Aquila Brisson 1760

Aquila is 'n genus van voëls in die familie van ouwêreldse aasvoëls (Accipitridae). Die genus omvat 11 spesies.^[1]

Spesies

• Aquila adalberti
• Aquila africana
• Aquila audax
• Aquila chrysaetos
• Aquila fasciata
• Aquila gurneyi
• Aquila heliaca
• Aquila nipalensis - Steppe-arend
• Aquila rapax - Roofarend
• Aquila spilogaster - Grootjagarend
• Aquila verreauxii - Witkruisarend

Sedert 2013 is die volgende spesies (volgens die IOC World Bird List) na die genus Clanga geskuif:

• Clanga pomarina
• Clanga hastata
• Clanga clanga

Sien ook

• Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
• Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
• Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name

Verwysings

Hierdie artikel is ’n saadjie. Voel vry om Wikipedia te help deur dit uit te brei.

Qartal (lat. Aquila) – qızılquşkimilər dəstəsinin qırğılar fəsiləsinə aid quş cinsi.

Bədəninin uzunluğu 75-88 sm, quyruğu isə qısadır. Geniş qanadları var və açılan halda 2,4 m civarında olur. Ayaqları barmaqlarına qədər tüklə örtülü olur. 2-3 yaşlarında yetişkənliyə çatırlar.

Meşə və dağlarda yaşayırlar. Erkəklər həyatları boyu bir dişi ilə cütləşir və eyni yuvadan istifadə edirlər. Yuvaları əlçatmaz yerdə olur. Qartalların bəzi növləri 100 kq-a qədər yükü qaldıra bilirlər.

Qartalların bədən quruluşları hər cəhətdən qüsursuzdur. Qartallar həm yerdən havaya qalxmaq üçün yüngül olmalı, həm də ovlarını tutduqda rahatlıqla daşımaq üçün güclü olmalıdırlar. Bir qartalın 7000-dən çox tükü var, ancaq bu tüklərin hamısının ağırlığı təxminən 500 qram edir. Bundan başqa qartalların bədənlərinin daha yüngül olması üçün sümüklərinin içi də boşdur. Qartalın skeletinin bütövlükdə ağırlığı 270 qramdan bir az çoxdur.

Bir qartal uçarkən özünə lazım olan gücün çoxunu qanadlarını çırpma əsnasında, qanadının aşağıya {}}doğru hərəkətindən alır. Buna görə qartalın qanadlarını aşağıya doğru çəkən əzələlərin sayı qanadları yuxarı çəkən əzələlərin sayından çoxdur. Bu əzələlər adətən quşun bədən çəkisinin yarısına bərabər olur. Qartallar qanadlarının vəziyyətini dəyişdirərək daha sürətli və ya daha yavaş uça bilirlər. Sürətlə uçmaq istədikdə qanadlarının ön kənarlarını küləyə doğru çevirir və beləliklə "havanı kəsirlər". Sürətlərini yavaşlatmaq istədikdə isə qanadlarının enli hissəsini küləyə doğru çevirirlər.

Bütün qartalların gözlərində "niktitant pərdə" deyilən artıq göz qapağı var. Bu qapağın funksiyası gözləri təmizləmək və qorumaqdır. Qartallar balalarını yedirərkən göz qapaqlarını adətən yumurlar. Bu balaların səhvən anasının gözlərinə zərər verməsinin qarşısını almaq üçün alınan tədbirdir.

Qartalların tüklərində də yerə enmə üçün xüsusi dizayn var. Qartal yerə enərkən quyruğunu havaya qaldırır və bədəninə görə bir bucaq altında quyruğunu aşağı çəkərək sürətini azaldır. Qanadlarının uclarını alçaldaraq onlardan əyləc kimi istifadə edir. Ancaq sürətini itirərkən qanadların üstündə əmələ gələn hava axını qartalın yıxılma təhlükəsinin artmasına səbəb olur. Qartal qanadlarının ucundakı üç-dörd çəngə tükü qaldıraraq bu təhlükənin qarşısını alır. Bunlar qanadın səthindən havanın düz xətt halında keçməsinə və quşun rahatlıqla yerə enməsinə kömək edir.^[1] qrifonlara aiddir

Qartalların uçmaq üçün xüsusi yaradılmış bədəni

Quşları tədqiq etdiyimiz zaman bütün xüsusiyyətlərinin uçuş üçün xüsusi dizayn edildiyini görürük. Məsələn, səmada ən yaxşı hərəkət qabiliyyətinə sahib quşlardan biri olan qartalların bədən quruluşu qüsursuzdur. Qartallar həm havada uçacaq qədər yüngül, həm də ovu asanlıqla daşıyacaq qədər güclü olmalıdırlar. Qartalların sümüklərinin içi boş olduğu üçün yüngüldür. Ağ qartalın skeletinin ağırlığı təqribən 272 qramdır. Bir sözlə, bu canlılar uçmaq üçün ideal ağırlığa sahibdir. Qartal uçarkən əsas gücü qanadının aşağıya doğru hərəkətindən alır. Buna görə də qanadları aşağıya itələyən əzələlərin sayı yuxarıya doğru itələyən əzələlərin sayından çoxdur. Qartal üçün uçuş əzələləri çox mühümdür. Bu əzələlər quşun bədən ağırlığının yarısı qədərdir. Qartallar qanadlarının istiqamətini dəyişərək daha sürətli və ya daha yavaş uça bilirlər. Qartalların gözlərində "niktitant pərdə" adlandırılan üçüncü göz qapağı var. Bu qapağın vəzifəsi gözləri təmizləyib qorumaqdır. Balalarını yemləyərkən göz qapaqlarını bağlı tuturlar. Bu, balaların səhvən anasının gözlərinə zərər verməsinin qarşısını almaq üçündür. Qartallar həm qüsursuz uçuş bacarığına, həm də yerə enmək üçün xüsusi lələklərə sahibdir. Qartal yerə enərkən quyruğunu müəyyən bucaq altında aşağı əyməklə sürətini azaldır. Həmçinin qanadlarından əyləc kimi də istifadə edir. Lakin sürəti azalarkən qanadların üstündə yaranan hava axını qartalın yerə düşmək təhlükəsinin artırır. Canlı qanadlarının ucunda olan üç-dörd lələyi qaldıraraq bu təhlükənin qarşısını alır.

Növləri

• Aquila spilogaster
• İspanya şah qartalı (Aquila adalberti)
• Aquila audax
• Çığırğan qartalça (Aquila cdila)
• Qurney qartalı (Aquila gurneyi)
• Aquila hastata
• Məzar qartalı (Aquila heliaca)
• Qızılı qarınlı qartal (Aquila kienerii)
• Afrika qara qartalı (Aquila verreauxii)
• Aquila wahlbergi
• Berqut və ya Qaya qartalı (Aquila chrysaetos)
• Aquila chrysaetos homeyeri
• Qırğı qartal (Aquila fasciata)
• Çöl qartalı (Aquila nipalensis)
• Cırtdan qartalça (Aquila pennata)
• Kiçik qartal (Aquila pomarina)
• Aquila rapax
• Ağquyruq dəniz qartalı (Haliaeetus albicilla)

Azərbaycanda 10 növü yaşayır:Kiçik qartal (Aquila pomarina);Çığırğan qartalça (Aquila clanga);Çöl qartalı (Aquila nipalensis);Məzar qartalı (Aquila heliaca);Berqut (Aquila chrysaetos);Kiçik qartal (Aquila pennata);Qırğı qartal (Aquila fasciata);Ağquyruq dəniz qartalı (Haliaeetus albicilla)

İstinadlar

1. ↑ Da­vid At­ten­bo­ro­ugh, The Li­fe of Birds, s.51

• Ur pennad Aquila 'zo ivez.

Aquila a zo ur genad e rummatadur an evned, ennañ erered, krouet e 1760 gant an evnoniour gall Mathurin Jacques Brisson (1723-1806).

Spesadoù hag an isspesadoù anezhe^[1]

Unnek spesad erered a ya d'ober ar genad :

• Aquila adalberti,
• Aquila africana,
• Aquila audax
  • A. a. audax ha fleayi,
• an erer meur (Aquila chrysaetos)
  • A. c. canadensis, chrysaetos, daphanea, homeyeri, japonica ha kamtschatica,
• an Erer-Bonelli (Aquila fasciata)
  • A. f. fasciata ha renschi,
• Aquila gurneyi,
• an erer skoazioù gwenn (Aquila heliaca),
• an erer-stepennoù (Aquila nipalensis)
  • A. n. nipalensis hag orientalis,
• Aquila rapax
  • A. r. belisarius, rapax ha vindhiana,
• Aquila spilogaster,
• Aquila verreauxii.

Pemzek (15) issepsad en holl.

Notennoù ha daveennoù

Aquila és un gènere d'ocells de la família dels accipítrids (Accipitridae), format per les àguiles més típiques. Són grans rapinyaires, amb el tars cobert de plomes.

Llista d'espècies

Actualment el gènere Aquila és classificat en 11 espècies:^[1]

• Àguila rapaç (Aquila rapax).
• Àguila d'estepa (Aquila nipalensis).
• Àguila imperial ibèrica (Aquila adalberti).
• Àguila imperial oriental (Aquila heliaca).
• Àguila de Gurney (Aquila gurneyi).
• Àguila daurada (Aquila chrysaetos).
• Àguila audaç (Aquila audax).
• Àguila de Verreaux (Aquila verreauxii).
• Àguila de Cassin (Aquila africana).
• Àguila cuabarrada (Aquila fasciata).
• Àguila emmantellada (Aquila spilogaster).

Referències

Viccionari

Aquila (egentlige ørne) er en slægt af fugle i høgefamilien med omkring 11 arter, der tilsammen er udbredt på alle kontinenter bortset fra Sydamerika og Antarktis. Skrigeørnene (Clanga) er ofte medtaget i denne slægt.

Arterne i slægten Aquila er store eller meget store, brunlige rovfugle. Halen er ret kort og lige afskåret. Mellemfoden er fjerklædt.^[1]

Arter

• Rovørn, Aquila rapax
• Steppeørn, Aquila nipalensis
• Spansk kejserørn, Aquila adalberti
• Kejserørn, Aquila heliaca
• Molukørn, Aquila gurneyi
• Kongeørn, Aquila chrysaetos
• Kilehaleørn, Aquila audax
• Verreauxørn, Aquila verreauxii
• Skovhøgeørn, Aquila africana ^[2]
• Høgeørn, Aquila fasciata ^[3]
• Afrikansk høgeørn, Aquila spilogaster ^[4]

Noter

Kilder

• Gill, F & D Donsker (Eds). 2015. IOC World Bird List (v 5.1). doi:10.14344/IOC.ML.5.1. Arkiveret
• Danske navne på alverdens FUGLE Arkiveret version fra juli 2013.
• R. Hørring (1875 – 1943). Danmarks Fauna. Fugle III. Maagefugle, Alkefugle og Rovfugle. Gads Forlag/Dansk naturhistorisk Forening 1934. (Copyright udløbet)

Die Echten Adler (Aquila) sind eine Gattung von Greifvögeln, die zur Familie der Habichtartigen (Accipitridae) gehört. Zu dieser Gattung gehören elf Arten,^[1] die in allen Klimazonen verbreitet sind. Nur der holarktisch verbreitete Steinadler kommt auch in Amerika vor.

