Oryginałek urugwajski[3] (Wilfredomys oenax) – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, występujący w Ameryce Południowej[2][4].
Gatunek ten opisał w 1928 roku Oldfield Thomas, zaliczając go do rodzaju Thomasomys[5]. Miejsce typowe to São Lourenço do Sul w stanie Rio Grande do Sul w Brazylii[2][5][4]. W 1960 roku Fernando Dias de Ávila-Pires przeniósł gatunek do nowego, monotypowego rodzaju Wilfredomys[6]. Rodzaj ten należy do dużej podrodziny bawełniaków, ale jego pokrewieństwo z innymi bawełniakami nie jest dostatecznie zbadane; był traktowany jako podrodzaj w rodzaju andowiak (Thomasomys)[7]. Zwierzęta opisane jako Wilfredomys oenax mogą w rzeczywistości reprezentować kompleks pokrewnych gatunków[2].
W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” rodzajowi nadano nazwę oryginałek, a gatunkowi – oryginałek urugwajski[3].
Oryginałek urugwajski żyje w południowej Brazylii oraz w północnym i środkowym Urugwaju[2], w lasach Mata Atlântica[7]. W Brazylii jest znany z niewielu osobników, od końca lat 1970. badacze zdobyli tylko dwa okazy w stanie Rio Grande do Sul. W Urugwaju gatunek najczęściej jest spotykany w nizinnych, subtropikalnych lasach galeriowych i lesistych kanionach, z gęstą szatą roślinną. Znane okazy zostały schwytane nocą na drzewach[2].
Jest to niewielki gryzoń o długim ogonie. Jego ciało z głową ma długość 110–115 mm, ogon ma 170–220 mm, a masa ciała to 50–75 g. W jego wyglądzie wyróżniają się uszy pokryte krótkimi, ochrowymi włosami po obu stronach oraz ochrowo–rude okolice nosa. Grzbiet i wierzch głowy jest pomarańczowobrązowy; włosy mają szarą nasadę. Zad bywa ochrowo–pomarańczowy, ze względu na większą liczbę włosów o pomarańczowych końcach. Na spodzie ciała nie ma ciemnych włosów, przez co jest jaśniejszy niż wierzch, ale nie ma wyraźnego rozgraniczenia. Włosy o białawych nasadach występują tylko w okolicy gardła i pachwin. Dłonie i stopy pokrywają krótkie włosy, białe i ochrowe; na stopach od spodu znajduje się sześć poduszek. Ogon jest brązowy, bledszy od spodu, pokryty krótkimi ochrowymi włosami i zakończony małym pędzelkiem. Wibrysy są ciemne i długie[8].
Oryginałek urugwajski jest słabo poznanym gatunkiem. Nie wiadomo, jak duże są jego liczebność i trend jej zmian. Pomimo dość dużego zasięgu występowania jest rzadki, a obszary leśne, które zamieszkuje, zmniejszają się i podlegają fragmentacji. Zagrożenie dla tego gatunku stanowi zatem utrata siedlisk ze względu na wylesianie; pierwotne lasy są zastępowane przez monokultury obcych gatunków (akacji, eukaliptusów i sosen), co uniemożliwia zwierzętom powrót na dawniej zamieszkane tereny. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody uznaje go obecnie za gatunek zagrożony[2].
Oryginałek urugwajski (Wilfredomys oenax) – gatunek gryzonia z rodziny chomikowatych, występujący w Ameryce Południowej.
