Multimedia w Wikimedia Commons Mangusta krabożerna[13], mangusta urwa[14], mangusta krabojad[14], urwa[14] (Herpestes urva) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny mangustowatych (Herpestidae), szeroko rozpowszechnionego w Azji. Bez ogona mierzy około 50 cm długości, a masa jego ciała nie przekracza 2,5 kg. Prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życia, choć główna aktywność przypada na rano i wieczór. Żywi się głównie bezkręgowcami i niewielkimi kręgowcami, na które poluje w pobliżu wód. Ze względu na duży zasięg występowania, zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów i stosunkowo stałą liczebność nie jest obecnie uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem.
Gatunek po raz pierwszy opisany został przez Hodgsona w 1836 pod nazwą Gulo urva[2], choć w Anglii znajdowało się kilka okazów przywiezionych przez generała Thomasa Hardwicke'a około 1824 roku[15]. Jako miejsce typowe holotypu autor wskazał „Środkowe i Północne Regiony”[e] Nepalu[2]. Oprócz nominatywnego wyróżniono trzy inne podgatunki[16]. Prace taksonomiczne zostały przeprowadzano stosunkowo dawno, dlatego odrębność poszczególnych podgatunków jest niepewna[15].
Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Patou i współpracowników (2009) – wykorzystująca sekwencje mitochondrialnego i jądrowego DNA – wsparła hipotezę, według której taksonem siostrzanym wobec urwy jest Herpestes brachyurus, co na podstawie cech anatomicznych i chromosomalnych postulowano już wcześniej. Oba te gatunki należą do kladu obejmującego azjatyckie Herpestes. Linia ewolucyjna H. brachyurus–H. urva odłączyła się od pozostałych azjatyckich przedstawicieli tego rodzaju prawdopodobnie w późnym miocenie, około 11–8 mln lat temu[17].
Nazwa rodzajowa: ἑρπηστης herpēstēs – pełzacz, od ἑρπω herpō – pełzać; prawdopodobnie w aluzji do zwyczajów mangusty, szczególnie jej pogoni za swoją ofiarą. Sugerowano również połączenie greckich słów: ερπ erp – gad, wąż; εδεστης edestēs – zjadacz, od εδω edō – jeść[18].
Epitet gatunkowy: nepalska nazwa arva dla mangusty krabożernej[19].
Wyróżniono kilka podgatunków[16][20]. Zostały opisane na podstawie różnic w budowie czaszki i umaszczeniu[15]:
Gatunek ten występuje w Bangladeszu, południowo-wschodnich Chinach[21], Laosie[22], Malezji[23], Mjanmie[24], Nepalu, północno-wschodnich Indiach, Tajwanie, Tajlandii, Wietnamie i w Kambodży[15][20][12]. Zamieszkuje wiecznie zielone, liściaste lasy, plantacje, głównie w pobliżu wody[15][24]. Spotykany również na polach ryżowych i innych obszarach rolniczych, niekiedy w pobliżu osiedli ludzkich i wokół obszarów przemysłowych. Urwy rzadko występują w wysokich górach, jednak w Indiach obserwowano je na wysokości 1650 i 2000 m n.p.m. Spośród 16 obserwacji mangust na 10 stanowiskach w Laosie 14 przeprowadzono na wysokości ponad 450 m, co sugeruje, że gatunek ten przynajmniej na niektórych obszarach bytuje głównie na wzgórzach i w górach[15].
Mały ssak drapieżny o długości ciała 45–52 cm, ogona 25–30 cm i masie ciała wynoszącej 1,8–2,5 kg[25][15], przy czym samce są większe i cięższe od samic. Ubarwienie futra stalowoszare, brązowe lub czarniawe, na brzuchu jaśniejsze. Grube włosy zwykle z białymi końcówkami[15]. Ogon stosunkowo krótki z białą lub żółtawą końcówką. Smukła głowa o małych uszach. Podbródek i gardło białe. Od kącika ust do ramion biegnie biały, zwężający się pasek koloru białego. Krótkie kończyny koloru brązowego lub czarnego, zakończone krótkimi, silnymi pazurami. Podeszwy stóp prawie całkowicie owłosione[25]. Gruczoły analne znajdujące się po obu stronach odbytu są wielkości wiśni. Z gruczołów tych wystrzeliwana jest cuchnąca wydzielina[15]. Masa mózgu urwy mierzącej 50,7 cm długości i ważącej 2,36 kg wynosi około 20,91 g[26]. Wzór zębowy: I 3/3, C l/1, P 4/4, M 2/2 = 40[15]. Kariotyp wynosi 2n = 35/36[27].