Arten

• Klippenadler (A. verreauxii)
• Keilschwanzadler (A. audax)
• Molukkenadler (A. gurneyi)
• Raubadler (A. rapax)
• Östlicher Kaiseradler (A. heliaca)
• Spanischer Kaiseradler (A. adalberti)
• Steinadler (A. chrysaetos)
• Steppenadler (A. nipalensis)
• Schwarzachseladler (A. africana)
• Habichtsadler (A. fasciata)
• Afrikanischer Habichtsadler (A. spilogaster)

Schelladler (C. clanga) und Schreiadler (C. pomarina), die früher ebenfalls zur Gattung Aquila gehörten, wurden in die Gattung Clanga gestellt.^[1] Sie sind näher mit dem afrikanischen Schopfadler (Lophaetus occipitalis) verwandt als mit den Adlern der Gattung Aquila.^[2]

Quellen

Einzelnachweise

1. ↑ ^{a b} IOC World Bird List v11.2 by Frank Gill, David Donsker & Pamela Rasmussen (Hrsg.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors
2. ↑ Andreas J. Helbig, Annett Kocum, Ingrid Seibold, Michael J.Braun. 2005. A multi-gene phylogeny of aquiline eagles (Aves: Accipitriformes) reveals extensive paraphyly at the genus level. Molecular Phylogenetics and Evolution 35: 147–164. doi: 10.1016/j.ympev.2004.10.003

Literatur

• J. Ferguson-Lees, D. A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, London 2001. ISBN 0-7136-8026-1.

Weblinks

– Sammlung von Bildern, Videos und Audiodateien

Ol jener Aquila (del latin) al fa part de la fameia dei Accipitridae e al regrupa i agole qe i g'ha la carateristega de vesser de grossa taia.

Lista dei specie

Riferiments

• (EN) Congress Ornitolojeg Internazional, Aquila ind el orden Accipitridae

Le aquila (Aquila) es un genere de Buteoninae.

Jerjeł (Aquila) jo rod z rubjažnych ptaškow, kótarež k swójźbje (Accipitridae) słuša. K toś tomu rodoju słuša 11 družynow, kótarež su we wšych klimatowych conach rozšyrjone. Jano holarktiski rozšyrjony skalny jerjeł wustupujo teke w Americe.

Družyny

• de:Molukkenadler (A. gurneyi)
• de:Keilschwanzadler (A. audax)
• Skalny jerjeł (A. chrysaetos)
• de:Kaffernadler (A. verreauxii)
• de:Östlicher Kaiseradler (A. heliaca)
• de:Spanischer Kaiseradler (A. adalberti)
• de:Raubadler (A. rapax)
• de:Steppenadler (A. nipalensis)
• de:Wahlbergsadler (A. wahlbergi)
• de:Schelladler (A. clanga)
• de:Schreiadler (A. pomarina)

Systematika

Pó nejnowšych molekulargenetiskich pśepytowanjach rod njejo žeden monofylum^[1]. Wón se togodla w nowšej literaturje zwětšego z rodom Hieraaetus zjadnośujo, pśi comž teke to hyšći nic dopołnje wuslědkam molekulargenetiskich pśepytowanjow wótpowědujo (pśirownuj Aquilinae).

Žrědło

Nožki

1. ↑ H. R. L. Lerner, D. P. Mindell: Phylogeny of eagles, Old World vultures and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. Molecular Phylogenetics and Evolution 37; 2005: S. 327-346.

Literatura

• J. Ferguson-Lees, D. A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, London 2001. ISBN 0-7136-8026-1.

Kotk

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Kotkad vai Orlad (latin.: Aquila) om järedoiden linduiden heim, mülüdas Habukaižed-sugukundha.

Kotku

Kotku (lat. Aquila) on haukoin rodukunnan suuriloin linduloin rovun lindu.

Ulgonägö

Kotkan rungu on 75-88 sm piduhuttu, händy on lyhyt, siivet ollah leviet, siibilöin väli on 2,4 m. Jallat ollah sulgies varbahissah.

Eländytaba

Kotkat pezoitutah mual, kallivolois libo puuloil. Syvväh pienii selgyranguelättilöi. Kotkat liijelläh taivahas kačellen elättilöi libo vuotetah niilöi istujen korgielois kohtis. Toinah syvväh haškoi. Kotkien lugumiäry vähenöy.

Levittämine

Kotkat eletäh Jevruazies, Afriekas, Pohjois-Ameriekas meččytundras hiekkumualoissah.

Gjinia Aquila është një e cila i takon familjes accipitridae të rendit falconiformes. Në këtë Gjini bëjnë pjesë 11 lloje, që janë të përhapur në të gjitha zonat e klimave. Vetëm Shqiponja e Gurëve gjendet edhe në Amerikë.

Shqiponja e Gurëve

Llojet

• Aquila gurneyi
• Aquila audax
• Aquila chrysaetos
• Aquila verreauxii
• Aquila heliaca
• Aquila adalberti
• Aquila rapax
• Aquila nipalensis
• Aquila wahlbergi
• Aquila clanga
• Aquila pomarina

Sistematika

Sipas studimeve më të reja molekularo-gjenetike kjo gjini nuk është Monofilum. Për këtë arsye në disa Literatura botërore sot disa edhe e bashkojnë me gjininë Hieraaetus, por as kjo nuk është ende e vërtetuar nga hulumtimet molekularo-gjenetike.

Referimet

• J. Ferguson-Lees, D. A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, London 2001. ISBN 0-7136-8026-1.
• Mlíkovský, Jirí (2002): Cenozoic Birds of the World, Part 1: Europe. Ninox Press, Prague. ISBN 80-901105-3-8 PDF fulltext
• Brodkorb, Pierce (1964): Catalogue of Fossil Birds: Part 2 (Anseriformes through Galliformes). Bulletin of the Florida State Museum 8(3): 195-335. PDF or JPEG fulltext
• Salotti, Michelle; Bellot-Gourlet, Ludovic; Courtois, Jean-Yves; Dubois, Jean-Noël; Louchart, Antoine; Mourer-Chauviré, Cécile; Oberlin, Christine; Pereira, Elisabeth; Poupeau, Gérard & Tramoni, Pascal (2000): La fin du Pléistocène supérieur et le début de l'Holocène en Corse: apports paléontologique et archéologique du site de Castiglione (Oletta, Haute-Corse) [The end of the Late Pleistocene and the Early Holocene in Corsica: New paleontological and archaeological data from Castiglione deposit (Oletta, Haute-Corse)]. Quaternaire 11: 219-230. [French with English abstract]

Аьрзеш (эрс: Орлы, лат: Aquila, ингал: Eagles) — кера яхача дезала чура дéгIах доккха долча оалхазарий ваьр да.

Тайп-тайпарча культурашкеи паччахьалкхенашкеи аьрзи даздараш тIа белгалъяьккха хул, масала, ГIалгIай Республика а, Хетта Америкерча Штатий а, Россе Федерацен а паччахьалкхен гербаш тIа.

Сурт оттадар

ДегIа йIоахал 75—88 см я, цIог зIамига да. Ткъамаш шера да, хьадийлача 2,4 м кхоачаш хул. Когий пIелгаш тIа кхаччалца бедараш яьнна хул.

ДIа-хьа даржар

ДIа-хьа даьржа да Евразеи, Африкеи ГIинбухерча Америкеи хьунтундрашкара гIомара аренашка кхаччалца.

ТIатовжамаш

• Биологе энциклопеде дошлорг / М. С. Гилярова редакцех. — 2-гIа изд., тоадаь. — М.: Доккха россе энциклопеди, 1995.

Каракошлар (лат. Aquila) — ерткыч кошларның карчыга кошлар семьялыгының бер ыругы.

75–88 см зурлыгындагы эре ерткыч кошлар. Койрыклары чагыштырмача кыска, канаталары киң, канат колачы 2,5 м га җитә. Шүре сөякләре бармакларына кадәр каурый белән капланган. Евразиядә, Африкада, Төньяк Америкада таралганнар, тундрадан алып чүлләргә кадәр яшиләр. Ояларын җирдә, агачларда һәм кыя ташлар арасында ясыйлар. Умырткалы хайваннар белән тукланалар. Татарстанда 5 төре очрый.

Классификация

• Карчыгасыман каракош (Aquila fasciata)
• Кече каракош (Aquila pennata)
• Австралия кече каракошы (Aquila morphnoides)
• Һиндстан карчыгасыман каракош (Aquila kienerii)
• Бөркет (Aquila chrysaetos)
• Каракош (Aquila heliaca)
• Испания каракошы (Aquila adalberti)
• (Aquila rapax)
• Дала каракошы (Aquila nipalensis)
• Зур тавышлы каракош (Aquila clanga)
• Кече тавышлы каракош (Aquila pomarina)
• (Aquila hastata)
• Африка кара каракошы (Aquila verreauxii)
• Малуку каракошы (Aquila gurneyi)
• Көмеш каракош (Aquila wahlbergi)
• Чөй койрыклы каракош (Aquila audax)

Кутш

Кутш (латин Aquila; рочӧн орёл) тайӧ лэбач. Кутшъяс — варышъяс котырын медся гырысь лэбачьяс. Комиын паныдасьлӧ кык сикас кутш. Ӧтиыс ыджыдджык, кодӧс туялысьяс шуӧны беркутӧн, мӧдыс ичӧтджык — сiйӧс нимтӧны подорликӧн. Кыкнан сикас кутшсӧ пасйöма Гӧрд небӧгӧ, шоч тыла-бордаяс лыдӧ пырöны да. Сы вӧсна найӧс лыйлыны оз позь.

Ыджда да рӧм

Ыджыд кутшлӧн сьӧктаыс овлывлӧ нёль килограммӧдз, вывтырыслӧн кузьтаыс — 90 сантиметрӧдз, а шеныштӧм бордйыслӧн пасьтаыс кык метр сайӧ. Тушаыслӧн гӧн рӧмыс лэбачыслӧн пемыдперкаль вевъя, бӧж йылыс сьӧдов, нырыс, гырысь ёсь гыжъясыс сэтшӧмӧсь жӧ. Синмыс зарниа гӧрдовруд.

Оланін

Тӧвйӧ и гожй пыр ӧтилаын, ылi муясӧ вешйывтӧг. Радейтӧ кушинъяс да паськыд эрдъяс, кытысь перйӧ аслыс да быдтасъясыслы кынӧмпӧтсӧ. Мича лунъясӧ шлывгӧ-бергалӧ сӧстӧм енэж пыдӧсын, бордъяссӧ быттьӧ оз и лайкнитлы. Качӧдчывлӧ сэтшӧм вылӧдз, мый весиг сы вылӧ видзӧдысьяслӧн синныс оз кут аддзыны. Лэбалiгас ыджыд кутш торъялӧ мукӧдсьыс сiйӧн, мый бордтыв помъясыс паськӧдӧм чуньяс кодьӧсь.

Паськалӧм

Кӧть и шоч лэбач ыджыд кутшыд, но олӧ-вылӧ уналаын: Европаын, Азиялöн войвыв муясын, Войвыв Америкаын. Коми муын поздысьӧны-быдтысьӧны Печоралӧн да мукӧд лунвывджык юяслӧн ковтысъясын, казявлывлӧмаӧсь тшӧтш тундраысь да вӧра тундраысь.

Поздйысьӧм да оласног

Познысö тэчӧны пуяс вылӧ кыз увъясысь да кос турунысь, пасьтаыс и кузьтаыс ӧткодь — кык метр. Ӧти познас вӧдитчоны нэм чӧжныс, сӧмын кадысь кадӧ выльмӧдышталӧны-дзоньталыштӧны. Ода-кора тӧлысьӧ эньыс пуктӧ пӧжны ӧти либӧ кык кольк, зэв шоча куимӧс. Найӧ кык пӧв гырысьджыкӧсь курӧглӧн дорысь, еджгов няйт ромаӧсь да гӧрдов чутъясаӧсь. Пӧжсян кадыс кыссьӧ тӧлысьӧн-джынйӧнӧдз, сэки позъяс пукалӧны гознан лэбачыс. Пияныс чужӧны еджыд гӧнаӧсь да восьса синъясаӧсь, но сӧвмӧны надзӧникӧн, оз чожа — верстяммӧм выйӧдз воӧны да эновтӧны познысӧ сӧмын арланьыс — кӧч тӧлысь помын. Пӧткӧдчӧны ыджыд кутшъяс яг выв гырысь пӧткаясӧн (дозмӧръясӧн, таръясӧн, сьӧлаясӧн) да ва выв лэбачьясӧн. Уськӧдчывлӧны уръяс, кӧчьяс вылӧ, тшапнитлывлӧны да кыпӧдлӧны енэжӧ весиг ручӧс. Кыйдӧссӧ казялӧм бӧрын тайӧ яй сёйысь лэбачыс топӧдӧ бордъяссӧ да из моз вылiсянь веськыда сатшкысьӧ сы вылӧ.

