Ciżmówka zmienna (Crepidotus variabilis (Pers.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny strzępiakowatych (Inocybaceae)[1].
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Inocybaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1800 Ch. H. Persoon nadając mu nazwę Agaricus variabilis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1857 P. Kumm., przenosząc go do rodzaju Crepidotus[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[2]:
Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był już w 1830 r. przez J. Jundziłła pod nazwą bedłka śnieżysta[3].
Średnica 5-30 mm, kształt u młodych okazów uszkowaty, z wiekiem okrągławy, muszlowaty, w końcu rozpostarty, czasami nieregularny. Brzeg długo pozostaje podwinięty, u starszych okazów pofałdowany. Powierzchnia młodych owocników jest jedwabista lub aksamitna, u starszych naga. W czasie wilgotnej pogody jest nieco błyszcząca. Początkowo jest biała, później brązowiejąca. Pod skórką brak warstwy galaretowatej[4][5].
Cienkie i dość rzadkie, promieniście rozchodzące się od miejsca przyrośnięcia owocnika. U młodych owocników są białe, u starszych ciemnieją i stają się brązoworóżowe. Mają szerokość do 3 mm i różną długość[4][5].
Owocnik przyrasta do podłoża praktycznie bez trzonu. Niewielki trzon występuje tylko u młodych owocników, u starszych zanika, lub jest mało widoczny. Miejsce przyrośnięcia znajduje się koncentrycznie na środku owocnika, lub przesunięte jest w bok od środka[4][5].
Bardzo cienki, występuje tylko w środkowej części owocnika. Jest białawy, bez smaku i zapachu. Nie zmienia barwy po ugnieceniu[4].
Wysyp zarodników brązowy. Zarodniki elipsoidalne, pokryte bardzo drobnymi, kolczastymi brodawkami. Rozmiar 4.5-6 × 2,5-3,5 (4) μm. Podstawki 2 lub 4- sterygmowe, Pleurocystyd brak, cheilocystydy o rozmiarze (18) 20-50 × 5-16 μm, zgrubiałe, wybrzuszone, czasami główkowate, rozwidlone lub rozgałęzione. Strzępki o grubości 3-7 μm, w tramie blaszek i w kapeluszu posplatane. W skórce strzępki mają grubość 3-4 μm, są gęsto posplatane, bezbarwne, na obrzeżu często powyginane. Na strzępkach występują sprzążki[6].
Występuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii[7]. W Polsce jest pospolity[3], jest najczęściej występującym gatunkiem ciżmówek[8].
Rośnie na butwiejącym drewnie drzew, zarówno drzew liściastych, jak i iglastych, zwłaszcza na drewnie brzóz, buków, dębów, topoli osiki, jodły, świerka. Owocniki wytwarza od czerwca do października[3]. Zazwyczaj pojawiają się po deszczu gromadnie, głównie na leżących na ziemi gałęziach i gałązkach drzew. Czasami przenoszą się z nich również na sąsiednie obumarłe liście i pędy roślin[4].
Saprotrof, grzyb niejadalny, a nawet podejrzewany o własności trujące, w rodzinie strzępiakowatych bowiem wiele jest gatunków trujących[9].
Istnieje wiele podobnych gatunków ciżmówek. W pewny i prosty sposób można rozpoznać tylko ciżmówkę miękką (Crepidotus mollis), gdyż ma charakterystyczną galaretowatą warstwę pod skórką. Pewne rozróżnienie pozostałych gatunków zazwyczaj nie jest możliwe bez badań mikroskopowych – szczególnie istotne jest urzeźbienie powierzchni zarodników[10]. Praktycznie nie do odróżnienia morfologicznie jest także boczniakowiec szerokozarodnikowy (boczniaczek śnieżysty Pleurotellus chioneus). Wskazówką może być fakt, że jego blaszki zawsze są białe, lub co najwyżej bladożółtawe. Ma większe zarodniki[8].
.jpg)
Ciżmówka zmienna (Crepidotus variabilis (Pers.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny strzępiakowatych (Inocybaceae).
