Diospyros ye un xéneru, perteneciente a la familia Ebenaceae, que se compon d'unos 750 especies y taxones infraespecíficos aceptaos, de los cuasi 1.900 descritos,[3] d'árboles caducifolios y siempreverdes. La mayoría son de los trópicos, con poques especies de clima templáu. Hai d'importancia comercial, tantu polos sos frutos comestibles (D. kaki y D. virginiana) o pola so madera. Hai dos grupos comerciales de ébanu: l'ébanu "negru puru" (D. ebenum, y otres especies) y l'ébanu "coromandel", (D. celebica) o 'Ébanu de Macasar' d'orixe asiáticu. En munches especies del xéneru, el tipu negru nun esiste: la madera de tales especies puede acutase pal so usu, por casu D. virginiana.
Árboles xeneralmente dioicos. Tueru erecto, bien ramificáu. Flores usualmente tetrámeres. Fueyes alternes, simples, enteres. Mota fondamente lobado. Corola de urceolada a rotada, con lóbulos patentes o recurvos, los de les flores masculines xeneralmente de distintu tamañu que los de les flores femenines. Estambres usualmente 16, hipóginos o insertos na base de la corola; los de les flores femenines tán convertíos n'estaminodios. Ovariu xeneralmente tetralocular, o con 8 lóculos por falses divisiones. Frutu en baga.[4]
Les especies de Diospyros son l'alimentu de bárabos de delles camparines: Eupseudosoma aberrans, Eupseudosoma nevada, Hypercompe indecisa y munches otres.
El xéneru foi descritu por Carlos Linneo y publicáu en Species Plantarum, vol. 2, p. 1057, 1753.[5] La especie tipo ye: Diospyros lotus L.
Diospyros (διόσπυρον): nome xenéricu que procede del griegu Διός "de Zeus" y πυρός "granu", "trigu" polo que significa orixinalmente "granu o frutu de Zeus". El autores de l'antigüedá usaron el vocablu con sentíos diversos: Teofrasto menta un dióspyros –un árbol con pequeños frutos comestibles de huesecillo duru–, el que según paez ye'l almez (Celtis australis L., ulmáceas), y Pliniu'l Vieyu (27.98) y Dioscorides usar como otru nome del griegu lithóspermon, de líthos = piedra y spérma = "semienta, grana", y que davezu s'identifica col Lithospermum officinale L. (boragináceas). Linneo tomó'l nome xenéricu de Dalechamps, quien llamó al Diospyros lotus "Diospyros sive Faba Graeca, latifolia".[6]
Del xéneru esisten más de 700 especies que s'estremen ente otros por ser o non astringentes antes de la maduración fisiolóxica de los frutos. Hai variedaes qu'antes de la maduración normal na cual la magaya toma una consistencia bien blanda, tienen un altu conteníu de taninos solubles lo cual fai-yos ser astringentes y desagradables de comer a les persones. Otres variedaes antes de la maduración fisiolóxica tienen un baxu conteníu de taninos solubles o estos son insolubles colo cual nun s'esleen na cuspia humana y por tantu nun dan la sensación de astringencia. La astringencia sume nel maduror fisiolóxicu, pero l'inconveniente que supón pa la manipulación y tresporte de tener una magaya blanda fai qu'anguaño aumenten les variedaes non astringentes o que s'esanicie artificialmente ésta nes variedaes astringentes pa poder comercializar los frutos cola magaya dura.
Hai muncha variabilidá en tamañu y sabor; puede ser frutos de color coloráu, anaranxáu o mariellu.
Diospyros ye un xéneru, perteneciente a la familia Ebenaceae, que se compon d'unos 750 especies y taxones infraespecíficos aceptaos, de los cuasi 1.900 descritos, d'árboles caducifolios y siempreverdes. La mayoría son de los trópicos, con poques especies de clima templáu. Hai d'importancia comercial, tantu polos sos frutos comestibles (D. kaki y D. virginiana) o pola so madera. Hai dos grupos comerciales de ébanu: l'ébanu "negru puru" (D. ebenum, y otres especies) y l'ébanu "coromandel", (D. celebica) o 'Ébanu de Macasar' d'orixe asiáticu. En munches especies del xéneru, el tipu negru nun esiste: la madera de tales especies puede acutase pal so usu, por casu D. virginiana.
Xurma (lat. Diospyros) — Ebena-Ebenaceae fəsiləsindən olub, bir sıra subtropik ölkələrdə (Cənubi Asiya, Afrika, Amerika ölkələrində) geniş yayılmışdır. Xurma birtoxumlu, ətirli və şirin dadlı meyvədir. Yetişəndə qırmızı və ya qonur-qırmızı rəng alır. Lət hissəsi şirin və dadlıdır. Xurma ağacı çox məhsuldar bitkidir, onun müxtəlif növləri vardır. Azərbaycanda becərilən xurma (Şərq xurması - Diospyros kaki), əsasən Lənkəran zonasında (Astara, Lənkəran, Masallı), bundan başqa, Göyçay, Ağdaş, Ağdam, Gəncə,Balakən Zaqatala rayonlarında becərilir. Şərq xurmasından başqa Azərbaycanda iki növ yabanı xurmaya da rast gəlinir. Bunlar da Qafqaz xurması (Diospyros lotus) və Virgin xurması (Diospyros virginiana) adlanır.
Azərbaycanda becərilən şərq xurmasının tərkibində 13-16% qlükoza və fruktoza şəkəri, 0,8%-ə qədər üzvi turşular, aşı maddələri, karotin, C vitamini və yod birləşmələri olduğuna görə onun mühüm müalicəvi əhəmiyyəti vardır. Şərq xurmasını zəiflik, qanazlığı, vitamin azlığı, xroniki mədə-bağırsaq xəstəlikləri zamanı yedikdə çox faydalıdır. O, həzm prosesinin fəaliyyətini artırır, maddələr mübadiləsini nizama salır, həmçinin triotoksikoz, ürək-damar sistemi xəstəliklərinin müalicəsinə yaxşı təsir göstərir.
Xurmanın insan orqanizminə böyük xeyri var. Xurmada olan fosfor, beynin ehtiyaclarını qarşılayır. Yorğunluğu aradan qaldırır. Xurmanın təsirli olduğu bir başqa sahə də sinir sistemidir. Xurmanın sakitləşdirici bir xüsusiyyəti vardır. Xurmada eyni zamanda B1 və B2 vitaminləri var. Bunlar da zehini və sinir sistemini sakitləşdirir.
Meyvə olaraq ən yaxşı sinə dərmanı xurmadır. Xurma bəlğəmə, nəfəs borusuna və öskürəyə qarşı istifadə olunur. Xurma, qan damarlarını yumşaldar və damar sərtliyinin qarşısını alar. Ayrıca qanı təmizləyər və təzyiqi də nizamlayar.
Qəhvə və yağ qandakı xolesterolun yüksəlməsinə səbəb olur. Ərəblər bol miqdarda qəhvə içirlər və araşdırmalarda ərəblərdə bu xəstəlikdən əsər olmadığı ortaya çıxmışdır. Bunun səbəbini araşdıran mütəxəssislər, ərəblərin qəhvə və digər içkilərin yanında mütləq xurma yediklərini də öyrənmişlər.
Xurma böyrəklərin yuyulmasına yardım göstərir, onların daha yaxşı işləməsini təmin edir. Böyrək iltihabına şəfa verir. Xurmanın suyu böyrək daşlarının parçalanmasında çox faydalıdır. 6-7 ədəd xurma parçalanaraq bir stəkan suya qoyulandan bir neçə saat sonra süzülər və isidilərək gündə iki dəfə içilər. Bu 15 gün edilsə böyrək daşlarını yox edər.
Mütəxəssislər xurmanın ac qarınına yeyilməsini məsləhət görürlər. Həmçinin qabıqlarında və tumunda da bol miqdarda vitamin olduğunu söyləyirlər. Toxumunun da sovurulmasını tövsiyə edirlər.
A vitamini ehtiva edən xurma, gözləri qüvvətləndirir. Xurma xüsusilə gecə korluğu və digər göz xəstəklərinin qarşısını alır. Xurma göz sinirlərini qüvvətləndirir.
Vikianbarda Xurma ilə əlaqəli mediafayllar var.
Xurma (lat. Diospyros) — Ebena-Ebenaceae fəsiləsindən olub, bir sıra subtropik ölkələrdə (Cənubi Asiya, Afrika, Amerika ölkələrində) geniş yayılmışdır. Xurma birtoxumlu, ətirli və şirin dadlı meyvədir. Yetişəndə qırmızı və ya qonur-qırmızı rəng alır. Lət hissəsi şirin və dadlıdır. Xurma ağacı çox məhsuldar bitkidir, onun müxtəlif növləri vardır. Azərbaycanda becərilən xurma (Şərq xurması - Diospyros kaki), əsasən Lənkəran zonasında (Astara, Lənkəran, Masallı), bundan başqa, Göyçay, Ağdaş, Ağdam, Gəncə,Balakən Zaqatala rayonlarında becərilir. Şərq xurmasından başqa Azərbaycanda iki növ yabanı xurmaya da rast gəlinir. Bunlar da Qafqaz xurması (Diospyros lotus) və Virgin xurması (Diospyros virginiana) adlanır.
Azərbaycanda becərilən şərq xurmasının tərkibində 13-16% qlükoza və fruktoza şəkəri, 0,8%-ə qədər üzvi turşular, aşı maddələri, karotin, C vitamini və yod birləşmələri olduğuna görə onun mühüm müalicəvi əhəmiyyəti vardır. Şərq xurmasını zəiflik, qanazlığı, vitamin azlığı, xroniki mədə-bağırsaq xəstəlikləri zamanı yedikdə çox faydalıdır. O, həzm prosesinin fəaliyyətini artırır, maddələr mübadiləsini nizama salır, həmçinin triotoksikoz, ürək-damar sistemi xəstəliklərinin müalicəsinə yaxşı təsir göstərir.
Tomel (Diospyros), "mezinárodně" též persimon/persimmon, je rod subtropických a tropických rostlin z čeledi ebenovitých. Rod je tvořen více než 500 druhy.[1]
Rod je kosmopolitně rozšířen v tropickém a subtropickém, ojediněle i v mírném pásmu, téměř po celé zeměkouli. Není však téměř zastoupen v Evropě, kde se pouze ve Středomoří pěstuje druh tomel japonský, pravděpodobně zavlečený z východní Asie podél staré obchodní cesty.
Tomel se v mnoha rozličných druzích vyskytuje od mořských písečných nebo skalnatých pobřeží až do podhůří horských lesů na vápencových i rašeliništních půdách, neroste však v mangrovech.[2][3]
Tomely jsou stromy (až 50 m vysoké) nebo keře, pouze zřídka se objevují jako vystoupavé polokeře. Jejich kůra je tenká, tmavá, jemná a podélně popraskaná. Jednoduché listy s řapíky vyrůstají střídavě, čepele mají po obvodě celistvé.