Рӧдвуж кывйын

Ыджыд кутшӧс кӧнсюрӧ шуӧны тшӧтш чань кутшöн. Ним сертиыс кӧ, лудын йирсьысь нёньпом чаньлысь на вермас ловсӧ босьтны. Тайӧ коми нимыслы лӧсялӧ удмуртъяслӧн «чуньыкуш». Мӧд нимыс, мыйӧн найӧ вӧдитчöны беркутӧс пасйӧм могысь, — ӧрдзи, кодi коми йӧзлы абу тӧдса. Перымса комияс миян моз жӧ шуӧны ыджыд кутшӧн.

Ачыс кутш кывйыс зэв важся, сылы лӧсялана весьтасъяс эмӧсь кыдзи матыс, сiдзи и ылыс рӧдвуж кывъясын: перымсалӧн — «кутш», финнъяслӧн — «котка», марилöн — «кучкыж», мордвалöн — «кучкан» да с.в.

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Кутш // Би кинь, 2013. — 9 №.

Орелот (науч. Aquila) е род на птици, потесно наречени вистински орли. Честопати се соединува со орлите-глувчари, морските орли и другите крупни членови на фамилијата јастреби (Accipitridae), но во последно време изучувањата укажуваат дека помалку се разликуваат како посебни од повитките членови на потфамилијата јастреби (Accipitrinae) отколку што се мислело пред тоа.

Орлите не сочинуваат природна група, туку се назив за секоја граблива птица со доволни димензии за да лови покрупни ’рбетници (околу или над 50 см).

Видови

Родот орел припаѓа на крајно огрнаичена група на „типични“ орли, во која спаѓаат родовите јастребови орли (Hieraaetus), цуцулест орел (Lophaetus), црн орел (Ictinaetus) и изумрениот род Harpagornis — сите парафилетски во однос на орлите од Aquila. Тука изгледа припааѓат и некои, ако не и сите, видови од јастребовите орли, кои се во своја група поради помалите димензии. Целата група „типични орли“ има потреба од темелна преработка, па затоа наведените видови се провизорни.

Најпроблематични се јастребовите орли (Hieraeetus). Познато е дека типскиот вид, малиот орел, е многу близок на некои од родот орел. Други јастребови орли може да се доволно различни за да треба да влеат во свои родови, но не можат да го имаат називот Hieraaetus бидејќи е помлад синоним на Aquila as малиот орел (бидејќи таму е сместен малиот орел).

Видовите означени со „мк“ се присутни во Македонија.^[1]

• планински орел, Aquila fasciata — порано Hieraaetus fasciatus ^МК
• африкански орел, Aquila spilogaster — порано Hieraaetus spilogaster^[2]
• мал орел, Aquila pennata – порано Hieraaetus pennatus ^МК
• лисестостомачен орел, Aquila kienerii — порано Hieraaetus kienerii
• златен орел, Aquila chrysaetos ^МК
• царски орел, Aquila heliaca ^МК
• шпански царски орел Aquila adalberti
• степски орел, Aquila nipalensis ^МК
• савански орел, Aquila rapax
• голем орел кликач, Aquila clanga — треба да се премести во цуцулест (Lophaetus) или црн орел (Ictinaetus) ^МК
• мал орел кликач, Aquila pomarina — треба да се премести во цуцулест (Lophaetus) или црн орел (Ictinaetus) ^МК
• индиски орел, Aquila hastata — неодамна одвоен од A. pomarina; премести во цуцулест (Lophaetus) или црн орел (Ictinaetus)
• капски орел, Aquila verreauxii
• Герниев орел, Aquila gurneyi
• Валбергов орел, Aquila wahlbergi
• клиноопашен орел, Aquila audax
  • тасмански крилоопашен орел, Aquila audax fleayi

Фосилни наоди

Досега се опишани разни фосилни таксони на орли.^[3][4] Многу од нив се сместени во други родови, но некои му припаѓаат на овој:

• Aquila bullockensis (среден миоцен)
• ?Aquila delphinensis (среден /доцен миоцен, Грив Сен Албан, France)
• ?Aquila pennatoides (среден /доцен миоцен, Грив Сен Албан, France)
• Aquila sp. (доцен Miocene – доцен плиоцен, Ј Европа)^[4]
• Aquila sp. (ран плиоцен, Флорида)
• Aquila bivia (доцен плиоцен, јужни САД)
• Aquila sp. (среден плеистоцен, Кастилјоне, Корзика)^[5]
• ?Aquila fossilis (среден/доцен плеистоцен, Монте Реале, Сардинија)
• ?Aquila sp. (доцен квартар, Мадагаскар)^[6]

It is not clear whether "Hieraaetus" edwardsi (среден -? доцен миоцен, ЈЗ Европа) припаѓа на Aquila или јастребовите орли (ако второспоменатите се навистина посебни). Првичниот назив "Aquila" minuta Milne-Edwards, 1871 е зафатен од помладиот синоним на малиот орел — Aquila minuta Brehm, 1831.

Отстранети од родот орел (Aquila) се следниве:

• "Aquila" gervaisii — сега во Palaeohierax
• "Aquila" borrasi, "A." sodalis — сега во блатни орли (Buteogallus). B. borrasi долго време стоел во Titanohierax.
• "Aquila" pliogryps — now in Spizaetus
• "Aquila" corroyi, "A." depredator, "A." hypogaea и "A." prisca — сега во Aquilavus
• "Aquila" ferox, "A." lydekkeri — праутки, сега во Minerva.

"Aquila" danana (доцен миоцен/ран плиоцен, Луп Форк, САД), понекогаш се става во Geranoaetus или Buteo има нејасно сродство.

Поврзано

• Орел
• Орел-рибар
• Орел-змијар
• Белоопашест орел

Наводи

Бүркүт (Aquila chrysaetos).

Шакылдактар (лат. Aquila) - туйгундар тукумундагы жырткыч куштардын 11 түрү.

Чоң шакылдак токойлуу жерде жашап, Кыргызстанда (Тянь-Шандын чыгыш жактарында) уялайт. Кышкысын Иранда жана Кытайда жашайт. Кичине шакылдак да токойлорду мекендеп, негизинен батышта, Борбордук Европада таралган. 1-3 жумурткасын 1,5 айча басат. Шакылдактар көбүнчө ар түрдүү чычкандарды жейт; пайдалуу.

түрү

• Aquila chrysaetos -
• Aquila clanga -
• Aquila heliaca - Кара шакылдак, Көркоо шакылдак
• Aquila nipalensis - Кара куш
• Aquila rapax - Каракуш.
• ...

Колдонулган адабияттар

• Кыргыз Совет Энциклопедиясы. Башкы редактор Б. О. Орузбаева. -Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1980. Т. 6. Тоо климаты - Яшма. -656 б.

Аьрзу я аьрзо — (en. Aquila (genus)), (оьрсаша "Орел" олу). Аьрзу уггаре а доккха олхазар ду. Аьрзунийн ворхI тайпа ду. Вайн махкахь хуьлаш ю царех цхьаерш. Ламанан аьрзу. Йоккха аьрзу ю иза. Ал-Iаьржа бос бу цуьнан. МIараш яккхийра ю. Онда ю зIок а йоьххьера охьа а хьаьвзина. Ламанца а, охьанехьа хьаннашкахь а хуьлуш ю иза. Iер, дахар цхьана меттехь хуьлу. Я ижонна, я кхоьчу бахьнашца меттигаш а хуьйцу.

• ТIекхача аьтту боцчу ламанан даккъашкахь, диттийн генех бо ца бен. Чу мас а, кхин кIеда хIума а юьллуш тобо цо иза. Цхьаъ я шиъ бен ца до цо хIоа. Апрель баттахь тойна хоу. Екар-аз гIоргIа ду "кхекъ-кхеъ-кхеъ". Ижонна пхьагал а, цхьогал а, кхин долу экха а, олхазар а лоцу цо.

Суьрташ

Хьажа. кхин

Билгалдахарш

Беркут

Лекьер (лат. Aquila) - чинеругдинбурун хзандик акатзавай ири нуькIерин сихил я.

Шикил кхьин

Бедендин яргъивал 75—88 см, тум лап куьруьди, лувар гьяркьуьбур (ахъаяй гьалда 2,4 метрдал кьван), кIвачер тупIарал кьван цIакулрив акьалтна.

ЧукIурун

Евразияда, Африкада Кеферпатан Америкада тундрадилай къумлухрал кьван чкIанва.

Уьмуьр тухузвай тегьер

Мукар чилел, рагарални тарарал расзава. Куьлуь ва юкьван гьалдин чIехивал авай кьулан тар авай гьайванар нез яшамиш жезва (цава лув гана лал кьена акъвазарна хъсандиз килигна чирзава, тахьайтIа кьакьан мукьал (чкадал) ацукьна вилив хуьзва), са бязи вахтара лешер незва. Сан-гьисаб тIимил хъижезва. 1 агъажуьре Яру ктабдик акатна.

Классификация

• Чинеругдин лекь;
• Куьлуь-лекь
• Австралиялин куьлуь-лекь
• Индиядин чинеругдин лекь
• Беркут
• Сурарин лекь
• Испаниядин сурарин лекь
• Къванцин лекь
• Чуьлдин лекь
• ЧIехи тIвех-тIвех лекь
• ГъвечIи тIвех-тIвех лекь
• Индиядин тIвех-тIвех лекь
• Африкадин чIулав лекь
• Гернидин лекь
• Вальбергдин лекь
• КIун-тум лекь
• Aquila kurochkini (плиоцен)

Эдебият

• A. J. Helbig, A. Kocum, I. Seibold, M. J. Braun. A multi-gene phylogeny of aquiline eagles (Aves: Accipitriformes) reveals extensive paraphyly at the genus level // Molecular Phylogenetic Evolution. — 2005. — Т. 35. — № 1. — С. 147—164. (инг.)
• Биологический энциклопедический словарь /Под ред. М. С. Гилярова. — 2-е изд., исправл. — М.: Большая российская энциклопедия, 1995.

Aquila is the genus of true eagles. The genus name is Latin for "eagle", possibly derived from aquilus, "dark in colour".^[1] It is often united with the sea eagles, buteos, and other more heavyset Accipitridae, but more recently they appear to be less distinct from the more slender accipitrine hawks than previously believed. Eagles are not a natural group, but denote essentially any bird of prey large enough to hunt sizeable (about 50 cm long or more overall) vertebrate prey.

