Math o blanhigyn, di-flodau, ac un o lysiau'r afu yw Chwiplys twmpathog (enw gwyddonol: Bazzania trilobata; enw Saesneg: greater whipwort neu threelobed bazzania). O ran tacson, mae'n perthyn i deulu'r Lepidoziaceae yn urdd y Jungermanniales, o fewn y dosbarth Jungermanniopsida.[1]
Mae’r rhywogaeth hon i’w chanfod yng Nghymru a Chernyw, yr Alban, gogledd-ddwyrain Lloegr ac yma ac acw yn iwerddon. Mae i'w chael, hefyd, mewn sawl gwlad arall yn Hemisffer y Gogledd.
Mae gan y Chwiplys twmpathog dair rhes o ddail bach, sy'n wahanol i fwsoglau sydd â dail bach sydd fel arfer mewn mwy na thair rhes o amgylch y coesyn. Mae'n un o'r llysiau afu deiliog mwyaf.
Mae trilobata yn un o lysiau'r afu mwyaf nodweddiadol a hawdd ei adnabod mewn coetir llaith. Fel arfer mae'n tyfu yn gymharol fawr (hyd at 10 cm ar draws), fe'i ceir mewn twmpathau gwyrdd llachar neu frown-wyrdd, gydag choesynnau 4–6 mm o led. Mae'r dail bron yn 3 mm eu lled a'u hyd.
Planhigion anflodeuol bach o'r rhaniad Marchantiophyta yw llysiau'r afu. Defnyddir y term "lysiau'r afu" am un planhigyn, neu lawer. Erbyn 2019 roedd tua 6,000 o rywogaethau wedi cael eu hadnabod gan naturiaethwyr.[2] Fe'u ceir ledled y byd, mewn lleoedd llaith gan amlaf. Mae gan lawer ohonynt goesyn a dail ac maent yn debyg i fwsoglau o ran golwg.
Mae rhai rhywogaethau i'w cael yng Nghymru; gweler y categori yma.
Math o blanhigyn, di-flodau, ac un o lysiau'r afu yw Chwiplys twmpathog (enw gwyddonol: Bazzania trilobata; enw Saesneg: greater whipwort neu threelobed bazzania). O ran tacson, mae'n perthyn i deulu'r Lepidoziaceae yn urdd y Jungermanniales, o fewn y dosbarth Jungermanniopsida.
Mae’r rhywogaeth hon i’w chanfod yng Nghymru a Chernyw, yr Alban, gogledd-ddwyrain Lloegr ac yma ac acw yn iwerddon. Mae i'w chael, hefyd, mewn sawl gwlad arall yn Hemisffer y Gogledd.