Jsou to rostliny obvykle dvoudomé, někdy se však vyskytnou na samčích rostlinách i květy samičí a oboupohlavné, stejně tak i na samičích květy samčí a oboupohlavné. Květy vyrůstají jednotlivě nebo jsou v počtech dva až sedm kumulované v úžlabních vrcholíkových květenstvích. Kalich je tvořen třemi až osmi vytrvalými, lalokovitými, vykrajovanými plátky, které se často po odkvětu zvětšují. Stejný je počet bílých, krémových nebo žlutých, zkroucených plátků pohárkovité koruny. V samčích květech bývají dvě až sto (nebo i více) tyčinek s nitkami volnými nebo srostlými ve svazečcích, jejich prašníky se otevírají podélnými štěrbinami. Samičí květy mají svrchní semeník se třemi až osmi čnělkami s bliznami, které opyluje hmyz. Počet chromozomů je x = 15, polyploidie druhů bývá častá a vysoká.
Plody jsou dužnaté bobule obsahující až 16 semen uspořádaných kolem středové osy. Semena jsou rozšiřována ptáky, netopýry a ostatními zvířaty požírající zralé plody.[2][3][4][5][6]
Z rostlin tohoto rodu, převážně stromů, se již po tisíciletí používá dřevo (všeobecně nazývané eben) nebo plody (nazývané kaki). Dřevo má úzkou šedobílou běl a velmi tmavé, někdy až zcela černé jádro. Je velmi tvrdé, obtížně obrobitelné a dobře leštitelné, mívá hmotnost okolo 1000 kg/m³.
Pro nejkvalitnější dřevo s krásnou barvou a velkou trvanlivosti se používají převážně druhy:
Pro získání chutných plodů se na plantážch pěstují hlavně druhy:
Dlouhodobé požadavky na velké množství vytěženého dřeva jsou příčinou postupného snižování počtu jedinců určitých druhů tohoto rodu. Podle Mezinárodního svazu ochrany přírody (IUCN) je v současnosti 15 druhů rodu tomel považováno za ohrožené (Endangered) a 14 druhů je vyhodnoceno jako kriticky ohrožené (Critically Endangered). Mnohé státy na toto varování reagují zákazem jejich těžby i obchodování.[7]
Plantáž tomelu kaki
Plody tomelu viržinského
Tomel obecný
Dřevo z Diospyros celebica
Dřevo z Diospyros crassiflora
Obrázky, zvuky či videa k tématu tomel ve Wikimedia Commons
Tomel (Diospyros), "mezinárodně" též persimon/persimmon, je rod subtropických a tropických rostlin z čeledi ebenovitých. Rod je tvořen více než 500 druhy.
Slægten Diospyros er buske eller træer, der er kendt for sine bær og sit hårde ved. På dansk anvendes både navnene Kaki, Daddelblomme og Ibenholt. Slægten er udbredt med ca. 200 arter i Asien, Afrika og Nordamerika. Det er for det meste stedsegrønne, men enkelte er løvfældende. Frugterne er store, saftige bær. Her omtales kun de arter, som dyrkes i Danmark, eller hvis ved eller frugter forhandles her.
Beskrevne arterIbenholt er det danske navn for tømmer fra visse arter af slægten Diospyros. Navnet Sort Ibenholt bruges om flere af arterne med mørkt kærneved [1].
Die Ebenholzbäume, Dattelpflaumen oder Götterpflaumen (Diospyros) sind eine Pflanzengattung innerhalb der Familie der Ebenholzgewächse (Ebenaceae). Diese Gattung enthält einige Arten, deren Holz unter dem Namen Ebenholz gehandelt wird, das beispielsweise zur Möbelherstellung verwendet wird. Von einigen Arten wird das Obst genutzt.
Alle Diospyros-Arten sind verholzende Pflanzen: Sie wachsen als Sträucher oder Bäume. Es kommen immergrüne und laubabwerfende Arten in der Gattung Diospyros vor. Die Rinde von Stamm und Zweigen ist schwarz gefärbt, die Innenseite gelblich. Das Kernholz ist dunkel bis schwarz. Die Endknospen werden oft nicht ausgebildet, manchmal enden die Zweige mit einer dornigen Spitze.
Die wechselständig und zweizeilig oder spiralig an den Zweigen angeordneten Laubblätter sind in Blattstiel und Blattspreite gegliedert. Die Blattspreiten sind einfach und ganzrandig, meist mit Drüsen oder winzig gepunktet. Nebenblätter fehlen.
Viele Diospyros-Arten sind zweihäusig getrenntgeschlechtig (diözisch), es kommen aber auch zwittrige Blüten vor. Die radiärsymmetrischen Blüten sind drei bis achtzählig mit doppelter Blütenhülle. Die drei bis fünf, selten bis zu acht Kelchblätter sind verwachsenen und formen eine zugespitzte, behaarte Knospe. Die drei bis fünf, selten bis zu acht Kronblätter sind röhren- bis glockenförmig verwachsen. Die Farben der Kronblätter reichen nur von Weiß über Cremefarbe bis Gelb. Die Kronblätter fallen nach der Anthese ab.
Die männlichen Blüten stehen in zymösen Blütenständen, die aus Blattachseln junger Zweige entspringen. Die männlichen Blüten enthalten vier oder mehr (zwei bis hundert) Staubblätter die paarweise zusammen stehen oder in zwei Kreisen angeordnet sind; der Fruchtknoten ist rudimentär vorhanden.
Auch die weiblichen Blüten stehen in Blattachseln, allerdings einzeln. In den weiblichen Blüten sind die drei bis acht Fruchtblätter zu einem oberständigen Fruchtknoten verwachsen; er ist oft durch falsche Scheidewände in insgesamt drei bis 16 Fruchtknotenkammern unterteilt. Die drei bis acht freien oder teilweise verwachsenen Griffel enden in einer einfachen oder oft zweigeteilten Narbe. Rudimentäre Staubblätter (Staminodien) können in den weiblichen Blüten vorhanden sein.
Die Kelchblätter vergrößern sich bis zur Fruchtreife und bleiben meist an der Frucht erhalten. Die fleischigen, manchmal auch fast ledrigen Beeren enthalten 1 bis 16 Samen. Die Samen sind meist abgeflacht.
Die Chromosomengrundzahl beträgt x = 15. Meist liegt Diploidie mit einer Chromosomenzahl von 2n = 30 vor. Aber auch Arten und Sorten mit mehrfachem Chromosomensatz, also mit unterschiedlichen Ploidiegraden, sind bekannt.[1][2][3][4]
Die Gattung Diospyros wurde 1753 durch Carl von Linné in Species Plantarum, 2, Seiten 1057–1058[5] mit den beiden Arten Diospyros lotus sowie Diospyros virginiana aufgestellt.[6] Der Gattungsname Diospyros bedeutet „Frucht des Zeus“ oder „göttliche Frucht“.[5] Als Lektotypusart wurde 1913 Diospyros lotus L. durch Nathaniel Lord Britton und Addison Brown in An Illustrated Flora of the Northern United States, 2. Auflage, 2: 720 festgelegt. Synonyme für Diospyros L. sind: Cargillia R.Br., Cavanillea Desr., Ebenus Kuntze, Embryopteris Gaertn., Guaiacana Duhamel, Idesia Scop., Maba J.R.Forst. & G.Forst., Mabola Raf., Macreightia A.DC., Noltia Thonn., Paralea Aubl., Pimia Seem., Rhaphidanthe Hiern ex Gürke, Ropourea Aubl., Royena L., Tetraclis Hiern.[7]
Durch Bruno Wallnöfer erfolgte in neun Teilen 2007 und 2016 in A revision of neotropical Diospyros (Ebenaceae) in Annalen des Naturhistorischen Museums in Wien eine Revision der neotropischen Diospyros-Arten. Dabei wurden umfangreiche Herbarbelege für diverse Floren gesichtet und taxonomische Änderungen durchgeführt.[8]
Die Gattung Diospyros gehört zur Unterfamilie Ebenoideae innerhalb der Familie Ebenaceae.
Diospyros ist im Wesentlichen eine pantropische Gattung mit einigen Arten in subtropischen Gebieten und wenigen Arten in den gemäßigten Regionen. Beispielsweise kommen in China 60 Arten vor.
Zur Nutzung des Holzes siehe Hauptartikel Ebenholz. Man verwendet für diese Holzarten auch die Handelsbezeichnungen bei vielen Arten Schwarzes Ebenholz und bei den afrikanischen Afrikanisches Ebenholz und viele Bezeichnungen mehr.[14]
Zur Produktion von Kaki-Früchten, Persimonen, oder Sharon-Früchten werden verschiedene Sorten von Diospyros kaki und Diospyros virginiana angebaut.[15] Auch Kreuzungen/Hybride aus Diospyros kaki und Diospyros virginiana werden zur Produktion von Kaki-Früchten verwendet, beispielsweise in den USA/Kanada (mehrere Sorten) und in der Ukraine (‘Rosseyanka’ = ‘Russian Beauty’).[15]
Die Ebenholzbäume, Dattelpflaumen oder Götterpflaumen (Diospyros) sind eine Pflanzengattung innerhalb der Familie der Ebenholzgewächse (Ebenaceae). Diese Gattung enthält einige Arten, deren Holz unter dem Namen Ebenholz gehandelt wird, das beispielsweise zur Möbelherstellung verwendet wird. Von einigen Arten wird das Obst genutzt.
Diospyros iku jeneng marga kayu eboni utawa kayu ireng. Anggotané ing saindhenging donya nganti watara 450-500 spésies wit lan perdu sing mesthi ijo utawa sapérangan ana uga sing ngguguraké godhong. Akèh-akèhé tetuwuhan iki asalé saka tlatah tropis, lan mung sapérangan spésies sing tuwuh ing tlatah mawa iklim sedheng.
Marga iki nyakup akèh spésies sing duwé pangaji komersial, ya iku wohé sing bisa dipangan (contoné kesemek utawa bisbul), nanging mligi dijupuk kayuné sing duwé kualitas dhuwur. Kayu teras (ati kayu) lumrahé atos lan wernané ireng thuntheng, saéngga ing akèh tlatah ing Indonésia dijenengi minangka kayu areng. Loro ing antarané sing paling misuwur ya iku kayu eboni ireng (D. ebenum, lan sapérangan spésies liyané) lan kayu eboni mawa garis alias kayu-ireng Sulawesi (D. celebica).
Diospyros asalé saka rong tembung basa Gerika: deion sing tegesé déwa lan puros, woh. Tegesé, woh para déwa, ngrujuk marang woh jinis Diospyros tinentu sing duwé rasa istiméwa (pirsani katrangan ing ngisor).
Wit, perdu utawa semak, lumrahé dioesis (dioecious, omah loro) lan sok-sok monoesis, kanthi pacabangan monopodial, sarta lumrahé tanpa banir (oyot papan). Kulit batang ireng utawa semu ireng ing njaba, atos lan rada rapuh, kanthi lumah retak-retak, mawa alur utawa malah mecah, arang lunyu/alus; ing pérangan njero wernané pucet. Pepagan lan kayu gubal asring malih kuning yèn kena udara, saéngga bisa mbantu idhèntifikasi. Kayu teras warnané ireng, utawa ireng mawa belang jambon utawa coklat pucet, utawa coklat peteng semu ireng.