Taxonomy and systematics

The genus Aquila was introduced by the French zoologist Mathurin Jacques Brisson in 1760 with the golden eagle (Aquila chrysaetos) as the type species.^[2][3] Aquila belongs to a close-knit group of "typical" eagles including genera Hieraaetus, Lophaetus, Ictinaetus and Clanga. This group occurs as a clade within the larger group of "booted" eagles (tribe Aquilini or subfamily Aquilinae).^[4]

The plumage of the more basal members of the booted-eagle group, such as Spizaetus and Nisaetus, generally has barred underparts in adults, and is distinctly different in juveniles which have plain, pale underparts. In contrast, within the Aquila–Hieraaetus–Lophaetus clade, adults are generally dark, with juveniles more closely resembling the adults. Hieraaetus species have both dark and light (or "pied") morphs, with the latter having light, unbarred under-parts.^[5]

Research in molecular genetics found Aquila and Hieraaetus to be polyphyletic. Between 2005 and 2014, the British Ornithologists' Union included both Bonelli's and the booted eagle in Aquila. Also, Clements' Checklist merged all Hieraetus species into Aquila from 2001 to 2009. The current approach is to keep Hieraaetus as a separate genus, with Bonelli's eagle and the African hawk-eagle moved into Aquila and Wahlberg's eagle moved into Hieraaetus.^[6]

The spotted eagles greater spotted eagle, lesser spotted eagle, and Indian spotted eagle (previously Aquila clanga, A. pomarina, A. (p.) hastata) are thought to be genetically closer to Ictinaetus and Lophoaetus than to other Aquila species, and may be placed into a separate genus, Clanga.^[4]

Members of Aquila (excluding those moved to Clanga and Hieraaetus, but including A. fasciata/spilogaster) share two deletions in the (nuclear) LDH gene, as well as similarities in mitochondrial cyt-B gene sequence, though one of these deletions is reverted in A. chrysaetos.^[5]

Species

The genus Aquila contains 11 species:^[7]

Fossil record

Numerous fossil taxa of eagles have been described.^[19][20] Many have been moved to other genera, but several appear to be correctly assigned to this genus:

• Aquila bullockensis (Middle Miocene)
• ?Aquila delphinensis (Middle/Late Miocene of Grive-Saint-Alban, France)
• ?Aquila pennatoides (Middle/Late Miocene of Grive-Saint-Alban, France)
• Aquila sp. (Late Miocene – Late Pliocene of S Europe)^[20]
• Aquila sp. (Early Pliocene of Florida)
• Aquila bivia (Late Pliocene of S USA)
• Aquila kurochkini (Late Pliocene of Varshets, Bulgaria)^[21]
• Aquila sp. (Middle Pleistocene of Castiglione, Corsica)^[22]
• ?Aquila fossilis (Middle/Late Pleistocene of Monte Reale, Sardinia)
• Aquila nipaloides (Pleistocene of Sardinia and Corsica)^[23]
• ?Aquila sp. (Late Quaternary, Madagascar)^[24]

Whether "Hieraaetus" edwardsi (Middle -? Late Miocene of SW Europe) belongs into Aquila or the hawk-eagles (if the latter are indeed distinct) is unclear. Its initial name, "Aquila" minuta Milne-Edwards, 1871, is preoccupied by a junior synonym of the booted eagle, A. minuta Brehm, 1831.

Not placed in Aquila anymore are:

• "Aquila" gervaisii – now in Palaeohierax
• "Aquila" borrasi, "A." sodalis – now in Buteogallus, B. borrasi was long placed in Titanohierax.
• "Aquila" pliogryps – now in Spizaetus
• "Aquila" corroyi, "A." depredator, "A." hypogaea, and "A." prisca – now in Aquilavus
• "Aquila" ferox, "A." lydekkeri – protostrigid owls, now in Minerva.

"Aquila" danana (Snake Creek Late Miocene/Early Pliocene of Loup Fork, USA), occasionally placed in Geranoaetus or Buteo, was a bird of prey of unclear relationships.

Notes

References

Aquila estas la genro de la veraj agloj. Ĝi estas ofte kunigita kun la buteoj, maragloj kaj aliaj fortikaj Akcipitredoj, sed pli ĵuse ĝi aspektas kvazaŭ ili estus malpli distingaj el la pli sveltaj akcipitroj ol supozeble. Agloj ne estas natura grupo sed aludas esence al ĉiu ajn rabobirdo sufiĉe granda por ĉasi grandajn (ĉirkaŭ 50 cm longajn aŭ eĉ plie ĝenerale) predojn vertebrulajn.

Specioj

Aquila apartenas al tre fermita grupo de "tipaj" agloj. Tiu inkludas genrojn kiaj Hieraaetus, Lophaetus, Ictinaetus kaj la formortinta Harpagornis, kaj ĉiuj tiuj ŝajnas parafiletikajn rilate al la tradicia Aquila. Ĉefe kelkaj, se ne ĉiuj, specioj de Hieraaetus, separataj dekomence pro sia pli malgrando, ŝajne apartenas ĉi tie. La tuta grupo de "tipaj agloj" estas necesa de plua reviziado, kaj tiele tiu specilisto ne povas esti nune pli ol provizora.

Plej problemaj estas certe la genro Hieraeetus, nome nizagloj. Oni scias, ke la tipa specio, nome Botaglo, estas tre proksima al kelkaj agloj de la genro Aquila. Aliaj nizagloj povus ja esti sufiĉe distingaj por garantii genran separon, sed la nomo Hieraaetus ne estas disponebla por ili, ĉar estas juna sinonimo de Aquila kiam la Botaglo estis ene inkludata.

• Nizaglo, Aquila fasciata – iam Hieraaetus fasciatus
• Botaglo, Aquila pennata - iam Hieraaetus pennatus
• Ruĝecventra aglo, Aquila kienerii - iam Hieraaetus kienerii
• Reĝa aglo, Aquila chrysaetos
• Imperia aglo aŭ Blankŝultra aglo, Aquila heliaca
• Iberimperia aglo Aquila adalberti
• Stepaglo, Aquila nipalensis
• Rabaglo, Aquila rapax
• Granda kriaglo, Aquila clanga - movota al Lophaetus aŭ Ictinaetus
• Malgranda kriaglo , Aquila pomarina - movota al Lophaetus aŭ Ictinaetus
• Hindia kriaglo, Aquila hastata – ĵus disigita el A. pomarina, movota al Lophaetus aŭ Ictinaetus
• Veroksia aglo, Aquila verreauxii
• Gurneja aglo, Aquila gurneyi
• Valberga aglo, Aquila wahlbergi
• Kojnvosta aglo, Aquila audax
  • Tasmania kojnvosta aglo, Aquila audax fleayi

Fosiliaj restoj

Oni priskribis el fosilioj kelkajn taksonojn de agloj.^[1] Multaj estis movataj al aliaj genroj, sed kelkaj ŝajnas ĝuste atribuataj al tiu genro:

• Aquila bullockensis (Meza Mioceno, Bullock Creek, Aŭstralio)^[2]
• ?Aquila delphinensis (Meza/Fina Mioceno de Grive-Saint-Alban, Francio)
• ?Aquila pennatoides (Meza/ Fina Mioceno de Grive-Saint-Alban, Francio)
• Aquila sp. ( Fina Mioceno - Fina Plioceno de S Eŭropo)^[3]
• Aquila sp. (Komenca Plioceno de Florido)
• Aquila bivia (Fina Plioceno de S Usono)
• Aquila sp. (Meza Pleistoceno de Castiglione, Korsiko)^[4]
• ?Aquila fossilis (Meza/Fina Pleistoceno de Monte Reale, Sardinio)
• ?Aquila sp. (Fina Kvaternaro, Madagaskaro)^[5]

Ne klaras ĉu "Hieraaetus" edwardsi (Meza -? Fina Mioceno de SOk Eŭropo) apartenas al Aquila aŭ al la nizagloj (se tiu lasta estas ja distinga). Ties komenca nomo, "Aquila" minuta Milne-Edwards, 1871, estis antaŭokupata de frua sinonimo de la Botaglo, Aquila minuta Brehm, 1831.

Ne pli lokigitaj en Aquila estas la jenaj:

• "Aquila" gervaisii – nune en Palaeohierax]
• "Aquila" borrasi, "A." sodalis – nune en Buteogallus. B. borrasi estis dumlonge lokigita en Titanohierax.
• "Aquila" pliogryps – nune en Spizaetus
• "Aquila" corroyi, "A." depredator, "A." hypogaea kaj "A." prisca – nune en Aquilavus
• "Aquila" ferox, "A." lydekkeri – protostrigeda strigo, nune en Minerva.

"Aquila" danana (Snake Creek Frua Mioceno/Komenca Plioceno de Loup Fork, Usono), eventuale lokigita en Geranoaetus aŭ Buteo, estis rabobirdo de neklara rilataro.

Pri paleosubspecioj de la nunaj vivantaj Aquila, vidu la speciajn artikolojn.

Notoj

Referencoj

• Mlíkovský, Jirí (2002): Cenozoic Birds of the World, Part 1: Europe. Ninox Press, Prague. ISBN 80-901105-3-8 PDF plena teksto
• Brodkorb, Pierce (1964): Catalogue of Fossil Birds: Part 2 (Anseriformes through Galliformes). Bulletin of the Florida State Museum 8(3): 195-335. PDF or JPEG plena teksto
• Salotti, Michelle; Bellot-Gourlet, Ludovic; Courtois, Jean-Yves; Dubois, Jean-Noël; Louchart, Antoine; Mourer-Chauviré, Cécile; Oberlin, Christine; Pereira, Elisabeth; Poupeau, Gérard & Tramoni, Pascal (2000): La fin du Pléistocène supérieur et le début de l'Holocène en Corse: apports paléontologique et archéologique du site de Castiglione (Oletta, Haute-Corse) [The end of the Late Pleistocene and the Early Holocene in Corsica: New paleontological and archaeological data from Castiglione deposit (Oletta, Haute-Corse)]. Quaternaire 11: 219-230. [France kun angla resumo] HTML resumo

Portalo pri Birdoj

Aquila es un género de aves accipitriformes de la familia Accipitridae que incluye las águilas verdaderas.^[1]​ Los restos fósiles parecen indicar que se diferenció en el Mioceno, y los primeros ejemplares eran más fuertes que sus descendientes actuales. Se diferencian de otros géneros de Accipitridae por tener los tarsos totalmente cubiertos de plumas. Su presencia está prácticamente restringida al Hemisferio Norte.

Especies

El género Aquila incluye 14 especies:^[1]​

• Aquila adalberti - águila imperial ibérica
• Aquila africana - águila azor congoleña
• Aquila audax - águila audaz
• Aquila chrysaetos - águila real
• Aquila clanga - águila moteada
• Aquila fasciata - águila azor perdicera (anteriormente Hieraaetus fasciatus)
• Aquila gurneyi - águila moluqueña
• Aquila hastata - águila moteada hindú
• Aquila heliaca - águila imperial oriental
• Aquila nipalensis - águila esteparia
• Aquila pomarina - águila pomerana
• Aquila rapax - águila rapaz
• Aquila spilogaster - águila azor africana (anteriormente Hieraaetus spilogaster)
• Aquila verreauxii - águila cafre

Especies fósiles

Se conocen numerosos taxones fósiles de especies pertenecientes a este género.^[2]​^[3]​ Muchas han sido reclasificadas en otros géneros, dejando las siguientes especies:

• Aquila bullockensis (Mioceno Medio, Australia)
• ?Aquila delphinensis (Mioceno Medio/Superior de Grive-Saint-Alban, Francia)
• ?Aquila pennatoides (Mioceno Medio/Superior de Grive-Saint-Alban, Francia)
• Aquila sp. (Mioceno Superior – Plioceno Superior del sur de Europa)^[3]​
• Aquila sp. (Plioceno Inferior de Florida, Estados Unidos)
• Aquila bivia (Plioceno Superior del sur de Estados Unidos)
• Aquila sp. (Pleistoceno Medio de Castiglione, Córcega)^[4]​
• ?Aquila fossilis (Pleistoceno Medio/Superior de Monte Reale, Cerdeña)
• ?Aquila sp. (Cuaternario Superior, Madagascar)^[5]​

No es claro si "Hieraaetus" edwardsi (¿Mioceno Medio? - Mioceno Superior del suroeste de Europa) pertenece a Aquila o a los aguiluchos (si estos últimos son ciertamente diferentes). Su nombre inicial, "Aquila" minuta Milne-Edwards, 1871, ya fue usado por un sinónimo más moderno del águila calzada, Aquila minuta Brehm, 1831.

Especies ya no clasificadas en Aquila:

• "Aquila" gervaisii – ahora en Palaeohierax
• "Aquila" borrasi, "A." sodalis – ahora en Buteogallus. B. borrasi fue por largo tiempo situado en Titanohierax.
• "Aquila" pliogryps – ahora en Spizaetus
• "Aquila" corroyi, "A." depredator, "A." hypogaea y "A." prisca – ahora en Aquilavus
• "Aquila" ferox, "A." lydekkeri – son búhos protoestrígidos, ahora incluidos en el género Minerva.

"Aquila" danana (Mioceno Superior/Plioceno Inferior de Snake Creek en Loup Fork, Estados Unidos), ocasionalmente situada en Geranoaetus o Buteo, es un ave rapaz de relaciones filogenéticas sin resolver.

