Branched Centaury

Centuria nadobna, centuria czerwona, tysięcznik czerwony (Centaurium pulchellum) – gatunek z rodziny goryczkowatych (Gentianaceae). Występuje w Europie, Azji i Afryce. W Polsce spotykana od niżu po regiel dolny, objęta ochroną.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Europie, Azji i Afryce^[2]. W Polsce w rozproszeniu na niżu, w pasie wyżyn aż po regiel dolny^[3].

Morfologia

Łodyga

Dorasta przeciętnie od 5 do 15 cm wysokości i przeważnie jest rozgałęziona na całej wysokości, naga, 4-kanciasta.

Liście

Nie wydaje rozety (różyczki liści w nasadzie), tylko pęd pokryty podługowatojajowatymi liśćmi łodygowymi. Są siedzące, ustawione parami, 3–5 nerwowe i zaostrzone (przynajmniej górne), dorastają do 15(20 mm długości, całobrzegie.

Kwiaty

Czerwone kwiaty skupione w luźne dwuramienne wierzchotki. Płatki mają ukośnie wzniesione łatki, a rąbek korony jest lejkowato zagłębiony.

Owoce

Podłużna Torebka długości 7–10 mm z licznymi, drobnymi nasionami^[3].

• Pokrój

• Kwiaty

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od czerwca do września. Rośnie na wilgotnych łąkach, przydrożach, polach, ugorach i namuliskach. Poza tym na brzegach jezior, stawów oraz na solniskach śródlądowych i przybrzeżnych^[3]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Isoeto-Nanojuncetea i gatunek wyróżniający dla zbiorowiska Centaurium pulchellum-Pottia^[4].

Systematyka i zmienność

Synonimy^[2]: Gentiana pulchella Sw. (basionym), Centaurium pulchellum (Sw.) Druce (nazwa nieprawidłowo opisana w Fl. Berkshire 342. 1898, nom. inval.), Centaurium pulchellum E.H.L. Krause (nazwa nieprawidłowo opisana w J. Sturm, Deutschl. Fl. ed. 2, 10:14. 1903, nom. inval.).

Centuria nadobna tworzy mieszańce z centurią pospolitą (Centaurium erythraea) i c. nadbrzeżną (Centaurium littorale)^[5].

Zagrożenia i ochrona

W latach 2004–2014 roślina była objęta w Polsce ścisłą ochroną^[6]. Od 2014 roku podlega ochronie częściowej^[7]. Niektóre stanowiska są zagrożone przez osuszanie terenów oraz bezpośrednie niszczenie w wyniku np. rekreacyjnego użytkowania jezior^[3].

Zastosowanie

Centuria nadobna jest rośliną leczniczą, wykorzystywaną wyłącznie w medycynie ludowej. Surowcem zielarskim jest ziele, z którego wyodrębnić można alkaloidy, ponadto występują w nim gorycze i związki żywicowe. Medycyna ludowa zaleca stosowanie odwaru z ziela (20 gramów na 1 litr wody) w zaburzeniach trawienia, bezsoczności, niedokwasocie, oraz przy przeroście gruczołu krokowego.

Przypisy