El guanacu (del quechua wanaku)[2] (Lama guanicoe) ye una especie de mamíferu artiodáctilu de la familia Camelidae mesma d'América del Sur. Ye un animal selvaxe (n'oposición a la llapada), elegante, de güesus finos, con un altor averáu de 1,60 metros y cerca de 91 kilogramos de pesu.[3] Los guanacos nuevos son llamaos chulengos.[4]
Según la Llista Colorada de la UICN clasifícase como una especie distinta, Lama guanicoe,[1] con dos subespecies: Lama guanicoe cacsilensis o "guanacu peruanu" y Lama guanicoe guanicoe o "guanacu sureñu";[5] según Mammals Species of the World los guanacos corresponderíen a dos subespecies de Lama glama: Lama glama cacsilensis y Lama glama guanicoe.[6]
Al igual que la llapada, (camélido domésticu que baxa del guanacu) el guanacu ye un camélido que ye inclusive más escasu qu'el de l'alpaca. Ta revistíu por una pelame doble y gruesu que lu protexe.
El so altor a la cruz ye de 1 a 1,2 m y, si inclúyese la cabeza, ente 1,8 a 1,9 m.[7] Los guanacos caracterizar por ser los animales de mayor tamañu de la Patagonia (quitando los mamíferos marinos). El so pesu ye típicamente'l doble qu'el de les vicuñas, alredor de los 100 kg, pero puede algamar hasta los 140 kg. La so pelame ye más llargu qu'el de la vicuña pero más curtiu qu'el de l'alpaca; ye tamién d'escelente calidá y de color acoloratáu nos guanacos sureños del Perú. El diámetru de la fibra bazcuya ente 16 y 18 micrómetros, y ye bien llixera porque, a diferencia de la llana d'oveya y a semeyanza cola de la vicuña, ye bueca.
Una carauterística de los guanacos ye que tienen la cabeza escura y la parte ventral y les pates de color más ablancazáu. El guanacu norteño ye l'antecesor de la llapada. El promediu de vida del animal ye de 20 a 25 años.
Vive en fataos pequeños conformaos por un machu y delles femes coles sos críes. Si'l machu detecta dalgún peligru alvierte al grupu por aciu un balido.[8]
El guanacu puede correr a unos 64 km/h.[9] La velocidá ye importante pa la so supervivencia, por cuenta de qu'en los llugares abiertos onde viven nun hai onde escondese fácilmente.
El so principal depredador ye'l puma. Otru depredador en forma ocasional ye'l foín coloráu. Anque los ataques reparar en solitariu, esti foín tien dimensiones corporales respetables pa dar caza a críes ya inclusive adolescentes.[10] Esti comportamientu yera desconocíu hasta 2007, cuando s'empezar a reparar la depredación na reserva Karukinka, en Tierra del Fueu. Los científicos axusten la razón de la supuesta nueva depredación a l'adversa condición climática de la isla, que fai arralecer l'alimentu y debilita los animales. Tamién se piensa como factor l'ausencia de pumes en Tierra del Fueu, que dexa ocupar al foín el nichu ecolóxicu d'aquel. A lo último, presumir qu'esti comportamientu nun ye nuevu, una y bones el foín ye nocherniegu, vezu que-y dexa cobrar preses en mayoría, pero enzanca la observación. Ante l'amenaza del foín coloriáu los guanacos recurren a estratexes de cooperación pa protexer a les sos críes con una formación d'escudu, un círculu alredor de los vulnerables. Si tien ésitu saca a pataes al cánidu, anque ye imposible faelo con un puma.[11]
Alimentar de yerbes, mofu y tubérculos.[8] Los guanacos son conocíos pol so gran habilidá pa cuspir, tantu cuspia como yerbes que puedan tar mazcando.
La dómina de celu asocede ente payares y febreru. Los machos tórnense entós agresivos y lluchen ente sigo poles femes. Dempués d'once meses de xestación naz una sola cría.[8]
Habita namái en América del Sur, calteniendo poblaciones en tol oeste de l'Arxentina y de Bolivia, gran parte de Chile, y poblaciones menores nel oeste de Paraguái y Perú. Cuando los europeos llegaron a Suramérica, envaloraron la so cantidá en 500 000 exemplares.
Por efeutu de la cacería desafranada y el deterioru del so hábitat hai zones nes que'l guanacu ye consideráu una especie en peligru, yá que son cazaos pola so carne, cueru y llana. Na rexón alto andina y puneña les poblaciones son pequeñes, atopándose en munchos casos nun amenorgamientu progresivu de los sos númberos.
Na Provincia de Tierra del Fueu al nun tener un depredador como'l puma, el so númberu va n'aumentu dexándose'l so caza en ciertes dómines del añu.
El guanacu (del quechua wanaku) (Lama guanicoe) ye una especie de mamíferu artiodáctilu de la familia Camelidae mesma d'América del Sur. Ye un animal selvaxe (n'oposición a la llapada), elegante, de güesus finos, con un altor averáu de 1,60 metros y cerca de 91 kilogramos de pesu. Los guanacos nuevos son llamaos chulengos.