Para las paleosubespecies de las especies actuales de Aquila, véanse los artículos de las especies.

Referencias

Aquila Accipitridae familiako hegazti genero bat da. Bere barruan sailkatzen diren hegazti guztiek arrano izena hartzen dute, baina izen hau ez da genero honetarako esklusiboa.

Espezieak

• Aquila adalberti
• Aquila africana
• Aquila audax
• Aquila chrysaetos
• Aquila clanga
• Aquila fasciata
• Aquila gurneyi
• Aquila hastata
• Aquila heliaca
• Aquila nipalensis
• Aquila pomarina
• Aquila rapax
• Aquila spilogaster
• Aquila verreauxii

Ikus, gainera

• Arrano

Kotkat (Aquila) on haukkojen heimoon kuuluva päiväpetolintusuku. Kotkien sukuun kuuluu BirdLife Suomen mukaan yksitoista lajia.

Kotkiin kuuluvia lajeja

• Afrikanjalokotka (Aquila africana)
• Afrikanvuorikotka (Aquila spilogaster)
• Arokotka (Aquila nipalensis)
• Iberiankeisarikotka (Aquila adalberti)
• Keisarikotka (Aquila heliaca)
• Kiilapyrstökotka (Aquila audax)
• Maakotka (Aquila chrysaetos)
• Mustakotka (Aquila verreauxii)
• Papuankotka (Aquila gurneyi)
• Savannikotka (Aquila rapax)
• Vuorikotka (Aquila fasciata)

Lähteet

• Högmander, H., Björklund, H., Hintikka, J., Lokki, J., Södersved, J. & Velmala, W.: Maailman lintulajien suomenkieliset nimet 2018. BirdLife Suomi. Viitattu 20.3.2018.

Aiheesta muualla

• ITIS: Aquila (englanniksi)

Le genre Aquila appartient à la famille des Accipitridés et regroupe des aigles qui ont pour caractéristique d'être de grande taille.

Liste des espèces

D'après la classification de référence (version 3.3, 2013) du Congrès ornithologique international (ordre phylogénique) :

Pravi orlovi (lat.: Aquila), rod orlova iz porodice Accipitridae (jastrebovi), red Accipitriformes (jastrebovke) kojemu pripada 14 živih i nekoliko fosilnih vrsta. Pravi orlovi su najveće ptice grabljivice, a najveći među njima je suri orao A. chrysaetos. Južnoamerički orao harpija veći je od njih ali ne pripada u prave orlove, nego je samo predstavnik porodicie jastrebova.

Orlovi se odlikuju savinutim kljunom kružećem letu na velikim visinama (jedrenje) i gniježđenjem na visokim satablima i nepristupačnim liticama. Rašireni su po cijelom svijetu, a raspon krila kod najveće vrste iznosi do 220 centimetara i dužine do 88 centimetara

Grabežljivci su koje sae hrane manjim sisavcima, ribama i drugim pticama.

Vrste

1. Aquila adalberti Brehm, 1861
2. Aquila africana (Cassin, 1865)
3. Aquila audax (Latham, 1802)
4. Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758)
5. Aquila clanga Pallas, 1811
6. Aquila fasciata Vieillot, 1822
7. Aquila gurneyi G. R. Gray, 1861
8. Aquila hastata (Lesson, 1831)
9. Aquila heliaca Savigny, 1809
10. Aquila nipalensis Hodgson, 1833
11. Aquila pomarina C. L. Brehm, 1831
12. Aquila rapax (Temminck, 1828)
13. Aquila spilogaster (Bonaparte, 1850)
14. Aquila verreauxii Lesson, 1831

nestale vrste:

1. Aquila bivia Emslie & Czaplewski, 1999 †
2. Aquila corroyi Gaillard 1939 †
3. Aquila delphinensis Gaillard, 1939 †
4. Aquila depredator Milne-Edwards, 1871 †
5. Aquila fossilis Giebel, 1847 †
6. Aquila pennatoides Gaillard, 1939 †

Galerija

• Aquila verreauxii

• Aquila rapax

• Aquila nipalensis

• Aquila heliaca

• Aquila adalberti

• Aquila audax

• Aquila chrysaetos

• Aquila fasciata

• Aquila gurneyi

Izvori

Worjoł, tež hodler (Aquila) je ród z rubježnych ptačkow, kotrež k swójbje (Accipitridae) słuša. K tutomu rodej słuša 11 družinow, kotrež su we wšěch klimatowych conach rozšěrjene. Jenož holarktiski rozšěrjeny skalny worjoł wustupuje tež w Americe.

Družiny

• de:Molukkenadler (A. gurneyi)
• de:Keilschwanzadler (A. audax)
• Skalny worjoł (A. chrysaetos)
• de:Kaffernadler (A. verreauxii)
• de:Östlicher Kaiseradler (A. heliaca)
• de:Spanischer Kaiseradler (A. adalberti)
• de:Raubadler (A. rapax)
• de:Steppenadler (A. nipalensis)
• de:Wahlbergsadler (A. wahlbergi)
• de:Schelladler (A. clanga)
• de:Schreiadler (A. pomarina)

Systematika

Po najnowšich molekulargenetiskich přepytowanjach ród njeje žadyn monofylum^[1]. Wón so tohodla w nowšej literaturje zwjetša z rodom Hieraaetus zjednoćuje, při čimž tež to hišće nic dospołnje wuslědkam molekulargenetiskich přepytowanjow wotpowěduje (přirunuj Aquilinae).

Žórło

Nóžki

1. ↑ H. R. L. Lerner, D. P. Mindell: Phylogeny of eagles, Old World vultures and other Accipitridae based on nuclear and mitochondrial DNA. Molecular Phylogenetics and Evolution 37; 2005: S. 327-346.

Literatura

• J. Ferguson-Lees, D. A. Christie: Raptors of the World. Christopher Helm, London 2001. ISBN 0-7136-8026-1.

Le aquile (Aquila Brisson, 1760) sono un genere di uccelli rapaci della famiglia Accipitridae.^[1]

Descrizione

Tutte le aquile sono caratterizzate da particolare robustezza e prestanza fisica: becco potente e uncinato, testa grande, ali ampie, corpi generalmente ricoperti di piume fino alle zampe che presentano artigli robusti, ricurvi e affilati. Hanno un volo potente, spesso veleggiato e maestoso; piombano dall'alto rapidissime sulle prede per poi afferrarle a volo radente.

Come tutti i rapaci, le aquile, dopo aver immobilizzato la vittima, iniziano a divorarla ancora viva e, spesso, la inghiottono intera per poi rigettarne ossa, penne e piume che non riescono a digerire.

Caratteristiche generali dell'aquila minore

In Italia possiamo trovare molte specie di aquile e una delle aquile più piccole è l'aquila minore. L'aquila minore è oggi denominata aquila pennata ed è il rapace più piccolo del genere aquila. L'aquila minore è lunga 42-53 cm ha un'apertura alare di 113-134 cm ed il peso è dai 555 ai 965 grammi. Le femmine sono più grandi dei maschi, e in base alla regione di appartenenza sono presenti con due morfismi di colorazione differente (chiaro e scuro).

Sesso ed età

Il maschio di Aquila minore è più piccolo della femmina e in base alla lunghezza dell'ala e della coda è possibile verificarne il sesso, infatti il maschio ha ali e coda più corte di quelle della femmina, rispettivamente di 370 e 195 mm. L'aquila minore impiega un ciclo di quattro anni per diventare adulta:

• quando l'aquila minore ha un anno, lo si può capire dal morfismo chiaro e dagli occhi neri;
• quando l'aquila minore ha due anni, lo si può capire dal morfismo sotto ala;
• quando l'aquila minore ha tre anni, lo si può capire dal piumaggio simile a quello adulto;
• quando l'aquila minore è diventata adulta lo si può capire dal morfismo chiaro, dalle macchie marroni e dagli occhi arancioni.

Habitat

L'aquila minore predilige un habitat con zone boschive non troppo fitte, aree pianeggianti ed alpeggi collinari e montani. Si riproduce in Europa meridionale (Spagna, Portogallo), Nord Africa e in tutta l'Asia.

Biologia

Il cibo di questi rapaci è vario, ma sempre di origine animale. L'aquila reale preda marmotte, lepri, fagianidi, corvidi, tartarughe, piccioni, conigli, giovani cerbiatti. L'Aquila codacuneata, preda anche grossi pitoni, koala, opossum, canguri, wallaby, uccelli del paradiso e piccoli marsupiali. L'aquila minore si nutre principalmente di uccelli, in particolare stormi di piccioni, ecc.

Tassonomia

Il genere Aquila comprende le seguenti specie:^[1]

• Aquila rapax (Temminck, 1828) - aquila rapace
• Aquila nipalensis (Hodgson, 1833) - aquila delle steppe
• Aquila adalberti (C.L.Brehm, 1861) - aquila imperiale iberica
• Aquila heliaca (Savigny, 1809) - aquila imperiale orientale
• Aquila gurneyi (G.R.Gray, 1861) - aquila di Gurney
• Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758) - aquila reale
• Aquila audax (Latham, 1802) - aquila cuneata
• Aquila verreauxii (Lessoni) 1831 - aquila di Verreaux
• Aquila africana (Cassin, 1865) - aquilastore di Cassin
• Aquila fasciata (Vieillot, 1822) - aquila di Bonelli
• Aquila spilogaster (Bonaparte, 1850) - aquila minore africana

Leggende, miti e simboli

L'aquila, grazie alle sue caratteristiche di grosso rapace, dalla vista acutissima, dal volo maestoso, dalla capacità di volare ad altezze irraggiungibili e piombare con velocità impressionante sulle prede, ha destato in tutti i popoli antichi il mito dell'invincibilità, paragonato ora al sole, ora al messaggero degli dei o allo stesso Dio. Se il leone è ritenuto il re degli animali terrestri, l'aquila è la regina dei volatili. Nell'antica arte sumerica si trovano reperti archeologici, che mostrano un animale con corpo di aquila e testa di leone: emblema di sovranità sulla terra e sull'aria.^[2] Simbolo celeste e solare, l'aquila indica pure acutezza mentale e d'ingegno, tanto che ancora oggi, parlando di una persona di intelligenza mediocre, se non scarsa, si ricorre alla litote: «Quella persona non è certo un'aquila». A "canonizzare" questa metafora ci pensa Dante Alighieri, quando nella sua Divina Commedia parla di Omero, che ai tempi del sommo poeta era considerato una delle più grandi menti mai esistite:

«Quel signor dell'altissimo canto, / che sovra gli altri com'aquila vola»

D'altra parte anche l'antico proverbio latino

Aquila non capit muscas (L'aquila non cattura mosche)

che sta a indicare come i grandi non si curino delle piccole cose, attribuisce automaticamente all'aquila il simbolo di grandezza.

Altra caratteristica dell'aquila, secondo antiche credenze, è quella di poter fissare con lo sguardo il sole senza che i suoi occhi ne patiscano. Conferma questa credenza anche Dante Alighieri, affermando nel I canto del Paradiso (vv. 46-48):

«.../ quando Beatrice, in sul sinistro fianco / vidi rivolta e riguardar nel sole:/ aquila sì non li s'affisse unquanco.»

L'aquila nelle tradizioni precristiane e precolombiane

Nello sciamanesimo asiatico, l'aquila era il simbolo di un dio. In particolare, presso il popolo degli Jakuti Siberiani, il suo nome coincide con quello del Dio Creatore. Pertanto, gli sciamani, intermediari tra il popolo e la divinità, erano detti "figli dell'aquila". Infine, secondo tale credenza, è l'aquila colei che trasporta l'anima dello sciamano, durante la sua fase di iniziazione.^[3]

Secondo la mitologia greca, Zeus si trasformò in aquila per rapire Ganimede.^[4] L'aquila fu anche considerata uccello aruspice, messaggero che portava i presagi dagli dei agli uomini. Nell'Iliade, Priamo, prima di recarsi presso il nemico Achille per ottenere il corpo del figlio Ettore, offrì a Zeus una libagione, affinché inviasse l'uccello « ad egli caro tra tutti e che ha la forza suprema.» Zeus ne ascoltò la preghiera e subito lanciò l'aquila, « il più sicuro degli uccelli, il cacciatore fosco che è chiamato il nero.»^[5]

Sempre nella mitologia greca, Eugammone di Cirene ci narra che un'aquila, l'aquila dei venti, venne inviata in aiuto a Chirone dopo che questi ebbe curato Achille e si smarrì mentre era sulla via del ritorno verso casa. Inoltre, proprio un'aquila fu inviata da Zeus sull'alta rupe, ov'era incatenato Prometeo, per dilaniargli il fegato.