Tanpa godhong panumpu (stipule). Godhong tunggal, mawa pinggiran rata, mapan selang-seling (alternate) sajeroning rong dhérétan, balungan nyirip, asring mawa bintik-bintik klanjer sing kasebar arang ing lembaran godhongé. Balung godhong utama asring mlekuk dadi alur ing tengah godhong.
Tuwuhing kembang sajeroning malai ing kèlèk, sok-sok kauliflori utawa ramiflori, sing wadon kerep karéduksi dadi kembang tunggal. Kembang mawa kelamin siji, sok-sok ana uga sing mawa kelamin gandha, mawa wilangan 3-5 (arang 8). Kelopak kembang netep (ora rontok), saya gedhé lan asring saya atos mengkoné, nutupi pangkal woh. Makutha kembang manunggal ing pangkal, mbentuk tabung cendhak. Woh asring ndaging, sing sok-sok ngandhut racun, nyungkup 1-16 butir wiji sing kurang luwih sarupa baji lan kasusun konsentris.
Sapérangan jinisé, minangka conto:
Sapérangan jinis Diospyros saka Asia Kidul-Wétan wis dilebokaké sajeroning dhaftar abang IUCN (IUCN Red List of Endangered Flora and Fauna) amarga kaancam cures.
Diospyros iku jeneng marga kayu eboni utawa kayu ireng. Anggotané ing saindhenging donya nganti watara 450-500 spésies wit lan perdu sing mesthi ijo utawa sapérangan ana uga sing ngguguraké godhong. Akèh-akèhé tetuwuhan iki asalé saka tlatah tropis, lan mung sapérangan spésies sing tuwuh ing tlatah mawa iklim sedheng.
Marga iki nyakup akèh spésies sing duwé pangaji komersial, ya iku wohé sing bisa dipangan (contoné kesemek utawa bisbul), nanging mligi dijupuk kayuné sing duwé kualitas dhuwur. Kayu teras (ati kayu) lumrahé atos lan wernané ireng thuntheng, saéngga ing akèh tlatah ing Indonésia dijenengi minangka kayu areng. Loro ing antarané sing paling misuwur ya iku kayu eboni ireng (D. ebenum, lan sapérangan spésies liyané) lan kayu eboni mawa garis alias kayu-ireng Sulawesi (D. celebica).
Mijoho ni miti mikubwa kiasi ya jenasi Diospyros katika familia Ebenaceae. Matunda yake huitwa majoho.
Spishi kadhaa hupandwa ili kuvuna majoho, lakini spishi nyingi sana hukua misituni katika kanda za tropiki na nusutropiki. Nyingine hukatwa ili kutumia ubao wao mzuri (abunusi), nyingine hutumiwa kwa kuvuna majoho, nyingine tena hazitumiki.
Spishi nyingi hutishika na kutoweka kwa sababu zinakatwa sana au kwa sababu mazingira yao yanaharibiwa.
Majani na tunda vya mjoho hindi
Majani na tunda vya mjoho-mchanga
Majani na matunda ya mjoho sumu
Mti mchanga wa mjoho wa Greenway
Majani na matunda ya mjoho kaki
Mjoho wa Revaughani
Majani na matunda mabichi ya mhambarashi
Mjoho mweusi
Mjoho kusi
Mijoho ni miti mikubwa kiasi ya jenasi Diospyros katika familia Ebenaceae. Matunda yake huitwa majoho.
Spishi kadhaa hupandwa ili kuvuna majoho, lakini spishi nyingi sana hukua misituni katika kanda za tropiki na nusutropiki. Nyingine hukatwa ili kutumia ubao wao mzuri (abunusi), nyingine hutumiwa kwa kuvuna majoho, nyingine tena hazitumiki.
Spishi nyingi hutishika na kutoweka kwa sababu zinakatwa sana au kwa sababu mazingira yao yanaharibiwa.
Xurmo (Diospyros) — xurmodoshlar oilasiga mansub subtropik daraxt yoki butalar turkumi, ekiladigan meva daraxti. Tropik va subtropik mintaqalarda 500 ga yaqin turi uchraydi. Xitoy, Yaponiya, Oʻrta dengiz boʻyi mamlakatlari, Avstraliya, AQSH, Kavkaz, Oʻrta Osiyoda ekiladi. Mevasi uchun, asosan, sharq X., sovuqqa chidamli virginiya X.si (D. virginiana), shuningdek, Kavkaz X.si (D. lotus) oʻstiriladi. Oʻzbekistonda ekiladigan sharq X.si (D. kaki Tpip.)ning vatani — Xitoy. Daraxti 8–12 m, chiroyli, shoxshabbasi dumaloq yoki piramidasimon. 100 —400 yil, baʼzan undan ham koʻproq yashaydi, lekin 50— 60 yilgacha yaxshi meva beradi. X. —15, —20° gacha sovuqqa chidaydi, yorugʻsevar oʻsimlik. Bargi yirik tuxumsimon, usti toʻq yashil, orqasi tukli, ketmaket joylashgan, toʻkilish oldidan qizgʻish rangga kiradi.
Guli bir, baʼzan ikki jinsli. Apr. — mayda gullaydi, okt. —noyab.da pishadi. Mevasi turli shakdda (500 g gacha). X. tarkibida qand, S vitamini, protein, temir tuzlari, oqsil, oshlovchi moddalar va boshqa bor. Mevasi 2 —3 oy sakdanadi, yangiligida hamda quritilgan holda isteʼmol kilinadi, qandolatchilik sanoatida ishlatiladi, likyor, vino, jem tayyorlanadi. X., asosan, payvandlash yoʻli bilan koʻpaytiriladi. Koʻchati kuzda yoki bahorda 8x6 va 6x6 m sxemada ekiladi. Kumli, shagʻalli shoʻr yerlarni yoktirmaydi. 3—4yili hosilga kiradi, 10—12 yoshida toʻliq hosil bera boshlaydi. Bir tup daraxti 250 kg gacha hosil beradi. Oʻsuv davrida yer sharoitiga qarab 10 —12 marta sugoriladi; oʻgʻitlanadi, atrofi yumshatib turiladi. X.NING Oʻzbekistonda tarkalgan va Surxondaryo, shuningdek, Navoiy, Namangan, Samarqand viloyatlari uchun rnlashtirilgan asosiy navlari — Vaxsh, Xiakume, Zendjimaru, Tojikiston, va boshqa
Rixsivoy Joʻrayev.
Xurmo (Diospyros) — xurmodoshlar oilasiga mansub subtropik daraxt yoki butalar turkumi, ekiladigan meva daraxti. Tropik va subtropik mintaqalarda 500 ga yaqin turi uchraydi. Xitoy, Yaponiya, Oʻrta dengiz boʻyi mamlakatlari, Avstraliya, AQSH, Kavkaz, Oʻrta Osiyoda ekiladi. Mevasi uchun, asosan, sharq X., sovuqqa chidamli virginiya X.si (D. virginiana), shuningdek, Kavkaz X.si (D. lotus) oʻstiriladi. Oʻzbekistonda ekiladigan sharq X.si (D. kaki Tpip.)ning vatani — Xitoy. Daraxti 8–12 m, chiroyli, shoxshabbasi dumaloq yoki piramidasimon. 100 —400 yil, baʼzan undan ham koʻproq yashaydi, lekin 50— 60 yilgacha yaxshi meva beradi. X. —15, —20° gacha sovuqqa chidaydi, yorugʻsevar oʻsimlik. Bargi yirik tuxumsimon, usti toʻq yashil, orqasi tukli, ketmaket joylashgan, toʻkilish oldidan qizgʻish rangga kiradi.
Guli bir, baʼzan ikki jinsli. Apr. — mayda gullaydi, okt. —noyab.da pishadi. Mevasi turli shakdda (500 g gacha). X. tarkibida qand, S vitamini, protein, temir tuzlari, oqsil, oshlovchi moddalar va boshqa bor. Mevasi 2 —3 oy sakdanadi, yangiligida hamda quritilgan holda isteʼmol kilinadi, qandolatchilik sanoatida ishlatiladi, likyor, vino, jem tayyorlanadi. X., asosan, payvandlash yoʻli bilan koʻpaytiriladi. Koʻchati kuzda yoki bahorda 8x6 va 6x6 m sxemada ekiladi. Kumli, shagʻalli shoʻr yerlarni yoktirmaydi. 3—4yili hosilga kiradi, 10—12 yoshida toʻliq hosil bera boshlaydi. Bir tup daraxti 250 kg gacha hosil beradi. Oʻsuv davrida yer sharoitiga qarab 10 —12 marta sugoriladi; oʻgʻitlanadi, atrofi yumshatib turiladi. X.NING Oʻzbekistonda tarkalgan va Surxondaryo, shuningdek, Navoiy, Namangan, Samarqand viloyatlari uchun rnlashtirilgan asosiy navlari — Vaxsh, Xiakume, Zendjimaru, Tojikiston, va boshqa
Курма (Diospyoros) — эбендер тукумундагы өсүмдүк уруусу. Дайыма жашыл же күбүлмө жалбырактуу дарак, бадал. Дүйнөнүн тропик, субтропик алкактарында 500дөй, анын ичинде КМШ өлкөлөрүндө 3 түрү бар. Кадимки курма же Кавказ курмасы (реликт түр) — бийиктиги 15мдей, жалбырагы жөнөкөй, сүйрү, үстүнкү бети күңүрт, жылма. Гүлү бир жыныстуу, майда. Мөмөсү (диаметри 8—16 ммдей) саргыч кызыл, желет. Кургатылган мөмөсүндө 40% кант, 0,5% кислота бар. Бир дарактан 80 кгдай түшүм алынат. Кавказда жана Орто Азияда өсөт. Эгилме түрү да бар. Чыгыш курмасы эки үйлүү (айрымдары бир үйлүү). Мөмөсүндө 25% кант, 1,5% протеин, 0,85% май, 40 мг% С витамини жана темир бар. Япония, Кытайдан тараган. Россияда 19-кылымдан өстүрүлө баштаган. Абхазия, Грузияда, Өзбекстан, Түркмөнстан, Тажикстанда өстүрүлөт. Ар дарактан 250 кгдай түшүм жыйналат. Мөмөсү ичеги-карын (гастрит, колит), аз кандуулук ж. б. ооруларды дарылоодо колдонулат. Виргиния курмасы Түндүк Америкада, КМШ өлкөлөрүндө нымдуу жана кургак субтропик зоналарда өстүрүлөт. Бийиктиги 20—25 мдей, эки үйлүү, жалбырагы сүйрү, мөмөсү тоголок (диаметри 20—50 мм), салм. 25 г, өтө даамдуу. Курамында 40% кант, 0,5% кислота бар. Ар дарактан 300 кгдай түшүм жыйналат. Жыгачы буюм, музыкалык аспап жасоодо пайдаланылат.
Хурма (лат. Diospyros) — кăнтăрти çулçăллă йывăç тата унăн шултра сарă-хĕрлĕ çимĕçĕ. Çимĕçĕ – мăнтăркка 2-10 вăрлăхлă пылак çырла.
