფილი რდჷ ყორნისიშ რაიონს (1950), ზედაზენწკჷმა (1954), ოფუტე მათურაწკჷმა (1978). 2003 წანას მანჯაფილ ობაზისე რკუალაქ ვაშლოვანიშ ერუანული პარკის ფარსაგიშ წჷმი მარენჯი წჷმიაზიური ჯიჯაღის (ლათ. Panthera Pardus tulliana) მიოგორუ.[3]
ასეშო საქორთუოს აკა წჷმიაზიური ჯიჯაღი ზუსტას ვაშლოვანიშ ერუანული პარკიშ ტერიტორიას რე რეგისტრირაფილი. თიში ჰაბიტატი ვაშლოვანიშ, პანტიშარიშ ლეხერიშ დო ალაზანიშ (მიჯნიშ ჸუჯი) ცენტრალურ ნორთის იდვალუაფუ. ჯიჯაღი მიშაღალირი რე საქორთუოშ „ჭითა წინგშა“.[3]
ჯიჯაღი, თაშნეშე ლეოპარდი (ლათ. Panthera pardus) — ბჟაშუმუ ჩხოლარი კატუშობურეფიშ ფანიაშე. თიში რსხულიშ სიგჷრძა რე 160 სმ, კუდელიშ — 110 სმ, წონა 75 კგ-შახ. დადული მუმულშე მორჩილი რე. ჯიჯაღის უღუ მოჸვინთელე ვარდა ჟღირჟღა, უჩა ხალეფით მოხანტილი რსხული. გოფაჩილი რე აფრიკას (საჰარაშ მოხ), მორჩილი დო ობჟათე აზიას თურქმენეთის, ტაჯიკეთის, შორიშ ბჟაეიოლს. თელარაშ ხანგჷნძარობა 10-11 წანა, ტყვეობას — 21 წანა.
ხე აჯამეთის. მაკება იგჷნძარებუ 99 დღა დო სერს. ხანს 1-3 ღიუ ბოქურს. ჭკომუნს ტყარი (კანკალეშა ჸუდეშ) ჩორქოამეფით, ოშა-გოშათ მახვატალეფით დ მაფურინჯეეფით. ეიოშინალი რე ადამიანშა გენთხაფაშ შვანეფი. ჯიჯაღიშ საართო მუდანობა არეალიშ ედომუშამ ფართობის გეხუნელო მორჩილი რე.
საქორთუოს ჯიჯაღი დახე ედომუშამო ეშალაფირი რე. 1950-1980 წანეფს ჯიჯაღი რეგისტრირაფილი რდჷ ყორნისიშ რაიონს (1950), ზედაზენწკჷმა (1954), ოფუტე მათურაწკჷმა (1978). 2003 წანას მანჯაფილ ობაზისე რკუალაქ ვაშლოვანიშ ერუანული პარკის ფარსაგიშ წჷმი მარენჯი წჷმიაზიური ჯიჯაღის (ლათ. Panthera Pardus tulliana) მიოგორუ.
ასეშო საქორთუოს აკა წჷმიაზიური ჯიჯაღი ზუსტას ვაშლოვანიშ ერუანული პარკიშ ტერიტორიას რე რეგისტრირაფილი. თიში ჰაბიტატი ვაშლოვანიშ, პანტიშარიშ ლეხერიშ დო ალაზანიშ (მიჯნიშ ჸუჯი) ცენტრალურ ნორთის იდვალუაფუ. ჯიჯაღი მიშაღალირი რე საქორთუოშ „ჭითა წინგშა“.
ግሥላ (በባዮሎጂ ባለሞያዎች Panthera pardus በሚል ሮማይስጥ ሥያሜ የሚታውቀው) በእስያ፣ በአፍሪካ (ከነኢትዮጵያ) እና በመካከለኛው ምሥራቅ የሚገኝ አጥቢ አውሬ ነው።
በእስያ የተገኘው ነብር የግስላ ቅርብ ዘመድ ሆኖ፣ በአነጋገር «ግስላ»ና «ነብር» የሚሉ ስሞች ሊለዋወጡ ይችላሉ።
የአንድ ጎልማሳ ግሥላ ክብደት ከ35 እስከ 80 ኪ.ግ ሲደርስ በርዝመት ከ90 ሴ.ሜ እስከ 1,60 ሜ.ና በአፍሪካ የሚገኘው ዘር እስከ 1,90 ሜ ይደርሳል ። ከመሬት እስከ ሆዱ ከ50 እስከ 70 ሴ.ሜ ቁመት ሲኖረው ጭራው ደግሞ እስከ 100 ሴ.ሜ ርዝማኔ ያሳያል ። ሴቲቱ ከወንዱ አነስ ትላለች ። በዱር ሲኖር እስከ 10 አመት እንደሚኖር ሲታወቅ በሰው ተይዘው ሲኖሩ እስከ 20 አመት እድሜ ያስመዘገቡ ግሥሎች አሉ።