L'aquila era, secondo la mitologia greco-romana, la portatrice dei fulmini di Giove e veniva anche raffigurata con i fulmini tra gli artigli.^[6] E così, leggermente modificata, compare nell'emblema degli Stati Uniti d'America.^[7] Portatrice di fulmini ma anche protettrice da questi: secondo Plinio il Vecchio i greci antichi a questo fine inchiodavano aquile sulle porte delle loro case.^[8]

Nella mitologia dei pellerossa l'aquila è la rappresentazione tangibile di Wakan Tanka, il Grande Uccello del Tuono, che elargisce i raggi solari ed è la manifestazione del Grande Spirito, la divinità suprema. Il diadema che ornava la testa dei grandi capi indiani era fatto di penne di aquila, simbolo solare, e penne di aquila, artigli e addirittura teste di questo regale uccello costituivano un corredo di amuleti indispensabile a ogni guerriero.^[9] Nella "Danza del Sole" i partecipanti indossavano piume di aquila e un fischietto di osso dello stesso uccello.^[10]

Nella mitologia azteca il dio-sole Tonatiuh era rappresentato da un'aquila, confermando anche qui la valenza solare che il mito assegna a questo uccello.

Lei è nemica mortale del serpente, che attacca e uccide. Così viene mostrata su antiche monete greche e galliche, mentre in Siria la leggenda vuole che Etana, pastore divenuto re, abbia salvato l'aquila dalle spire del serpente a cui l'uccello aveva divorato i figli. L'aquila, per ricompensarlo, lo avrebbe portato sulle sue ali fino in cielo.^[2]

L'aquila nella mitologia norrena

Secondo la mitologia norrena, l'aquila è l'eccelso tra gli uccelli, poiché sa volare molto in alto e può fissare il sole: è dunque emblema della percezione diretta della luce divina e della suprema sublimazione.
È inoltre un animale rapace, nemico dei serpenti, che strisciano sul terreno, e questo ne accentua la simbologia di antagonista della materialità. Secondo il Vafþrúðnismál il vento è prodotto da Hræsvelgr, il quale, sotto forma di aquila, siede alla fine del cielo e agita le sue ali. Tale citazione è ripresa anche da Snorri Sturluson nella sua Edda in prosa, nel Gylfaginning XVIII. È stato ipotizzato che l'aquila possa essere la stessa su cui il falco Veðrfölnir è seduto tra gli occhi – immagine che simboleggia una straordinaria percezione visiva – appollaiata sui rami dell'albero cosmico Yggdrasill, scambia continuamente cattive parole con il serpente Níðhöggr, che con altri ne rode le radici. La connessione dell'aquila con l'albero cosmico appare confermata non solo da un verso che recita «sui rami dei frassini si posano le aquile», bensì anche là dove si parla di un'aquila che si trova sopra il Valhalla, dimora delle anime dei guerrieri caduti con onore, nello stesso luogo in cui cresce l'albero Læraðr, da identificare con l'albero cosmico.
L'aquila è dunque un uccello sacro, iniziatico e dotato di grande sapienza, e sul suo becco sono incise le rune. È estremamente sapiente perché è l'uccello delle origini, il primo che vola sul mondo ogni volta che un nuovo ciclo ha inizio. Dall'alto dello spazio e del tempo ha chiara percezione del mondo.
L'aquila è inoltre uccello di Odino: sotto forma di aquila questo compie il furto dell'idromele, che rende poeta chi lo beve; a tale mito alludono verosimilmente i suoi appellativi Arnhöfði, «testa di aquila», e Örn, «aquila».
Come un sacrificio al dio deve essere presumibilmente intesa anche la pratica crudele di mettere a morte i nemici incidendo la cosiddetta «aquila di sangue» (rista blóðörn): questo consisteva nello staccare le costole dalla spina dorsale, aprirle come ali di aquila ed estrarre i polmoni della vittima.
Alla definizione dell'aquila quale uccello di Odino non è estranea la qualità rapace dell'uccello, che si nutre di cadaveri: la metafora «rallegrare le aquile», «dare cibo all'aquila» vale «uccidere molti nemici».
La trasformazione magica in aquila non è tuttavia prerogativa esclusiva del dio: così, infatti, è detto dello jarl Fránmarr che vuole proteggere due donne dall'assalto di un esercito; così soprattutto è detto di alcuni giganti quali Þjazi, il rapitore di Iðunn, Suttungr, derubato da Odino del sacro idromele, o Hræsvelgr, che con il battito delle sue ali possenti genera il vento sulla terra.^[11]

L'aquila nell'iconologia e nel simbolismo cristiano

Nell'antico testamento il Libro di Ezechiele inizia con la descrizione di una visione del profeta-autore:

«Al centro apparve la figura di quattro esseri animati che avevano sembianze umane e avevano ciascuno quattro facce e quattro ali. […] Quanto alle loro fattezze, ognuno dei quattro aveva fattezze d'uomo; poi fattezze di leone a destra, fattezze di toro a sinistra e, ognuno dei quattro, fattezze di aquila.»

Si tratta del Tetramorfo, figura ripresa da San Giovanni evangelista nell'Apocalisse:

«Il primo vivente era simile a un leone, il secondo essere vivente aveva l'aspetto di un vitello, il terzo vivente aveva l'aspetto di un uomo, il quarto vivente era simile a un'aquila mentre vola.»

L'aquila, simbolo cristologico

La sua funzione di psicopompa si è evoluta, dalla leggenda siriana di Etana, nota sicuramente alle prime comunità cristiane, in immagine di Cristo salvatore, che porta le anime in cielo. Così già il Deuteronomio, nel Cantico di Mosé, assimila la figura di Dio all'aquila:

«Come un'aquila incita la sua nidiata e aleggia sopra i suoi piccoli, così Egli spiega le ali, lo prende e lo porta sulle sue penne.»^[12]

ove quell'Egli è il Signore.

Scrive Filippo di Thaon, monaco e poeta normanno del XII secolo:

«L'aquila significa / il figlio di Santa Maria, / che è un re di tutti gli uomini / senza alcun dubbio, / sta in alto e vede lontano, / sa bene cosa deve fare»

seguendo quanto ancor più esplicitamente aveva detto Sant'Ambrogio in proposito, nel suo commento ad un passo dei Proverbi:^[14]

«L'aquila si comprende come quella del Cristo che, con il suo volo, è sceso in terra. Questo genere di animale non riceve cibo prima che la castità di sua madre sia dimostrata quando con gli occhi aperti, senza battere le ciglia, può contemplare il sole. È dunque a giusto titolo che questo animale è paragonato al Salvatore perché, quando vuole catturare qualche essere, non calpesta il suolo, ma elegge un luogo elevato: così il Cristo, sospeso all'alta croce, in un fracasso terribile e in un volo tonante prende d'assalto gli inferi e porta via verso i cieli i santi che ha afferrato.»^[15]

L'aquila rigeneratrice

L'aquila aveva anche fama di rigenerarsi. Secondo una leggenda, all'aquila anziana si annebbiava la vista e si appesantivano le ali. Lei allora volava in cielo e bruciava le sue ali e il velo che le copriva gli occhi al calore del sole, dopodiché scendeva in terra e immersasi tre volte in una fonte tornava a essere giovane e vigorosa.^[16] Questa leggenda fu ripresa nella iconografia cristiana grazie ai versi del Libro dei Salmi:

«Egli [il Signore] perdona tutte le tue colpe, / guarisce tutte le tue malattie; / salva dalla fossa la tua vita, / ti corona di grazia e di misericordia, / egli sazia di beni i tuoi giorni / e tu ti rinnovi come aquila la tua giovinezza.»^[17]

e Sant'Ambrogio fa sua questa interpretazione nei suoi Sermoni:

«A dire il vero si tratta di una sola, autentica aquila, Gesù Cristo, nostro Signore, la cui gioventù è stata rinnovata quando è risuscitato dai morti. Infatti, dopo aver deposto le spoglie di un corpo corruttibile, è rifiorito rivestendo una corona gloriosa.»^[18]

Altra simbologia

L'aquila è stata attribuita come simbolo a San Giovanni Evangelista in quanto con la sua visione descritta nel Libro dell'Apocalisse avrebbe contemplato la Vera Luce del Verbo, come descritto nel Prologo del suo Vangelo, così come l'aquila può fissare direttamente la luce solare.^[19] Questa attribuzione è attestata ai tempi di Sant'Agostino (IV - V secolo).^[20] San Giovanni Evangelista viene paragonato all'aquila da Dante Alighieri, quando nella cantica del Paradiso immagina di parlare proprio con l'Evangelista:

«Non fu latente la santa intenzione / dell'aguglia [aquila, n.d.r.] di Cristo, anzi m'accorsi / dove volea menar mia professione.»

L'aquila viene anche considerata come simbolo del cristiano, chiamato dal battesimo a nuova vita e la frase del Vangelo secondo Luca: «laddove sarà il corpo, le aquile si raduneranno»^[21] fu interpretata da commentatori medievali che paragonarono il corpo al Cristo e le aquile che si radunano intorno a questo, alle anime cristiane.^[22]

Simbologia negativa

L'aquila, a causa della sua voracità e della rapidità con la quale si avventa sulla preda, ebbe anche connotazioni simboliche negative. La credenza che si cibi di pesci raggiunti e ghermiti mentre nuotano tranquilli, ne ha determinato un'interpretazione negativa, soprattutto riguardo al fatto che il pesce era considerato dai primi cristiani un simbolo di Cristo. Sotto questo aspetto fu vista anche come simbolo di Satana, che attacca e ghermisce le anime, sottraendole alla loro normale destinazione cristiana.^[23] A questa interpretazione simbolica negativa ha contribuito certamente anche la classificazione dell'aquila come animale impuro, quindi non edibile, che viene data nel Deuteronomio.^[24]

Stemmi, emblemi, armi araldiche

Con questa ricchezza di attribuzioni simboliche, l'aquila non poteva mancare negli emblemi e stemmi di qualsiasi genere: rappresentativi di eserciti, città, nazioni, casate nobiliari o di società sportive.

Fu adottata nei labari delle legioni romane, a cominciare dal consolato di Mario:^[25] e proprio sulla scia della gloria dell'Impero romano, un ampissimo novero di Stati e società l'ha usato per richiamarsi a questo, o a entità che si richiamavano a Roma.