200 ытла тĕслĕ пулать. Анлă сарăлнă тĕсĕ – «Королек».
Нумайăшĕ шутланă тăрăх ку йывăç Китайран пулса килнĕ. Йывăçсенчен авалхисем 500 çул лараççĕ. Италире, Испанире, Израильте тата Кавказра çитĕнтереççĕ. Хăшпĕр тĕсĕсен çимĕçĕ юпа (октябрь) уйăхĕн пуçламăшĕнче, хăшĕсен юпа уйăхĕн вĕçĕнче пиçет. Ытларах чухне хурма пиçни пĕрремĕш хут тăм ӳкнĕ вăхăтпа пĕр килет. Тăм тивни хурма çимĕçне тутлантарать.
Какки хурми / Kакки çимĕçĕ (Яппунла kaki) (D. kaki). Ку сорт Китайран сарлса килнĕ. Çимĕçĕ тутлă. Сарлака хытанка çулçине тăкакан тĕс. Малтанах ку çимĕçе ӳстересси хĕвел тухăç Азин ытти пайĕсенче сарăлнă, 19-мĕш ĕмĕрте ку ӳсен тăрана Калифорние тата кăнтăр Европăна илсе çитернĕ, унта та ӳстерме тытăннă.
Америка Хурми е Вирджини хурми (D. virginiana, American Persimmon) Çурçĕр Америкăн хĕвеланăç пайĕнче ӳстереççĕ.
Хура хурма (D. digyna) Мексика çĕршывĕнче пулса ӳсет. Çимĕçĕн хуппи симĕс4 ăшĕ пиçиччен шурă, пиçсе çитсен хуралать.
Маболо (Mabolo) е Вельвет улма (D. discolor) Филиппин утравĕсенче çитĕнет. Пиçсен ăшĕ йăлтăр хĕрлĕ тĕслĕ.
Королек (D. lotus) кăнтăр хĕвелтухăç Ази тата кăнтăр хĕвел тухăç Европара ӳсекен сорт. Авалхи Грексем ăна "Турăсен улми" (Dios pyros) тесе чĕннĕ. Ку сорт çинчен "Одиссей" хайлавра та пур - çак улма-çырла питĕ тутлă пулнипе ăна çиекенсем улмана çиес килнипе киле каймалли çула манса хурма ӳснĕ вырăнта юласшăн пулнă.
Хурман тата нумай тĕсĕсем пур, анчах çиме юрăхсăр.
Хурма (лат. Diospyros) — кăнтăрти çулçăллă йывăç тата унăн шултра сарă-хĕрлĕ çимĕçĕ. Çимĕçĕ – мăнтăркка 2-10 вăрлăхлă пылак çырла.
200 ытла тĕслĕ пулать. Анлă сарăлнă тĕсĕ – «Королек».
Нумайăшĕ шутланă тăрăх ку йывăç Китайран пулса килнĕ. Йывăçсенчен авалхисем 500 çул лараççĕ. Италире, Испанире, Израильте тата Кавказра çитĕнтереççĕ. Хăшпĕр тĕсĕсен çимĕçĕ юпа (октябрь) уйăхĕн пуçламăшĕнче, хăшĕсен юпа уйăхĕн вĕçĕнче пиçет. Ытларах чухне хурма пиçни пĕрремĕш хут тăм ӳкнĕ вăхăтпа пĕр килет. Тăм тивни хурма çимĕçне тутлантарать.
ТĕсĕсемКакки хурми / Kакки çимĕçĕ (Яппунла kaki) (D. kaki). Ку сорт Китайран сарлса килнĕ. Çимĕçĕ тутлă. Сарлака хытанка çулçине тăкакан тĕс. Малтанах ку çимĕçе ӳстересси хĕвел тухăç Азин ытти пайĕсенче сарăлнă, 19-мĕш ĕмĕрте ку ӳсен тăрана Калифорние тата кăнтăр Европăна илсе çитернĕ, унта та ӳстерме тытăннă.
Америка Хурми е Вирджини хурми (D. virginiana, American Persimmon) Çурçĕр Америкăн хĕвеланăç пайĕнче ӳстереççĕ.
Хура хурма (D. digyna) Мексика çĕршывĕнче пулса ӳсет. Çимĕçĕн хуппи симĕс4 ăшĕ пиçиччен шурă, пиçсе çитсен хуралать.
Маболо (Mabolo) е Вельвет улма (D. discolor) Филиппин утравĕсенче çитĕнет. Пиçсен ăшĕ йăлтăр хĕрлĕ тĕслĕ.
Королек (D. lotus) кăнтăр хĕвелтухăç Ази тата кăнтăр хĕвел тухăç Европара ӳсекен сорт. Авалхи Грексем ăна "Турăсен улми" (Dios pyros) тесе чĕннĕ. Ку сорт çинчен "Одиссей" хайлавра та пур - çак улма-çырла питĕ тутлă пулнипе ăна çиекенсем улмана çиес килнипе киле каймалли çула манса хурма ӳснĕ вырăнта юласшăн пулнă.
Хурман тата нумай тĕсĕсем пур, анчах çиме юрăхсăр.
பனிச்சை மரம் (Diospyros) இத்தாவரம் பூக்கும் தாவர இனம் ஆகும். இத்தாவரம் கொத்துக்கொத்தான இலைகளைக் கொண்ட உலகில் பல இடங்களிலும் காணப்படுகிறது. இது ஒரு வெப்ப மண்டல மற்றும் மித வெப்ப மண்டலப் பகுதில் வளரும் கருங்காலி போன்ற மரம் போன்ற பலகைகளைக் கொண்டுள்ளது. இவற்றில் 700 வகைகள் உலகம் முழுவதிலும் காணப்படுகிறது. இவற்றின் கனிகளை அணிகலன்களாக பயன்படுத்துகின்றனர்.[2]
பனிச்சை மரம் (Diospyros) இத்தாவரம் பூக்கும் தாவர இனம் ஆகும். இத்தாவரம் கொத்துக்கொத்தான இலைகளைக் கொண்ட உலகில் பல இடங்களிலும் காணப்படுகிறது. இது ஒரு வெப்ப மண்டல மற்றும் மித வெப்ப மண்டலப் பகுதில் வளரும் கருங்காலி போன்ற மரம் போன்ற பலகைகளைக் கொண்டுள்ளது. இவற்றில் 700 வகைகள் உலகம் முழுவதிலும் காணப்படுகிறது. இவற்றின் கனிகளை அணிகலன்களாக பயன்படுத்துகின்றனர்.
တည်ပင်သည် အက်ဗနီပင်မျိုးဖြစ်သည်။ ရုက္ခဗေဒ အလို အားဖြင့် ‘ဒိုင်အော့စပိရော့’(Diospyros) မျိုးစိတ်ဖြစ်၍ ‘အက်ဗိနေစီအီး’မျိုး ရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ အဓိကအားဖြင့် တည်ပင်မျိုးပေါင်း ၃ မျိုးရှိသည်။ သို့သော် တစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုးမှာ ဆင်တူယိုးမှား ဖြစ်သည်။ အရှေ့တိုင်းများတွင် စိုက်ပျိုးကြသော တည်ပင် တစ်မျိုးကို ‘ဒိုင်အော့စပိရော့ကာကီး’(Diospyros kaki)ဟုခေါ်သည်။ အထူးအား ဖြင့် ယင်းကို တရုတ်နိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဒေသ များတွင် စိုက်ပျိုးကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း စိုက်ပျိုးကြ သည်။ တည်သီးများကို အင်းဝခေတ်က တရုတ်နိုင်ငံမှ အမြောက်အမြား တင်သွင်းခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ ထိုတည်ပင်မျိုး ကို ပြင်သစ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်းနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တို့၌လည်း စိုက်ကြသည်။
ထိုတည်ပင်များ၏ အရွက်မှာကြီး၍ တောက်ပသော အစိမ်း နက်ရောင်ရှိသည်။ အပွင့်အရောင်မှာ စိမ်းဝါဝါဖြစ်သည်။ အသီး သည် ခရမ်းချဉ်သီးနှင့် ပုံသဏ္ဌာန်တူသည်။ အရောင်မှာ အဝါမှ အနီအထိ အမျိုးမျိုးရှိသည်။ ကောင်းစွာမှည့်မှပင် စား၍အရသာ ရှိသည်။ တည်သီးကို လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်ဖြစ်စေ၊ အခြောက် လှန်း၍ဖြစ်စေ၊ ယိုထိုး၍ဖြစ်စေ စားကြသည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အရိုင်းပေါက်သော ‘ဒိုင်အော့စပိရော့ ဗာဂျင်နီအားနာ’(Diospyros virginiana)ခေါ် တည်ပင်မျိုးရှိသည်။ ထိုတည်ပင် မျိုးသည် ပေပေါင်း ၃၀ မှ ၅၀ အထိမြင့်သည်။ အရွက်မှာ ငှက်ပျောဖူးပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ အသီးများမှာ အချင်း လက်မ ဝက်မှ ၂ လက်မအထိရှိသည်။ အသီးထဲရှိအသားသည် လိမ်မော်ဝါရောင်ရှိ၍ အစေ့များပါရှိသည်။ မမှည့်မီ အလွန် တစ်ရာဖန်၏။ မှည့်လာသောအခါ အနံ့အရသာ အထူးကောင်း ပေသည်။ ထိုတည်ပင်၏အသားမှာ ကျစ်လစ်၍မာသည်။
ရက်ကန်းလွန်းနှင့် ဂေါက်သီးရိုက်တံများ ပြုလုပ်ရာတွင် အသုံး ပြုကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၌လည်း သစ်သားကောင်းရနိုင်သော တည်ပင်မျိုးများရှိသည်။
‘ဒိုင်အော့စပိရော့လိုတပ်’(Diospyros lotus)ဟုခေါ်သော တည်ပင်တစ် မျိုးကို အီတလီနိုင်ငံနှင့် အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် စိုက်ကြ သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၌လည်း ထိုတည်ပင်မျိုးကို တွေ့ရသည်။ [၁]
တည်ပင်သည် အက်ဗနီပင်မျိုးဖြစ်သည်။ ရုက္ခဗေဒ အလို အားဖြင့် ‘ဒိုင်အော့စပိရော့’(Diospyros) မျိုးစိတ်ဖြစ်၍ ‘အက်ဗိနေစီအီး’မျိုး ရင်းတွင် ပါဝင်သည်။ အဓိကအားဖြင့် တည်ပင်မျိုးပေါင်း ၃ မျိုးရှိသည်။ သို့သော် တစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုးမှာ ဆင်တူယိုးမှား ဖြစ်သည်။ အရှေ့တိုင်းများတွင် စိုက်ပျိုးကြသော တည်ပင် တစ်မျိုးကို ‘ဒိုင်အော့စပိရော့ကာကီး’(Diospyros kaki)ဟုခေါ်သည်။ အထူးအား ဖြင့် ယင်းကို တရုတ်နိုင်ငံ အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်ပိုင်းဒေသ များတွင် စိုက်ပျိုးကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း စိုက်ပျိုးကြ သည်။ တည်သီးများကို အင်းဝခေတ်က တရုတ်နိုင်ငံမှ အမြောက်အမြား တင်သွင်းခဲ့သည်ဟုဆိုသည်။ ထိုတည်ပင်မျိုး ကို ပြင်သစ်နိုင်ငံတောင်ပိုင်းနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု တို့၌လည်း စိုက်ကြသည်။
ထိုတည်ပင်များ၏ အရွက်မှာကြီး၍ တောက်ပသော အစိမ်း နက်ရောင်ရှိသည်။ အပွင့်အရောင်မှာ စိမ်းဝါဝါဖြစ်သည်။ အသီး သည် ခရမ်းချဉ်သီးနှင့် ပုံသဏ္ဌာန်တူသည်။ အရောင်မှာ အဝါမှ အနီအထိ အမျိုးမျိုးရှိသည်။ ကောင်းစွာမှည့်မှပင် စား၍အရသာ ရှိသည်။ တည်သီးကို လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်ဖြစ်စေ၊ အခြောက် လှန်း၍ဖြစ်စေ၊ ယိုထိုး၍ဖြစ်စေ စားကြသည်။
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် အရိုင်းပေါက်သော ‘ဒိုင်အော့စပိရော့ ဗာဂျင်နီအားနာ’(Diospyros virginiana)ခေါ် တည်ပင်မျိုးရှိသည်။ ထိုတည်ပင် မျိုးသည် ပေပေါင်း ၃၀ မှ ၅၀ အထိမြင့်သည်။ အရွက်မှာ ငှက်ပျောဖူးပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ အသီးများမှာ အချင်း လက်မ ဝက်မှ ၂ လက်မအထိရှိသည်။ အသီးထဲရှိအသားသည် လိမ်မော်ဝါရောင်ရှိ၍ အစေ့များပါရှိသည်။ မမှည့်မီ အလွန် တစ်ရာဖန်၏။ မှည့်လာသောအခါ အနံ့အရသာ အထူးကောင်း ပေသည်။ ထိုတည်ပင်၏အသားမှာ ကျစ်လစ်၍မာသည်။
ရက်ကန်းလွန်းနှင့် ဂေါက်သီးရိုက်တံများ ပြုလုပ်ရာတွင် အသုံး ပြုကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၌လည်း သစ်သားကောင်းရနိုင်သော တည်ပင်မျိုးများရှိသည်။