Ekologia gatunku jest słabo poznana. Mangusta urwa prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życia[24], choć główna aktywność przypada na rano i wieczór[15][16]. Zwierzęta przebywają w grupach liczących prawdopodobnie do czterech osobników[15]. Za legowiska służą im nory w ziemi lub szczeliny skalne. Ssaki te dobrze pływają i nurkują. Okres rozrodczy nieznany, jednak stosunkowo duże rozmiary jąder samców schwytanych na przełomie marca i kwietnia mogą oznaczać, że zwierzęta były wówczas w porze rozrodu. Ciąża u samicy trwa 50–63 dni. Po tym okresie na świat przychodzą 2–4 młode. Zwierzę to żywi się małymi ssakami, gadami, rybami, owadami, skorupiakami i mięczakami, na które poluje w pobliżu brzegu strumienia. Przy pomocy kończyn potrafi wydobywać kraby i ślimaki ze szczelin skalnych i spod kamieni, może też kopać w ziemi[15]. Dokładny skład diety różni się w zależności od zajmowanego ekosystemu – urwy żyjące nad potokami żywią się przede wszystkim owadami i skorupiakami, podczas gdy w diecie mangust żyjących nad stawami dominują płazy[28]. Zwierzęta trzymane w niewoli mogą dożywać 12–13 lat[29][30].
Ze względu na krótkowzroczność i dużą zawziętość zwierzę to łatwo podejść[15]. Tubylcza ludność Tajwanu poluje na tego ssaka, a jego mięso spożywane jest w stanie surowym[31]. Płaszcze ze skór tych zwierząt sprzedawane są powszechnie na targowiskach w Chinach[32]. W Kambodży, w pobliżu granicy z Tajlandią, żywe urwy sprzedaje się jako zwierzęta domowe[33], niekiedy zachwalając jako „dobre szczurołapy”[15]. Skórami i mięsem handluje się w prowincji Junnan przy granicy z Wietnamem[34].
U osobników złapanych na Tajwanie stwierdzono serca i płuca zarażone nicieniem z gatunku Pulmostrongylus herpestis[35]. Stwierdzono również jaja i robaki nicieni z rodzaju Capillaria[36]. W warunkach laboratoryjnych gatunek ten może być doświadczalnie zainfekowany nicieniem Angiostrongylus cantonensis[37]. Na urwie oraz na pagumie chińskiej (Paguma larvata) odkryto nieznany wcześniej gatunek roztocza Herpetacarus pagumae[38]. Urwa jest również nosicielem krętków Laptospira maru i Laptospira mozdok, które powodują leptospirozy[39].
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów Herpestes urva został zaliczony do kategorii LC (najmniejszej troski)[12]. Gatunek ten jest objęty konwencją waszyngtońską (załącznik III)[40] i podlega prawnej ochronie w Chinach, Tajlandii, Mjanmie i Malezji[12]. Liczebność populacji urwy jest uznawana za stabilną, a ze względu na duży zasięg występowania i zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów gatunku tego nie uważa się obecnie za zagrożony wyginięciem. Polowania odwetowe, dla mięsa i skór lub przypadkowe chwytanie w sidła mogą mieć jednak wpływ na miejscowe zmniejszanie populacji[12].
Mangusta krabożerna, mangusta urwa, mangusta krabojad, urwa (Herpestes urva) – gatunek drapieżnego ssaka z rodziny mangustowatych (Herpestidae), szeroko rozpowszechnionego w Azji. Bez ogona mierzy około 50 cm długości, a masa jego ciała nie przekracza 2,5 kg. Prowadzi przypuszczalnie całodobowy tryb życia, choć główna aktywność przypada na rano i wieczór. Żywi się głównie bezkręgowcami i niewielkimi kręgowcami, na które poluje w pobliżu wód. Ze względu na duży zasięg występowania, zdolność do zasiedlania różnych ekosystemów i stosunkowo stałą liczebność nie jest obecnie uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem.