• Repubblica di Serbia

• Germania, Bundeswappen

• Germania nazista

• Stati Uniti d'America

• Sacro Romano Impero (dopo il 1400)

• Polonia

• Impero russo

• Federazione russa

• Albania^[26]

• Repubblica Sociale Italiana: Bandiera di combattimento

• Messico

• Repubblica Ceca

• Montenegro

• Indonesia

• Emirati Arabi Uniti

• Egitto

Nella cultura di massa

• Nei videogiochi della serie di Assassin's Creed, molti personaggi di primo piano portano nomi che significano "aquila". I protagonisti di Assassin's Creed: Origins e Assassin's Creed: Odyssey possiedono entrambi un'aquila che possono mandare in ricognizione.
• Aquila (in inglese Eagle) era il nome dato dagli astronauti dell'Apollo 11 al Modulo Lunare Apollo usato per allunare il 20 luglio del 1969.
• L'aquila è il simbolo di due storici club calcistici italiani di livello nazionale: Lazio e Palermo. Hanno l'aquila come simbolo anche altri club calcistici di livello regionale, in particolare: L'Aquila, Catanzaro, Cavese.
• Una delle trasformazioni di Jonathan Chase in Manimal è quella in un'aquila.
• In Kaan principe guerriero e in BeastMaster abbiamo la figura di Sharak: nel film Sharak è effettivamente un'aquila, nella serie è un essere umano trasformato in aquila in seguito a una maledizione.
• Nella serie He-Man e i dominatori dell'universo abbiamo la Maga che ha tra i suoi poteri la capacità di diventare un'aquila: inoltre il suo costume è ispirato a quello di un'aquila.
• Un personaggio di una serie spagnola si chiama Aguila Roja, e deve il suo nome al simbolo di un'aquila stilizzata rossa.
• Una delle tecniche di combattimento di Kira di Scilla è basata sull'aquila.
• L'aquila appare come simbolo delle Guardie Horus in Stargate SG-1; oltre al fatto che la loro armatura ha l'elmo che ricorda un'aquila, l'aquila appare come tatuaggio sulle loro fronte.
• Uno zord presente in Power Rangers Wild Force è un'aquila, e anche la Yellow Ranger di quella serie ha come simbolo un'aquila.
• Un cartone animato si chiama SilverHawks e uno degli alleati presenti dei protagonisti è un robot in forma d'aquila.
• Nei Transformers (G1) abbiamo almeno due robot che possono diventare aquile: Rapax, uno dei Duoform 2, e Falcon, uno dei Predacons.
• Nel cartone dei Visionaries c'è Witterquick, che ha il potere di trasformarsi in un'aquila.
• Nella trilogia e nel libro del Il Signore degli Anelli, più volte appaiono delle aquile, legate ad uno dei personaggi più rilevanti della saga, Gandalf, salvando lui sia da Isengard, dove era stato imprigionato e successivamente salvando Frodo (il protagonista e Samvise) dalle pendici del monte fato, dopo aver gettato in esso l'anello del potere.
• Nella mitologia Tolkieriana in generale le aquile sono esseri benigni, differenziate dalle aquile comuni per la grandezza, con ali di circa sei metri per ala.

Note

Bibliografia

per Leggende, miti e simboli:

• Alfredo Cattabiani, Volario, Mondatori, Milano, 2000, ISBN 88-04-47991-4
• Louis Charbonneau-Lassay, Il bestiario del Cristo, vol II, Ed. Arkeios, Roma, 1995, ISBN 88-86495-02-1
• Jean Chevalier e Alain Gheerbrant, Dizionario dei Simboli, Biblioteca Universale Rizzoli, Milano, 1993, Vol. I, ISBN 88-17-14508-4
• La Bibbia, ed. Piemme, Casale Monferrato (AL), 1996, ISBN 88-384-2400-4

Tikrieji ereliai (lot. Aquila) – vanaginių (Accipitridae) šeimos plėšriųjų paukščių gentis.

Pasaulyje aptinkama 11 (iš jų Lietuvoje 3) tikrųjų erelių (Aquila) rūšių:

1. Aquila adalberti - Ispaninis erelis;
2. Aquila africana sin. Cassinaetus africanus, Hieraaetus africanus, Spizaetus africanus;
3. Aquila audax - Pleištauodegis erelis; Rūšis išskiriama į du porūšius: Aquila audax fleayi - tasmanini pleištauodegį erelį ir Aquila audax audax;
4. Aquila chrysaetos - Kilnusis erelis;
5. Aquila fasciata - Juostuotasis sakalinis erelis; Anksčiau vadintas Hieraaetus fasciatus.
6. Aquila gurneyi - Molukinis erelis;
7. Aquila heliaca - Karališkasis erelis;
8. Aquila nipalensis - Stepinis erelis;
9. Aquila rapax - Rusvasis erelis;
10. Aquila spilogaster - Baltapilvis sakalinis erelis; Anksčiau vadintas Hieraaetus spilogaster.
11. Aquila verreauxii - Juodasis erelis;

Eilės tvarka gentyje stambiausi yra kilnieji, juodieji, pleištauodegiai, stepiniai ir karališkieji ereliai.

Tikrieji ereliai Lietuvoje

Lietuvoje aptinkamos 3 rūšys:

• Aquila chrysaetos - Kilnusis erelis; Įrašytas į Lietuvos raudonosios knygos 1(E) kategoriją. Reguliariai stebimas per migracijas, žiemoja retai. Lietuvoje lizdavietės nežinomos, nors aplinkinėse šalyse peri.
• Aquila heliaca - Karališkasis erelis; Ypatingai retai užklystantis į Lietuvą. Lietuvoje neperi.
• Aquila nipalensis - Stepinis erelis; Ypatingai retai užklystantis į Lietuvą. Lietuvoje neperi.

Taip pat skaityti

• Lietuvos plėšrieji paukščiai

Vikižodynas

Laisvajame žodyne yra terminas Tikrieji ereliai

Ērgļu ģints (Aquila) ir vanagu dzimtas (Accipitridae) ģints, kas pieder ērgļu apakšdzimtai (Aquilinae).^[1] Ērgļu ģints putnus mēdz saukt arī par īstajiem ērgļiem. Šajā ģintī ir 11 sugas, lai gan vēl nesenā pagātnē tajā bija 14 sugas, no kurām trīs sugas tika izdalītas jaunā vidējo ērgļu ģintī (Clanga).^[1]

Latvijā saskaņā ar mūsdienu sistemātiku sastopamas 3 ērgļu ģints sugas: klinšu ērglis (Aquila chrysaetos), karaliskais ērglis (Aquila heliaca) un stepes ērglis (Aquila nipalensis).^[2] Abas pēdējās sugas novērotas tikai dažas reizes: karaliskais ērglis divas reizes,^[3] bet stepes ērglis novērots tikai vienu reizi.^[4]

Sistemātikas diskusijas

Lielākajai daļai ērgļu ģints sugu ir tumši brūns vai gandrīz melns apspalvojums, attēlā stepes ērglis (Aquila nipalensis)

Ērgļu ģints sistemātikā joprojām ir daudz neskaidrību, un tā ik pa laikam mainās. Lai arī tradicionāli ērgļu ģints putni tiek sistematizēti klijānu apakšdzimtā, pēdējo gadu pētījumi atklājuši, ka ērgļu sugas ir daudz tuvāk radniecīgas vanagu apakšdzimtas (Accipitrinae) putniem, nekā līdz šim tika domāts. Balstoties uz jaunākajiem DNS pētījumiem, dažas sugas, kas kādreiz tika sistematizētas ērgļu ģintī, mūsdienās izdalītas citās ģintīs, piemēram, rudais vanagērglis (Lophotriorchis kienerii). Rudais ērglis pašreiz tiek izdalīts rudo vanagērgļu ģintī (Lophotriorchis).^[5] Ģintī ir vēl vairākas sugas, par kurām zinātniekiem nav vienprātības.

Izskats un īpašības

Ērgļu ģints sugām visbiežāk ir tumši brūns vai gandrīz melns apspalvojums. Visām sugām ir spēcīgas, dzeltenas kājas ar asiem nagiem un līks, tumšs knābis ar dzeltenu virsknābja nāsu pauguru. To acis ir dzeltenā vai brūnā krāsā. Gaišākas krāsas sugām apspalvojums ir gaiši brūns, bet arī tām aste un spārni ir tumši brūni. Reizēm uz astes var redzēt gaišāk brūnas horizontālas joslas, bet spārnu lidspalvām var būt šaura, gandrīz balta josliņa un paši spalvu gali gaiši. Visām sugām mātīte ir lielāka nekā tēviņš.^[6]

Ērgļu ģints putni veido monogāmus pārus, kas saglabā pāra attiecības daudzu gadu garumā. Parasti tiek izdētas 2 olas, bet otrā ola tiek izdēta gadījumam, ja no pirmās neizšķiļas putnēns. Ja no abām olām izšķiļas putnēni, tad vecākais un lielākais no tiem cenšas dominēt pār jaunāko. Cīņā par vecāku atnesto barību nereti vecākais nogalina jaunāko un pat saplosa to, un apēd.^[7]

Sistemātika

Ērgļu ģints (Aquila)

• Austrālijas ķīļastes ērglis (Aquila audax)
• Āfrikas ērglis (Aquila spilogaster)
• Baltmugurērglis (Aquila verreauxii)
• Karaliskais ērglis (Aquila heliaca)
• Klinšu ērglis (Aquila chrysaetos)
• Moluku ērglis (Aquila gurneyi)
• Savannu ērglis (Aquila rapax)
• Spānijas ērglis (Aquila adalberti)
• Stepes ērglis (Aquila nipalensis)^[4]
• Svītrainais ērglis (Aquila fasciata)

Atsauces

Aquila is een geslacht van vogels uit de familie van de havikachtigen (Accipitridae).^[1] De wetenschappelijke naam van het geslacht is voor het eerst geldig gepubliceerd in 1760 door Brisson.

Soorten

De volgende soorten zijn bij het geslacht ingedeeld:^[1]

• Aquila adalberti (Spaanse keizerarend) Brehm, CL, 1861
• Aquila africana (Cassins kuifarend) (Cassin, 1865)
• Aquila audax (wigstaartarend) (Latham, 1801)
• Aquila chrysaetos (steenarend) (Linnaeus, 1758)
• Aquila fasciata (havikarend) Vieillot, 1822
• Aquila gurneyi (molukkenarend) Gray, GR, 1861
• Aquila heliaca (keizerarend) Savigny, 1809
• Aquila nipalensis (steppearend) Hodgson, 1833
• Aquila rapax (savannearend) (Temminck, 1828)
• Aquila spilogaster (Afrikaanse havikarend) (Bonaparte, 1850)
• Aquila verreauxii (zwarte arend) Lesson, 1831

Sinds 2013 op de IOC World Bird List afgesplitst in geslacht Clanga

• Clanga clanga (bastaardarend)
• Clanga hastata (Indische schreeuwarend)
• Clanga pomarina (schreeuwarend)

Aquila, òg kalla kongeørnslekta,^[1] er ei biologisk slekt av ekte ørner. Ørner er ikkje ei naturleg gruppe, men nemner eigentleg rovfuglar store nok til å jakte større byttedyr. Lerner og Mindell har samla Aquila i ein underfamilie Aquilinae, saman med følgjande andre slekter av ørner: Ictinaetus, Hieraaetus, Lophotriorchis, Polemaetus, Lophaetus, Nisaetus, Spizaetus og Stephanoaetus. ^[2]

Artslista

Kongeørnslekta i rekkjefølgje etter Clementslista versjon 6.6 frå august 2011 ^[3] med norske namn etter Norske navn på verdens fugler. ^[4]

• Småskrikørn, Aquila pomarina
• Indiaskrikørn, Aquila hastata
• Storskrikørn, Aquila clanga
• Savanneørn, Aquila rapax
• Steppeørn, Aquila nipalensis
• Iberiaørn, Aquila adalberti
• Keisarørn, Aquila heliaca
• Jungelørn, Aquila gurneyi
• Kongeørn, Aquila chrysaetos
• Kilehaleørn, Aquila audax
• Kongoskogørn, Aquila africana
• Klippeørn, Aquila verreauxii
• Haukørn, Aquila fasciata
• Afrikahaukørn, Aquila spilogaster

Kjelder

Referansar

Aquila er en slekt i haukefamilien (Accipitridae) som består av elleve arter med storvokste typiske ørner. De fleste artene er knyttet til Afrika og Eurasia, inkludert Australasia. Én art finnes imidlertid også i Nord-Amerika, nemlig kongeørn (A. chrysaetos).