‘ဒိုင်အော့စပိရော့လိုတပ်’(Diospyros lotus)ဟုခေါ်သော တည်ပင်တစ် မျိုးကို အီတလီနိုင်ငံနှင့် အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် စိုက်ကြ သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၌လည်း ထိုတည်ပင်မျိုးကို တွေ့ရသည်။
ხვიმა (თაშნეშე ხომა, ხუმა) (ლათ. Diōspyros) — ჩანარეფიშ გვარი აბანოზიშობურეფიშ ფანიაშე. სუბტროპიკული დო ტროპიკული ჯალეფი დო ბართვეფი რე. ჩინებული რე 200-შახ გვარობაა; ჸოფილ სსრრ-შ ტერიტორიას — 3: იაპონური, კავკაციური დო ვირგინიული ხვიმა. თინეფშე ორთაშობურო ორდუ ხვალე რჩქვანელობური, ანუ კავკაციური ხომა (Diospyros lotus); მაღალი ჯა რე. თიში გუმნაღელი დუდშე მოჸვინთალე-მოჭითე დო წკვატე რე. მონდას მოუჩე-რუმე და ლენი ფერი გინოჸუნს, სოწკვატე ვაუღუ. ჩქინწკჷმა უმოსო ბჟადალ საქორთუოშ ტყალეფს ჩანს. გჷმირინუანა საჯინჯოთ. ვირგინიული ხვიმაშ (Diospyros virginiana) ოდაბადე ოორუე ამერიკაშ ცენტრალური ნორთი რე. იაპონური, ანუ ბჟაეიოლური ხვიმაშ (Diospyros kaki) ოდაბადე რე ჩინეთი, გოფაჩილი რე იაპონიასით. საქორთუოშა იაპონური ხვიმა დოხოლაფირო 100 წანაშ კინოხ მიშეღეს დო გოფაჩეს ბჟადალ საქორთუოს, კახეთიშ დო ქართლიშ კანკალე რაიონს. ხვიმაშ გუმნაღელი იკათუანს 25% შანქარს (ჩილა 60%-შახ), ვიტამინეფბს. იაპონური ხვიმაშ ჯიშეფი დორთილი რე 3 ბუნათდ: ჭაფურია, გვერდო ჭაფურია დო წკვატე.
ხვიმა (თაშნეშე ხომა, ხუმა) (ლათ. Diōspyros) — ჩანარეფიშ გვარი აბანოზიშობურეფიშ ფანიაშე. სუბტროპიკული დო ტროპიკული ჯალეფი დო ბართვეფი რე. ჩინებული რე 200-შახ გვარობაა; ჸოფილ სსრრ-შ ტერიტორიას — 3: იაპონური, კავკაციური დო ვირგინიული ხვიმა. თინეფშე ორთაშობურო ორდუ ხვალე რჩქვანელობური, ანუ კავკაციური ხომა (Diospyros lotus); მაღალი ჯა რე. თიში გუმნაღელი დუდშე მოჸვინთალე-მოჭითე დო წკვატე რე. მონდას მოუჩე-რუმე და ლენი ფერი გინოჸუნს, სოწკვატე ვაუღუ. ჩქინწკჷმა უმოსო ბჟადალ საქორთუოშ ტყალეფს ჩანს. გჷმირინუანა საჯინჯოთ. ვირგინიული ხვიმაშ (Diospyros virginiana) ოდაბადე ოორუე ამერიკაშ ცენტრალური ნორთი რე. იაპონური, ანუ ბჟაეიოლური ხვიმაშ (Diospyros kaki) ოდაბადე რე ჩინეთი, გოფაჩილი რე იაპონიასით. საქორთუოშა იაპონური ხვიმა დოხოლაფირო 100 წანაშ კინოხ მიშეღეს დო გოფაჩეს ბჟადალ საქორთუოს, კახეთიშ დო ქართლიშ კანკალე რაიონს. ხვიმაშ გუმნაღელი იკათუანს 25% შანქარს (ჩილა 60%-შახ), ვიტამინეფბს. იაპონური ხვიმაშ ჯიშეფი დორთილი რე 3 ბუნათდ: ჭაფურია, გვერდო ჭაფურია დო წკვატე.
Ахәы́рма[1] (алаҭ. Diōspyros) — аҵиаа. Ашәыр. Ашәырҵла.
Diospyros is a genus of over 700 species of deciduous and evergreen trees and shrubs. The majority are native to the tropics, with only a few species extending into temperate regions. Individual species valued for their hard, heavy, dark timber, are commonly known as ebony trees, while others are valued for their fruit and known as persimmon trees. Some are useful as ornamentals and many are of local ecological importance. Species of this genus are generally dioecious, with separate male and female plants.[2]
The generic name Diospyros comes from a Latin name for the Caucasian persimmon (D. lotus), derived from the Greek διόσπυρος : dióspyros, from diós (Διός) and pyrós (πῡρός). The Greek name literally means "Zeus's wheat" but more generally intends "divine food" or "divine fruit".[3][4]
The genus is a large one and the number of species has been estimated variously, depending on the date of the source. The Royal Botanic Gardens, Kew, list has over 1000 entries, including synonyms and items of low confidence. Over 700 species are marked as being assigned with high confidence.[5]
The oldest fossils of the genus date to the Eocene, which indicate by that time Diospyros was widely distributed over the Northern Hemisphere.[6]
The leaves of Diospyros blancoi have been shown to contain isoarborinol methyl ether (also called cylindrin) and fatty esters of α- and β-amyrin.[7] Both isoarborinol methyl ether and the amyrin mixture demonstrated antimicrobial activity against Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Candida albicans, Staphylococcus aureus, and Trichophyton interdigitale.[7] Anti-inflammatory and analgesic properties have also been shown for the isolated amyrin mixture.[7]
Diospyros species are important and conspicuous trees in many of their native ecosystems, such as lowland dry forests of the former Maui Nui in Hawaii,[8] Caspian Hyrcanian mixed forests, Khathiar–Gir dry deciduous forests, Louisiade Archipelago rain forests, Madagascar lowland forests, Narmada Valley dry deciduous forests, New Caledonian sclerophytic vegetation,[9] New Guinea mangroves or South Western Ghats montane rain forests. The green fruits are rich in tannins and thus avoided by most herbivores; when ripe they are eagerly eaten by many animals however, such as the rare Aders' duiker (Cephalophus adersi).
The foliage is used as food by the larvae of numerous Lepidoptera species:
An economically significant plant pathogen infecting many Diospyros species – D. hispida, kaki persimmon (D. kaki), date-plum (D. lotus), Texas persimmon (D. texana), Coromandel ebony (D. melanoxylon) and probably others – is the sac fungus Pseudocercospora kaki, which causes a leaf spot disease.
The genus includes several plants of commercial importance, either for their edible fruit (persimmons) or for their timber (ebony). The latter are divided into two groups in trade: the pure black ebony (notably from D. ebenum, but also several other species), and the striped ebony or calamander wood (from D. celebica, D. mun and others). Most species in the genus produce little to none of this black ebony-type wood; their hard timber (e.g. of American persimmon, D. virginiana) may still be used on a more limited basis.
Leaves of the Coromandel ebony (D. melanoxylon) are used to roll South Asian beedi cigarettes. Several species are used in herbalism, and D. leucomelas yields the versatile medical compound betulinic acid. Extracts from Diospyros plants have also been proposed as novel anti-viral treatment.[10] Though bees do not play a key role as pollinators, in plantations Diospyros may be of some use as honey plants. D. mollis, locally known as mặc nưa, is used in Vietnam to dye the famous black lãnh Mỹ A silk of Tân Châu district.
The reverence of these trees in their native range is reflected by their use as floral emblems. In Indonesia, D. celebica (Makassar ebony, known locally as eboni) is the provincial tree of Central Sulawesi, while ajan kelicung (D. macrophylla) is that of West Nusa Tenggara. The emblem of the Japanese island of Ishigaki is the Yaeyama kokutan (D. ferrea). The Gold apple (D. decandra), called "Trái thị" in Vietnamese, is a tree in the Tấm Cám fable. It is also the provincial tree of Chanthaburi as well as Nakhon Pathom Provinces in Thailand, while the black-and-white ebony (D. malabarica) is that of Ang Thong Province. The name of the Thai district Amphoe Tha Tako, literally means "District of the Diospyros pier", the latter being a popular local gathering spot.
_(20214634698).jpg)
.jpg)
.jpg)
;_flowering_stem._Coloured_engravi_Wellcome_V0044396.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help) Diospyros is a genus of over 700 species of deciduous and evergreen trees and shrubs. The majority are native to the tropics, with only a few species extending into temperate regions. Individual species valued for their hard, heavy, dark timber, are commonly known as ebony trees, while others are valued for their fruit and known as persimmon trees. Some are useful as ornamentals and many are of local ecological importance. Species of this genus are generally dioecious, with separate male and female plants.
