Barbados Cherry Family

Malpigiowate (Malpighiaceae) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców. Obejmuje ok. 75^[2]–77^[3] rodzajów z ponad 1,3 tysiącami gatunków^[3]. Są to rośliny występujące w strefie tropikalnej i subtropikalnej, przy czym najbardziej zróżnicowane są na kontynentach amerykańskich. Do roślin mających duże znaczenie ekonomiczne należy Malpighia emarginata – kultygen uzyskany z gatunku malpigia granatolistna Malpighia glabra, którego owoce znane pod nazwą acerola, są spożywane w stanie świeżym, przerabiane na napoje, służą do aromatyzowania lodów i alkoholi. Podobnie stosowane są owoce gatunku Byrsonima crassifolia i wielu innych o owocach jagodowych, zwłaszcza z rodzaju Bunchosia. Niektóre gatunki zawierają substancje o właściwościach halucynogennych (np. Callaeum antifebrile i Banisteriopsis caapi, kory tego ostatniego używa się do wyrobu napoju ayahuasca). Liczne gatunki z tej rodziny uprawiane są w strefie międzyzwrotnikowej jako rośliny ozdobne^[3].

Morfologia

Pokrój

Drzewa, krzewy, byliny oraz pnącza, zarówno drewniejące jak i zielne. Na pędach występują włoski proste i charakterystyczne dla rodziny włoski dwudzielne, podobne do igły kompasu^[3].

Liście

Naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe lub w okółkach po trzy. U ich nasady znajdują się wolne lub zrośnięte przylistki. Blaszki liściowe pojedyncze, całobrzegie lub rzadziej klapowane lub ząbkowane. Na dolnej stronie blaszki i ogonku liściowym często występują gruczołki^[3].

Kwiaty

Obupłciowe (u roślin z rodzaju Stigmaphyllon czasem też tylko pręcikowe – męskie), promieniste lub grzbieciste. Na szypule kwiatowej występuje para podkwiatków. Kwiaty zebrane są w wyrastające na końcach pędów lub w kątach liści złożone wiechy i grona z kilkukwiatowymi [baldachogrono|baldachogronami]] lub baldachami. Działki kielicha w liczbie 5 są wolne lub zrośnięte u nasady. Płatki korony w liczbie 5 mają zwykle paznokieć i brzeg zakończony rzęskami, frędzlami lub ząbkowany. Często górny płatek jest większy i inaczej zabarwiony od pozostałych. Pręciki występują najczęściej w liczbie 10, czasem pojedynczy pręcik bywa większy od pozostałych. Nitki pręcików zrastają się przynajmniej u nasady. Zalążnia jest górna (wpół dolna tylko u Barnebya), trójkomorowa i zwieńczona trzema szyjkami słupka, czasem zrośniętymi w pojedynczy słupek^[3].

Owoce

Rozłupnie rozpadające się na trzy części, rzadziej skrzydlaki lub pestkowce^[3].

Systematyka

Rodzina siostrzana dla nadwodnikowatych (Elatinaceae), od których oddzieliła się ok. 94 miliony lat temu^[3].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla nadwodnikowatych (Elatinaceae), wchodzi w skład obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych^[1].

malpigiowce

Putranjivaceae

Lophopyxidaceae

Caryocaraceae – drzewipestowate

Centroplacaceae

Malpighiaceae – malpigiowate

Elatinaceae – nadwodnikowate

Balanopaceae

Trigoniaceae

Dichapetalaceae

Chrysobalanaceae – złotośliwowate

Euphroniaceae

Wykaz rodzajów^[2]

• Acmanthera Griseb.
• Acridocarpus Guill. & Perr.
• Adelphia W. R. Anderson
• Aenigmatanthera W. R. Anderson
• Alicia W. R. Anderson
• Amorimia W. R. Anderson
• Aspicarpa Rich.
• Aspidopterys A.Juss.
• Banisteriopsis C.B.Rob. ex Small
• Barnebya W.R.Anderson & B.Gates
• Blepharandra Griseb.
• Brachylophon Oliv.
• Bronwenia W. R. Anderson & C. Davis
• Bunchosia Rich. ex Kunth – mnichówka
• Burdachia Mart. ex A.Juss.
• Byrsonima Rich. ex Kunth – ozłoka
• Calcicola W. R. Anderson & C. Davis
• Callaeum Small
• Camarea A.St.-Hil.
• Carolus W.R.Anderson
• Caucanthus Forssk.
• Christianella W.R.Anderson
• Coleostachys A.Juss.
• Cordobia Nied.
• Cottsia Dubard & Dop
• Diacidia Griseb.
• Diaspis Nied.
• Dicella Griseb.
• Digoniopterys Arenes
• Dinemagonum A.Juss.
• Dinemandra A.Juss.
• Diplopterys A.Juss.
• Echinopterys A.Juss.
• Ectopopterys W.R.Anderson
• Excentradenia W.R.Anderson
• Flabellaria Cav.
• Flabellariopsis R.Wilczek
• Gallardoa Hicken
• Galphimia Cav.
• Gaudichaudia Kunth
• Glandonia Griseb.
• Heladena A.Juss.
• Henleophytum H.Karst.
• Heteropterys Kunth
• Hiptage Gaertn.
• Hiraea Jacq.
• Janusia A.Juss.
• Jubelina A.Juss.
• Lasiocarpus Liebm.
• Lophanthera A.Juss.
• Lophopterys A.Juss.
• Madagasikaria C. Davis
• Malpighia L. – malpigia
• Malpighiodes Nied.
• Mascagnia (Bertero ex DC.) Colla
• Mcvaughia W.R.Anderson
• Mezia Schwacke ex Nied.
• Microsteira Baker
• Mionandra Griseb.
• Niedenzuella W.R.Anderson
• Peixotoa A.Juss.
• Philgamia Baill.
• Psychopterys W. R. Anderson & S. Corso
• Pterandra A.Juss.
• Ptilochaeta Turcz.
• Rhynchophora Arenes
• Spachea A.Juss.
• Sphedamnocarpus Planch. ex Benth.
• Stigmaphyllon A.Juss.
• Tetrapterys Cav.
• Thryallis Mart.
• Triaspis Burch.
• Tricomaria Gillies ex Hook. & Arn.
• Tristellateia Thouars
• Verrucularia A.Juss.

Pozycja w systemach Reveala

James L. Reveal w swym systemie z lat 90. XX wieku zaliczył malipigiowate do rzędu Vochysiales: gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Magnoliopsida Brongn., podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Geranianae Thorne ex Reveal, rząd Vochysiales Dumort., podrząd Malpighiineae Engl., rodzina malpigiowate (Malpighiaceae Juss.)^[4].

W systemie z 2007 Reveal rodzinę umieścił w rzędzie wilczomleczowców Euphorbiales obejmującym znaczną część malpigiowców w ujęciu APWeb^[5].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• W. R. Anderson, C. Anderson i C. C. Davis: Malpighiaceae (ang.). 2006–. [dostęp 2009-03-10].