Inndeling

Inndelingen følger HBW Alive og er i henhold til Thiollay (2017).^[2] Norske navn på artene følger Norsk navnekomité for fugl og er i henhold til Syvertsen et al. (2008).^[1]

• Accipitridae, haukefamilien
  • Accipitrinae, (sanne ørner)
    • Aquila
      • A. rapax, savanneørn
      • A. nipalensis, steppeørn
      • A. adalberti, iberiaørn
      • A. heliaca, keiserørn
      • A. gurneyi, jungelørn
      • A. chrysaetos, kongeørn
      • A. audax, kilehaleørn
      • A. verreauxii, klippeørn
      • A. fasciata, haukørn
      • A. spilogaster, afrikahaukørn
      • A. africana, kongoskogørn

Referanser

Eksterne lenker

• (sv) Aquila hos Dyntaxa
• (en) Aquila – oversikt og omtale av artene i WORMS-databasen
• (en) Aquila i Encyclopedia of Life
• (en) Aquila i Global Biodiversity Information Facility
• (en) Aquila hos Fossilworks
• (en) Aquila hos NCBI
• (en) Aquila hos ITIS
• (en) Kategori:Aquila – bilder, video eller lyd på Wikimedia Commons
• (en) Aquila – galleri av bilder, video eller lyd på Wikimedia Commons
• Aquila – detaljert informasjon på Wikispecies

Aquila, orły – rodzaj ptaków z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji, Ameryce Północnej, Afryce i Australii^[9].

Morfologia

Długość ciała 50–104 cm; masa ciała samców 938–4550 g, samic 1153–7200 g; rozpiętość skrzydeł 103–176 cm^[10].

Systematyka

Etymologia

• Aquila: łac. aquila – orzeł, być może od aquilus – w ciemnym kolorze; orzeł przedni był emblematem legionów rzymskich, na których sztandarach znajdowała się podobizna orła z podniesionymi skrzydłami^[11].
• Aetos: gr. αετος aetos – orzeł^[12]. Gatunek typowy: Falco chrysaetos Linnaeus, 1758.
• Chrysaetus: gr. χρυσος khrusos – złoty; αετος aetos – orzeł^[13]. Gatunek typowy: Chrysaetus aquilinus R.H. Sweeting, 1837 = Falco chrysaetos Linnaeus, 1758.
• Pteroaetus: gr. πτερον pteron – skrzydło, pióro; αετος aetos – orzeł^[14]. Gatunek typowy: Aquila verreauxii Lesson, 1831.
• Uroaetus: gr. ουρα oura – ogon (tj. długoogonowy); αετος aetos – orzeł^[15]. Gatunek typowy: Vultur audax Latham, 1801.
• Asturaetos: rodzaj Astur Lacépède, 1799; gr. αετος aetos – orzeł^[16]. Gatunek typowy: Aquila wiedii A.L. Brehm, 1855 = Aquila fasciata Vieillot, 1823.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[17]:

• Aquila nipalensis – orzeł stepowy
• Aquila rapax – orzeł sawannowy
• Aquila adalberti – orzeł iberyjski
• Aquila heliaca – orzeł cesarski
• Aquila africana – orzeł białobrzuchy
• Aquila chrysaetos – orzeł przedni
• Aquila gurneyi – orzeł molucki
• Aquila audax – orzeł australijski
• Aquila verreauxii – orzeł czarny
• Aquila fasciata – orzeł południowy
• Aquila spilogaster – orzeł plamisty

W Bullock Creek w Terytorium Północnym w Australii odkryto pochodzący z miocenu koniec kości barkowej nieopisanego dotąd gatunku Aquila bullockensis^[18].

Przypisy

Bibliografia

1. J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2016. [dostęp 2017-09-14]. (ang.)
2. J.J. Kaup: Classification der Säugethiere und Vögel. Darmstadt: C. W. Leske, 1844, s. 1–144. (niem.)

Aquila é um género de águias.

Espécies

• Águia-de-bonelli, Aquila fasciata - anteriormente Hieraaetus fasciatus
• Águia-calçada, Aquila pennata - também designada Hieraaetus pennatus
• Aquila spilogastra - anteriormente Hieraaetus spilogaster
• Águia-real, Aquila chrysaetos
• Águia-imperial-oriental, Aquila heliaca
• Águia-imperial-ibérica, Aquila adalberti
• Águia-das-estepes, Aquila nipalensis
• Águia-rapace, Aquila rapax
• Águia-gritadeira, Aquila clanga
• Águia-pomarina, Aquila pomarina
• Aquila hastata
• Águia-negra-africana, Aquila verreauxii
• Águia-de-gurney, Aquila gurneyi
• Águia-de-wahlberg, Aquila wahlbergi
• Aquila audax
• Aquila africana, também designada por Spizaetus africanus

Acvila este un gen de păsări răpitoare de zi, mari, puternice, cu ciocul drept la bază și încovoiat la vârf, cu pene care acoperă picioarele până la degete, cu gheare puternice și cu aripi lungi și ascuțite. Acvila este o pasăre de pradă din ordinul Falconiformes, familia Accipitridae, subfamilia Buteoninae. Acvilele se caracterizează în general prin dimensiunea lor mare, construcția robustă, capul și ciocul greu.

Ca toate păsările de pradă, acvila are un cioc mare, puternic și ascuțit pentru a desprinde carnea de pe pradă. Posedă de asemenea tarsuri și gheare puternice. În plus au și o acuitate vizuală foarte bună, care le permite să vadă potențiale prăzi la distanță.

Acvila a fost utilizată de multe popoare și civilizații (cum ar fi mayașii, aztecii și egiptenii) ca simbol național și în special ca simbol imperial, fiind considerată o întruchipare a puterii sau a frumuseții. Amon Ra, cea mai mare zeitate la anticii egipteni (într-o anumită perioadă istorică), era reprezentat ca un om cu cap de acvilă, purtând discul solar în cap. Stema Moldovei este însemnată cu acvila fiindcă simbolizează putere și răbdare.

Alte specii

De asemenea au numele de acvilă și următoarele specii:

• Oroaetus isidorii
• Spizaetur melanoleucus
• Buteo swainsoni
• Busarellus nigricollis
• Buteo albicaudatus
• Buteo albigula
• Buteo albonotatus
• Buteo brachyurus
• Buteo jamaicensis
• Buteo lecorrhous
• Buteo poecilochious
• Buteo polyosoma
• Buteo platypterus
• Buteogallus meridionalis
• Buteogallus urubitinga
• Geranoaetus melanoleucus
• Harpyhaliaetus solitaris
• Parabuteo unicinctus
• Therathopius educatus

Vezi și

• Acvila de câmp
• Acvila Imperial iberică
• Acvila de munte
• Acvila filipineză
• Acvila harpie
• Acvila coronată
• Acvila porumbacă
• Șerparul
• Vulturul pleșuv
• Vulturul crestat
• Acvila lui Haast (dispărută)
• Acvila țipătoare

Orli (znanstveno ime Aquila) so rod ujed iz družine kraguljev, v katerega uvrščamo 11 vrst:^[1]

• roparski orel (Aquila rapax)
• stepski orel (Aquila nipalensis)
• španski kraljevi orel (Aquila adalberti)
• kraljevi orel (Aquila heliaca)
• Aquila gurneyi
• planinski orel (Aquila chrysaetos)
• repati orel (Aquila audax)
• kafrski orel (Aquila verreauxii)
• Aquila africana
• kragulji orel (Aquila fasciata)

Razširjeni so večinoma po Starem svetu (Afrika, Azija in Evropa), le dve vrsti živita v Oceaniji, območje razširjenosti planinskega orla pa obsega tudi Severno Ameriko.

Sklici

Aquila är ett släkte som tillhör familjen hökartade rovfåglar och som omfattar ett antal större rovfåglar som alla kallas örnar. Örnar är inte ett taxonomisk begrepp utan används för att beskriva större rovfåglar som inte nödvändigtvis är nära besläktade.

Det utmärks genom stora och breda vingar samt en ganska stark, från roten avsmalnande näbb, som har övre och undre kanterna parallella. Näsborrarna är tvärställda och fötterna fjäderklädda på hela främre sidan. Arterna i släktet vistas i bergiga skogstrakter, några även i lundar och lövträdsdungar. De lever av små däggdjur och fåglar, men förtär även, i synnerhet vintertid, döda djur.

Arterna bygger mycket stora och platta bon på klippor eller i höga träd. Honan ruvar äggen ensam.

Taxonomi

Aquila tillhör en grupp med närbesläktade släkten av "typiska" örnar i Hieraaetus, Lophaetus och Ictinaetus. Uppdelningen av dessa släkten har tidigare varit omdiskuterad, men efter DNA-studier^[1] råder relativ konsensus kring taxonomin.

Följande arter placeras numera i Aquila:

• Stäppörn (Aquila nipalensis)
• Savannörn (Aquila rapax)
• Spansk kejsarörn (Aquila adalberti)
• Kejsarörn (Aquila heliaca)
• Kungsörn (Aquila chrysaetos)
• Cassinörn (Aquila africana) – tidigare i Spizaetus
• Gurneyörn (Aquila gurneyi)
• Kilstjärtsörn (Aquila audax)
• Klippörn (Aquila verreauxii)
• Hökörn (Aquila fasciata) – tidigare i Hieraaetus
• Afrikansk hökörn (Aquila spilogaster) – tidigare i Hieraaetus

En förhistorisk art utdöd under holocen, tyrrenörn (Aquila nipaloides), finns också beskriven.

Följande arter har tidigare placerats i släktet:

• Wahlbergs örn (Hieraaetus wahlbergi)
• Fläckörn (Hieraaetus ayresii)
• Pygméörn (Hieraaetus weiskei)
• Dvärgörn (Hieraaetus pennata)
• Småörn (Hieraaetus morphnoides)
• Större skrikörn (Clanga clanga)
• Mindre skrikörn (Clanga pomarina)
• Indisk skrikörn (Clanga hastata)
• Rödbukig örn (Lophotriorchis kienerii)

Källor

• Delar av texten är översatt från engelska wikipedias artikel Aquila (genus) läst 2008-01-12

Den här artikeln är helt eller delvis baserad på material från Nordisk familjebok, Landörnsläktet, 1904–1926.

• Wikimedia Commons har media som rör Aquila (släkte).
  Bilder & media

Орел (Aquila Brisson, 1760) — рід хижих птахів родини яструбових (Accipitridae), підродини яструбиних (Accipitrinae) або орлиних (Aquilinae) (залежно від джерела класифікації), всі представники можуть називатися орлами, хоча зазвичай термін «орел» ширший.

Найсильнішим та найбільшим представником цього роду є беркут. Він здатен нападати на малих оленів, лосів, великих та дрібних гризунів.

Рід включає близько 10 видів (систематика роду суперечлива), з яких в Україні зустрічаються перші 5 видів:

• Беркут (Aquila chrysaetos)
• Підорлик великий (Aquila clanga)
• Орел степовий (A. nipalensis)
• Підорлик малий (Aquila pomarina)
• Орел-могильник (Aquila heliaca)
• Орел-карлик яструбиний (Aquila fasciata)
• Орел австралійський (Aquila audax)
• Могильник іспанський (Aquila adalberti)
• Орел молуцький (Aquila gurneyi)
• Орел рудий (Aquila rapax)
• Орел кафрський (Aquila verreauxi)
• Орел білоголовий (Aquila wahlbergi)
• Aquila africanus (інколи відносять до роду Spizaetus)
• Aquila hastata (нерідко розглядають як підвид підорлика малого (Aquila pomarina)

Aquila là một chi chim trong họ Accipitridae.^[1]

Các loài

• Aquila rapax (Temminck, 1828) - Đại bàng nâu^[2].
• Aquila nipalensis (Hodgson, 1833) - Đại bàng hung^[2].
• Aquila adalberti (C.L.Brehm, 1861)
• Aquila heliaca (Savigny, 1809) - Đại bàng đầu nâu^[2].
• Aquila gurneyi (G.R.Gray, 1861) - Đại bàng Gurney.
• Aquila chrysaetos (Linnaeus, 1758) - Đại bàng vàng.
• Aquila audax (Latham, 1802) - Đại bàng đuôi nêm.
• Aquila verreauxii (Lessoni) 1831 - Đại bàng Verreaux.
• Aquila africana (Cassin, 1865)
• Aquila fasciata (Vieillot, 1822) - Đại bàng má trắng^[2].
• Aquila spilogaster (Bonaparte, 1850)