Diospiro[2] (Diospyros) estas genro de proksimume 450–500 specioj de falfoliaj kaj ĉiamverdaj arboj. La plimulto estas indiĝenaj en la tropikoj, kun nur kelkaj specioj kiuj estas disvastiĝintaj en la mezvarmaj regionoj. Ili estas komune konataj kiel ebono-arboj. La genra nomo estas derivita de la grekaj vortoj διός (dios), signifante "de Zeŭso" kaj πυρός (piros), signifante "fajro" aŭ "greno"[3] kaj origine rilate al kaŭkaza diospiro (D. lotus). En Barato, ĝi estas konata kiel la pasandu-arbo.
Diospiraj specioj estas gravaj kaj okulfrapaj arboj en multaj el siaj indiĝenaj ekosistemoj, kiaj ekzemple la malaltaĵaj tropikaj sekaj arbaroj de la praa Granda Maui en Havajo [4], la hirkaniaj-kaspiaj miksaj arbaroj, la sekaj deciduaj arbaroj de Katiarbar-Gir, la ludovik-insularaj pluvarbaroj, la madagaskaraj malaltaĵaj arbaroj, la narmad-valaj sekaj deciduaj arbaroj, la novgvineaj mangrovoj aŭ la sudokcident-ghataj montaraj pluvarbaroj.
La frukto estas riĉa je taninoj kaj tial la plej multaj herbovoruloj evitas ĝin kiam nematura; kiam matura la fruktoj tamen estas fervore manĝitaj de multaj bestoj, kiel ekzemple de la malofta Cephalophus adersi (bovedoj).
La raŭpoj de multaj lepidopterospecioj uzas la foliaron kiel nutraĵon :
Arctiidae:
Geometridae:
Limacodidae:
Lycaenidae:
Saturniidae:
Tortricidae:
Ekonomie signifa plantomalsano kiu infektas multajn diospirajn speciojn (D. hispida, D. kaki, D. lotus, D. texana, D. melanoxylon) kaj verŝajne aliajn, estas la askofungo Pseudocercospora kaki, kiu kaŭzas foli-punktan malsanon.
La genro inkludas plurajn plantojn de komerca graveco, aŭ por ilia manĝebla frukto (persimono) aŭ por ilia ligno (ebono). Tiuj ĉi specioj estas komerce dividitaj en du grupojn: la pura nigra ebono (precipe de D. ebenum, sed ankaŭ pluraj aliaj specioj), kaj la striata ebono aŭ kalamandro-ligno (de D. celebica, D. mun kaj aliaj). La plej multaj specioj en la genro produktas malmultaj aŭ neniu el tiu nigra ebon-speca ligno; ilia malmola ligno (ekzemple pri D. virginiana) povas tamen esti uzita sur pli limigita bazo.
Folioj de D. melanoxylon estas uzitaj por ruli sudaziajn bidio-cigaredojn. Pluraj specioj estas uzitaj en herbokuracado, kaj D. leucomelas produktas la multflankan medicinan kunmetaĵon betulinan acidon.
Kvankam abeloj ne ludas ŝlosilan rolon kiel polenantoj, en plantejo diospiro povas esti de iu uzo kiel mieloplanto. D. mollis, loke konata kiel mặc nưa, estas uzita en Vjetnamujo por tinkturfarbi la faman nigran lãnh Mỹ-silkon de Tanĉaŭ-Distrikto.
Tiuj arboj estas bonkonataj en sia indiĝena arealo, kaj sekve multe uzitaj kiel floraj emblemoj. En Indonezio, D. celebica (Makasar-ebono, konata loke kiel eboni) estas provinca arbo de Centra Sulaveso, dum ajan kelikung (D. macrophylla) estas tiu de Okcidenta Nusa-Tengaro. La emblemo de la japana insulo de Iŝigaki estas la jaejama kokutan (D. ferrea). En Tajujo, D. decandra estas la provinca arbo de la provincoj Ĉantaburi kaj Nakonpatom, dum D. malabarica estas tiu de Angtong-Provinco. La nomo de la taja distrikto Tatako-Distrikto laŭlitere signifas "Distrikton de la diospiro-piero" laŭ fama loka kunveno-punkto.
Diospiro (Diospyros) estas genro de proksimume 450–500 specioj de falfoliaj kaj ĉiamverdaj arboj. La plimulto estas indiĝenaj en la tropikoj, kun nur kelkaj specioj kiuj estas disvastiĝintaj en la mezvarmaj regionoj. Ili estas komune konataj kiel ebono-arboj. La genra nomo estas derivita de la grekaj vortoj διός (dios), signifante "de Zeŭso" kaj πυρός (piros), signifante "fajro" aŭ "greno" kaj origine rilate al kaŭkaza diospiro (D. lotus). En Barato, ĝi estas konata kiel la pasandu-arbo.
Diospyros es un género, perteneciente a la familia Ebenaceae, que se compone de unos 750 especies y taxones infraespecíficos aceptados, de los casi 1900 descritos,[3] de árboles caducifolios y siempre verdes. La mayoría son de los trópicos, con pocas especies de clima templado. Las hay de importancia comercial, tanto por sus frutos comestibles (D. kaki y D. virginiana) o por su madera. Hay dos grupos comerciales de ébano: el ébano "negro puro" (D. ebenum, y otras especies) y el ébano "coromandel", (D. celebica) o 'Ébano de Macasar' de origen asiático. En muchas especies del género, el tipo negro no existe: la madera de tales especies puede restringirse para su uso, por ejemplo D. virginiana.
Árboles generalmente dioicos. Tronco erecto, muy ramificado. Flores usualmente tetrámeras. Hojas alternas, simples, enteras. Cáliz profundamente lobado. Corola de urceolada a rotada, con lóbulos patentes o recurvos, los de las flores masculinas generalmente de distinto tamaño que los de las flores femeninas. Estambres usualmente 16, hipóginos o insertos en la base de la corola; los de las flores femeninas están convertidos en estaminodios. Ovario generalmente tetralocular, o con 8 lóculos por falsas divisiones. Fruto en baya.[4]
Las especies de Diospyros son el alimento de larvas de algunas mariposas: Eupseudosoma aberrans, Eupseudosoma nevada, Hypercompe indecisa y muchas otras.
El género fue descrito por Carlos Linneo y publicado en Species Plantarum, vol. 2, p. 1057, 1753.[5] La especie tipo es: Diospyros lotus L.
Diospyros (διόσπυρον): nombre genérico que procede del griego Διός "de Zeus" y πυρός "grano", "trigo" por lo que significa originalmente "grano o fruto de Zeus". Los autores de la antigüedad usaron el vocablo con sentidos diversos: Teofrasto menciona un dióspyros —un árbol con pequeños frutos comestibles de huesecillo duro—, el que según parece es el almez (Celtis australis L., ulmáceas), y Plinio el Viejo (27.98) y Dioscórides lo usaron como otro nombre del griego lithóspermon, de líthos = piedra y spérma = "simiente, semilla", y que habitualmente se identifica con el Lithospermum officinale L. (boragináceas). Linneo tomó el nombre genérico de Dalechamps, quien llamó al Diospyros lotus "Diospyros sive Faba Graeca, latifolia".[6]
Del género existen más de 700 especies que se diferencian entre otros por ser o no astringentes antes de la maduración fisiológica de los frutos. Hay variedades que antes de la maduración normal en la cual la pulpa toma una consistencia muy blanda, tienen un alto contenido de taninos solubles lo cual les hace ser astringentes y desagradables de comer a las personas. Otras variedades antes de la maduración fisiológica tienen un bajo contenido de taninos solubles o estos son insolubles con lo cual no se diluyen en la saliva humana y por tanto no dan la sensación de astringencia. La astringencia desaparece en la madurez fisiológica, pero el inconveniente que supone para la manipulación y transporte de tener una pulpa blanda hace que hoy en día aumenten las variedades no astringentes o que se elimine artificialmente esta en las variedades astringentes para poder comercializar los frutos con la pulpa dura.
Hay mucha variabilidad en tamaño y sabor; puede ser frutos de color rojo, anaranjado o amarillo.
Diospyros es un género, perteneciente a la familia Ebenaceae, que se compone de unos 750 especies y taxones infraespecíficos aceptados, de los casi 1900 descritos, de árboles caducifolios y siempre verdes. La mayoría son de los trópicos, con pocas especies de clima templado. Las hay de importancia comercial, tanto por sus frutos comestibles (D. kaki y D. virginiana) o por su madera. Hay dos grupos comerciales de ébano: el ébano "negro puro" (D. ebenum, y otras especies) y el ébano "coromandel", (D. celebica) o 'Ébano de Macasar' de origen asiático. En muchas especies del género, el tipo negro no existe: la madera de tales especies puede restringirse para su uso, por ejemplo D. virginiana.
Eebenipuu ehk diospüür (Diospyros L.) on lehtpuude perekond eebenipuuliste sugukonnast.
Perekonda kuulub 450–500 liiki, mille hulgas on nii igihaljaid kui ka heitlehiseid puid. Suurem osa liikidest kasvab troopilistel aladel.
Mõnel eebenipuu liigil on söödavad viljad (idadiospüür, virgiinia diospüür, mehhiko diospüür, harilik diospüür, filipiini diospüür, teksase diospüür), mida nimetatakse kas hurmaaks, maboloks või persimoniks.
Pikemalt artiklis Eebenipuit
Osal liikidest on väärtuslik puit, mis võib olla must (must eebenipuu, mauriitsiuse eebenipuu, bombei eebenipuu, lagose eebenipuu, gaboni eebenipuu), roheline (rohe-eebenipuu), punane (punane eebenipuu), pruun (virgiinia diospüür) või vöödiline (makassari eebenipuu, karune eebenipuu, koromandeli eebenipuu).
Eebenipuude puit on sirgekiuline, peene ühtlase tekstuuriga, läikiv; ilma tuntava lõhna ja maitseta.
Mehhiko diospüüri viljad mustad persimonid
Eebenipuu ehk diospüür (Diospyros L.) on lehtpuude perekond eebenipuuliste sugukonnast.
Perekonda kuulub 450–500 liiki, mille hulgas on nii igihaljaid kui ka heitlehiseid puid. Suurem osa liikidest kasvab troopilistel aladel.
Mõnel eebenipuu liigil on söödavad viljad (idadiospüür, virgiinia diospüür, mehhiko diospüür, harilik diospüür, filipiini diospüür, teksase diospüür), mida nimetatakse kas hurmaaks, maboloks või persimoniks.
Eebenpuut tai persimonit[1] (Diospyros) on suku eebenpuukasvien heimossa. Siihen kuuluu yli 500 lajia.[2]
Eebenpuut tai persimonit (Diospyros) on suku eebenpuukasvien heimossa. Siihen kuuluu yli 500 lajia.
Diospyros est un genre d'arbres de la famille des Ebenaceae comprenant notamment les ébènes et le plaqueminier. Ce genre renferme plus de 600 espèces. En Nouvelle-Calédonie, il est représenté par 31 espèces, dont 30 sont endémiques à l'archipel.
L'espèce type est Diospyros lotus L..
Linné introduit le genre Diospyros[4] et traite deux espèces connues de lui : D. lotus et D. virginiana[5].
Les fruits semblent plus ou moins comestibles selon les espèces et parfois selon les fruits. Aux États-Unis, des colons, très localement, en ont utilisé, car il contient de 17 à 19 % de sucre) pour produire une bière (Simmon bier) et d'une eau-de-vie. Puis l'import de Kaki du Japon (améliorée en Asie depuis des siècles par une longue sélection par l'Homme) a concurrencé les usages des fruit de Persimmons[8]. Selon Trabut (1926) « Le Persimmon est un des fruits qui contiennent le plus de sucre, desséché il a beaucoup d'analogie avec la datte. » Il contient à l'état frais 0,88% de protéine et 30 à 32% de sucre, 64% d'eau (...) Les Persimmons sont cultivés parfois pour la nourriture des porcs. Certaines variétés sélectionnées pour cet usage donnent des fruits depuis septembre jusqu'à l'hiver. Les Américains consomment un assez grand nombre de pâtisserie à base de Persimmons.
Trabut rapport une recette de Pain de Persimmon : une tasse de pulpe de Persimmon, une tasse d'eau, une demie cuillerée à thé de bicarbonate de soude, mélangés en une pâte épaisse, peuvent se cuire comme un pain. On produisait aussi du « Persimmon an sirop ». en alternant des couches de Persimmon bien mûrs et de sucre, les fruits prenant alors l'apparence et le goût de dattes.
Le poète américain Bryant, également amateur d'horticulture a fait une collection des variétés sauvages les plus douces qu'il ait pu trouver, et a entamé un processus de sélection d'arbres aux fruits plus gros, plus parfumés et moins astringents, avec de tels résultats qu'il affirmait que les Persimmons américains surpasseraient, un jour, les kakis japonais[8].
Plusieurs études ont été faites par L Trabut (alors directeur du Service Botanique du Gouvernement général de l'Algérie) dans les années 1920 afin notamment de lancer des cultures de fruits comestibles. Certaines espèces ont un fruit qui perd son astringence quand il est très mûr. Pour d'autres, quand le fruit n'est pas naturellement doux, il peut être aussi préparé pour le rendre moins astringent (« Les fruits ayant conservé de l'astringence peuvent devenir très doux quand on les soumet à une maturation artificielle qui a pour effet de rendre le tannin insoluble. Conservés dans l'acide carbonique, les Persimmons astringents deviennent rapidement doux et comestibles »)[9],[8]. Trabut s'est notamment intéressé à Diospyros virginiana, bien plus résistant au froid que le Diospyros kaki et semblant adaptable à des sols très variés, supportant même en zone alluvionnaire la concurrence avec les Peupliers. Selon lui « Introduit en Europe en 1629, le Persimmon a supporté des hivers avec des froids de — 2o°, cependant il ne fructifie régulièrement que dans les contrées méridionales »[8].
Selon Catalogue of Life (7 août 2014)[10] :
Selon GRIN (7 août 2014)[11] :
Selon ITIS (7 août 2014)[12] :
Selon World Checklist of Selected Plant Families (WCSP) (7 août 2014)[13] :
Selon The Plant List (7 août 2014)[14] :
Selon Paleobiology Database (7 août 2014)[15] :
Selon Tropicos (7 août 2014)[1] (Attention liste brute contenant possiblement des synonymes) :
Diospyros est un genre d'arbres de la famille des Ebenaceae comprenant notamment les ébènes et le plaqueminier. Ce genre renferme plus de 600 espèces. En Nouvelle-Calédonie, il est représenté par 31 espèces, dont 30 sont endémiques à l'archipel.
L'espèce type est Diospyros lotus L..
Crann síorghlas nó duillsilteach, dúchasach do réigiúin thrópaiceacha is fhothrópaiceacha, i bhforaoisí báistí na machairí den chuid is mó. Malartaíonn na duilleoga agus déanann craobhacha leacaithe. Tá na bláthanna neamhghnéasach, ina n-aonar nó i gcrobhaingí beaga in ascaillí duilleog, prócachruthach le 3 nó 5 liopa leata, bán, buí nó scothdhearg. Is é dátphluma an toradh, caor ar chailís sheasmhach. Sa chuid is mó de na gnéithe bíonn an t-adhmad bán seachtrach bog, ach an croí dubh adhmaid, éabhann na trádála, an-chrua. Timpeall 700 speiceas, cuid mhaith díobh saothraithe as an adhmad sármhaith is na torthaí inite.
Ebenowc (Diospyros) je ród ze swójby ebenowych rostlinow (Ebenaceae).
Hižo Linné je w lěće 1753 dwě družinje wopisał: Diospyros lotus a Diospyros virginiana w Species Plantarum, 2, 1057–1058. [1] Synonymy za Diospyros L. su: Cargillia R.Br., Cavanillea Desr., Ebenus Kuntze, Embryopteris Gaertn., Guaiacana Duhamel, Idesia Scop., Maba J.R.Forst. & G.Forst., Mabola Raf., Macreightia A.DC., Noltia Thonn., Paralea Aubl., Pimia Seem., Rhaphidanthe Hiern ex Gürke, Ropourea Aubl., Royena L., Tetraclis Hiern. [2]
Dźensa wobsahuje ród Diospyros něhdźe 400 hač 500 družinow. Na př. wustupuje 60 družinow w Chinskej. Někotre wuběrane su tu naspomnjene[2]:
Eksistuje křižowanki / hybridy z Diospyros kaki a Diospyros virginiana [3] z
Z někotrych družinow, hłownje prawy ebenowc (Diospyros ebenum), so ebenowe drjewo zhotuje.
Jeli sy jedyn z mjenowanych njedostatkow skorigował(a), wotstroń prošu potrjecheny parameter předłohi {{Předźěłuj}}. Podrobnosće namakaš w dokumentaciji.
Ebenowc (Diospyros) je ród ze swójby ebenowych rostlinow (Ebenaceae).
Diospyros adalah salah satu marga anggota suku eboni-ebonian atau Ebenaceae. Anggotanya di seluruh dunia mencakup sekitar 450-500 jenis pohon dan perdu hijau abadi atau peluruh. Kebanyakan tumbuhan ini berasal dari daerah tropis, dan hanya beberapa jenis yang tumbuh di daerah beriklim sedang.
Diospyros berasal dari dua patah kata bahasa Yunani: deion yang berarti "dewa" dan pyros, "buah", sehingga berarti "buah para dewa".
Marga ini mencakup banyak jenis yang memiliki nilai komersial, baik untuk buahnya yang dapat dimakan (misalnya kesemek dan bisbul) maupun untuk kayunya yang berkualitas tinggi, terutama kayu eboni atau kayu hitam. Teras kayu (hati kayu) Diospyros biasanya keras dan berwarna gelap (hitam), sehingga di banyak daerah di Indonesia dinamai sebagai kayu arang. Dua di antara yang paling terkenal adalah kayu eboni hitam (D. ebenum dan beberapa spesies lainnya) dan kayu eboni bergaris alias kayu hitam sulawesi (D. celebica).
Pohon, perdu atau semak, biasanya berumah dua (dioecious) tetapi ada yang berumah tunggal, dengan percabangan monopodial, serta biasanya tanpa banir (akar papan). Kulit batang hitam atau kehitaman di luar, keras dan agak rapuh, dengan permukaan retak-retak, beralur atau bahkan memecah, jarang licin; di bagian dalam berwarna pucat. Pepagan dan kayu gubal sering berubah menguning bila kena udara, sehingga dapat membantu identifikasi. Teras kayu berwarna hitam, atau hitam berbelang merah muda atau coklat pucat, atau coklat gelap kehitaman.
Daun tanpa daun penumpu (stipula). Daun tunggal, bertepi rata, terletak berseling (alternate) dalam dua deretan, bertulang menyirip, sering dengan bintik-bintik kelenjar yang tersebar jarang di lembaran daunnya. Tulang daun utama sering melekuk menjadi alur di tengah daun.
Perbungaan tersusun dalam malai di ketiak, kadang-kadang keluar dari batang (cauliflorous) atau cabang (ramiflorous), yang betina kerap tereduksi menjadi bunga tunggal. Bunga berkelamin tunggal, kadang-kadang ada pula yang berkelamin ganda, berbilangan 3-5 (jarang 8). Kelopak bunga menetap (tidak rontok), membesar, dan seringkali mengeras nantinya, menutupi pangkal buah. Mahkota bunga menyatu di pangkal, membentuk tabung pendek. Buah seringkali berdaging, yang kadangkala beracun, menyungkup 1-16 butir biji yang kurang lebih serupa baji dan tersusun konsentris.
Berikut ini adalah beberapa jenisnya:
Beberapa jenis Diospyros dari Asia Tenggara telah dimasukkan ke dalam daftar merah IUCN (IUCN Red List of Endangered Flora and Fauna) karena terancam kepunahan.
Diospyros adalah salah satu marga anggota suku eboni-ebonian atau Ebenaceae. Anggotanya di seluruh dunia mencakup sekitar 450-500 jenis pohon dan perdu hijau abadi atau peluruh. Kebanyakan tumbuhan ini berasal dari daerah tropis, dan hanya beberapa jenis yang tumbuh di daerah beriklim sedang.
Diospyros berasal dari dua patah kata bahasa Yunani: deion yang berarti "dewa" dan pyros, "buah", sehingga berarti "buah para dewa".
Marga ini mencakup banyak jenis yang memiliki nilai komersial, baik untuk buahnya yang dapat dimakan (misalnya kesemek dan bisbul) maupun untuk kayunya yang berkualitas tinggi, terutama kayu eboni atau kayu hitam. Teras kayu (hati kayu) Diospyros biasanya keras dan berwarna gelap (hitam), sehingga di banyak daerah di Indonesia dinamai sebagai kayu arang. Dua di antara yang paling terkenal adalah kayu eboni hitam (D. ebenum dan beberapa spesies lainnya) dan kayu eboni bergaris alias kayu hitam sulawesi (D. celebica).
Diospyros è un genere di piante angiosperme dicotiledoni della famiglia Ebenacee. Il genere comprende oltre 700 specie di alberi e arbusti, molto apprezzate per il legno (ebano) e per i frutti a bacca (kaki). In Italia è presente solo in coltivazione.
Il genere Diospyros comprende oltre 700 specie.[1]
Per la coltivazione rivestono importanza solo alcune:
alcune tra le specie più rilevanti sono:
Lo stesso argomento in dettaglio: Diospyros kaki. Molte specie hanno frutti commestibili. Diospyros kaki L., il kaki, cachi o loto è noto in tutto il mondo per i suoi frutti arancioni. Pur essendo una specie originaria di regioni temperato-calde può essere coltivato nella gran parte del territorio italiano, anche grazie all'uso di portainnesti derivanti da specie affini Numerose altre specie hanno uso alimentare, soprattutto localmente; tra queste ricordiamo D. lotus; D. virginiana, il loto americano; D. digyna, con buccia verde e polpa bianca che a maturità diventa nera; D. discolor, rosso brillante a maturità.
Molte specie sono apprezzate per il legno duro, resistente, spesso di colore molto scuro o addirittura nero. Tra le specie maggiormente apprezzate per il legno si annoverano D. ebenum, D. melanoxylon, D. crassiflora, D. celebica. Tra le specie meno pregiate utilizzate per il legno va menzionata anche D. virginiana.
Alcune specie vengono utilizzate per estrarre tannini. Tannini per la concia delle pelli venivano estratti dai nativi americani da D. texana.
In India le foglie di D. melanoxylon servono per la preparazione delle sigarette bidi.
Diospyros è un genere di piante angiosperme dicotiledoni della famiglia Ebenacee. Il genere comprende oltre 700 specie di alberi e arbusti, molto apprezzate per il legno (ebano) e per i frutti a bacca (kaki). In Italia è presente solo in coltivazione.
Diospyros (Graece διός + πυρος 'triticum Iovis', scil. 'cibus divinus'[1][2]) est genus Ericalium cui sunt plus quam 700 species arborum et fruticum deciduarum et sempervirentium, quarum maior pars in zona tropica endemicae sunt, cum paucae species in regionibus temperatis inveniuntur. Nonnullae species magni aestimantur ob eorum lignum durum, grave, obscurum, nonnullaeque ob eorum fructus. Nonnullae sunt ornamentales, et multae magnum momentum oecologicum habent.
Erucae multarum specierum papilionum foliis vescuntur:
- Gymnoscelis rufifasciata in variis speciebus
- Actias luna in variis speciebus
- Callosamia promethea in variis speciebus
- Citheronia regalis in D. virginiana
Vide "Diospyros" apud Vicispecies. 
Situs scientifici: Tropicos • Tela Botanica • GRIN • ITIS • NCBI • Biodiversity • Encyclopedia of Life • Plant Name Index • Fossilworks • Plantes d'Afrique • Flora of China • Flora of North America • USDA Plants Database Diospyros (Graece διός + πυρος 'triticum Iovis', scil. 'cibus divinus') est genus Ericalium cui sunt plus quam 700 species arborum et fruticum deciduarum et sempervirentium, quarum maior pars in zona tropica endemicae sunt, cum paucae species in regionibus temperatis inveniuntur. Nonnullae species magni aestimantur ob eorum lignum durum, grave, obscurum, nonnullaeque ob eorum fructus. Nonnullae sunt ornamentales, et multae magnum momentum oecologicum habent.
Erucae multarum specierum papilionum foliis vescuntur:
Eupseudosoma aberrans Eupseudosoma involutum Hypercompe indecisa Gymnoscelis rufifasciata in variis speciebus Monema flavescens Neopithecops zalmora Charaxes khasianus in D. natalensi Dophla evelina in D. candolleana Actias luna in variis speciebus Callosamia promethea in variis speciebus Citheronia regalis in D. virginiana "Cnephasia" jactatanaJuodmedis (lot. Diospyros, vok. Ebenholzbäume) – juodmedinių ( Ebenaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso visžaliai ir lapus numetantys medžiai.
Dauguma rūšių paplitusios tropikuose, o kelios ir vidutinio klimato kraštuose.
ir kt.
Juodmedis (lot. Diospyros, vok. Ebenholzbäume) – juodmedinių ( Ebenaceae) šeimos augalų gentis, kuriai priklauso visžaliai ir lapus numetantys medžiai.
Dauguma rūšių paplitusios tropikuose, o kelios ir vidutinio klimato kraštuose.
Ebenkoki (Diospyros, agrāk Ebenus) ir ebenkoku dzimtas ģints, kurā ir apvienotas no 450 līdz 500 sugām. Pie ebenkokiem pieder melnkoki, kuri ir vērtīgi koksnes augi, un hurmas, kuru augļi tiek lietoti uzturā. Melnkoku koksne ir cieta, smaga un krāsaina, lai gan pēc nosaukuma varētu domāt ka tā ir melna.
Ebenkoku izplatības areāls ir Indija, Rietumāfrika un Dienvidaustrumāzija. Tos kultivē arī citur, galvenokārt tropu un subtropu joslās.
No melnkokiem plaši izmanto īsto melnkoku (D. melanoxylon) un Ceilonas melnkoku (D. ebenum). Ēdami augļi tiek iegūti no Kaukāza hurmas (D. lotus), Virdžīnijas hurmas (D. virginiana), Japānas hurmas (D. kaki) un sviesta hurmas (D. dicolor).
Diospyros is een plantengeslacht (inclusief de soorten, die vroeger onder Maba werden geclassificeerd) van ongeveer vier- tot vijfhonderd soorten bladverliezende en groenblijvende bomen. De meerderheid komt van nature voor in de tropen. Een paar soorten komen in gematigde streken voor. Het geslacht bevat soorten van commerciële betekenis om hun eetbare vruchten (onder andere kaki en Amerikaanse persimoen) of voor hun ebbenhout (onder andere Diospyros ebenum met zwart ebbenhout en Dispyros celebica met gestreept ebbenhout). In de meeste soorten van dit geslacht is het zwarte ebbenhout (bijna volledig) afwezig: het hout van zulke soorten heeft maar een beperkte toepassing, bijvoorbeeld bij de Amerikaanse persimoen.
Diospyros-soorten worden gebruikt als waardplant voor de larven van sommige soorten Lepidoptera zoals Gymnoscelis rufifasciata , Eupseudosoma aberrans, Eupseudosoma involutum en Hypercompe indecisa.
Diospyros is een plantengeslacht (inclusief de soorten, die vroeger onder Maba werden geclassificeerd) van ongeveer vier- tot vijfhonderd soorten bladverliezende en groenblijvende bomen. De meerderheid komt van nature voor in de tropen. Een paar soorten komen in gematigde streken voor. Het geslacht bevat soorten van commerciële betekenis om hun eetbare vruchten (onder andere kaki en Amerikaanse persimoen) of voor hun ebbenhout (onder andere Diospyros ebenum met zwart ebbenhout en Dispyros celebica met gestreept ebbenhout). In de meeste soorten van dit geslacht is het zwarte ebbenhout (bijna volledig) afwezig: het hout van zulke soorten heeft maar een beperkte toepassing, bijvoorbeeld bij de Amerikaanse persimoen.
Diospyros-soorten worden gebruikt als waardplant voor de larven van sommige soorten Lepidoptera zoals Gymnoscelis rufifasciata , Eupseudosoma aberrans, Eupseudosoma involutum en Hypercompe indecisa.
Diospyros er en slekt med busker og trær i ibenholtfamilien.
De kan være både løvfellende og eviggrønne. Bladene er læraktige og lansettformede til ovale. Blomstene er som regel enkjønnede, og trærne er særbu med hann- og hunnblomster på ulike trær. Det finnes også sambu trær med begge typer blomster, trær med tvekjønnede blomster og trær som skifter kjønn fra år til år. Hunnblomstene sitter enkeltvis, og hannblomstene sitter 2–15 sammen i en kvast. Frukten er et gult, oransje, rødt, purpur, brunt eller svart bær, som kan være saftig eller trevlete.
De over 500 artene er utbredt i alle tropiske strøk, men det finnes også noen i tempererte områder, som Øst-Asia og østlige Nord-Amerika. Noen arter er ettertraktet for den mørke kjerneveden, som gir det verdifulle trevirket ibenholt, mens andre dyrkes på grunn av fruktene, for eksempel kaki.
Blomst hos Diospyros virginiana
Bladverk og frukt hos Diospyros blancoi
Ekte ibenholt fra Diospyros ebenum
Bladverk og frukt hos Diospyros whyteana
Diospyros er en slekt med busker og trær i ibenholtfamilien.
De kan være både løvfellende og eviggrønne. Bladene er læraktige og lansettformede til ovale. Blomstene er som regel enkjønnede, og trærne er særbu med hann- og hunnblomster på ulike trær. Det finnes også sambu trær med begge typer blomster, trær med tvekjønnede blomster og trær som skifter kjønn fra år til år. Hunnblomstene sitter enkeltvis, og hannblomstene sitter 2–15 sammen i en kvast. Frukten er et gult, oransje, rødt, purpur, brunt eller svart bær, som kan være saftig eller trevlete.
De over 500 artene er utbredt i alle tropiske strøk, men det finnes også noen i tempererte områder, som Øst-Asia og østlige Nord-Amerika. Noen arter er ettertraktet for den mørke kjerneveden, som gir det verdifulle trevirket ibenholt, mens andre dyrkes på grunn av fruktene, for eksempel kaki.
Blomst hos Diospyros virginiana
Bladverk og frukt hos Diospyros blancoi
Ekte ibenholt fra Diospyros ebenum
Bladverk og frukt hos Diospyros whyteana
Hurma, hebanek, hebanowiec[2], persymona, sharon, kaki, szaron, szarona (Diospyros L.) – rodzaj drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej. Podawana czasami niewłaściwie nazwa hebanowiec[3]. Do rodzaju Diospyros należy kilkaset gatunków roślin pochodzących głównie z obszarów Azji i Ameryki o tropikalnym i subtropikalnym klimacie[4]. Gatunkiem typowym jest hurma kaukaska Diospyros lotus L.[5]
Pokrój drzewiasty. Wszystkie gatunki tworzą silne gałęzie i mają gładkie liście. Działki kielicha są podobne do liści i rosną wraz z rozwojem owocu, płatki korony są zwinięte do tyłu[4]. Podobnie jak pomidor, owoc hurmy jest jagodą. Drzewa z tego rodzaju tworzą gęstą strukturę korzeniową[6].
Są to przeważnie drzewa zimozielone, tylko kilka gatunków z obszarów o umiarkowanym klimacie okresowo zrzuca liście[4]. Żeńskie drzewa D. virginiana zrzucają liście w czasie owocowania. Drzewa rosną szybko i są odporne na warunki atmosferyczne oraz szkodniki. Większość gatunków ma jadalne owoce, które pojawiają się zwykle na 7 i 8-letnich drzewach.
Niedojrzałe owoce hurmy zawierają taninę szibuol[7], która ulega polimeryzacji przy kontakcie z kwasem. W razie spożycia dużych ilości (w przypadku człowieka około 1 kg)[8][9], polimeryzacja taka może nastąpić w żołądku i doprowadzić do powstania bezoaru[10]. Ponad 85% fitobezoarów (diospyrobezoarów) powstaje po spożyciu niedojrzałych owoców hurmy[11][12][13]. Depolimeryzację diospyrobezoaru pod wpływem Coca-Coli zgłosili japońscy naukowcy[14]. Padnięcia z powodu zjedzenia dużej ilości owoców rejestrowano w przypadku wielu gatunków ptaków i ssaków, w tym rzadko także koni[15].
Naukowa nazwa rodzaju pochodzi od słów „Dios” (διός) i „pyros” (πυρος), gdyż tak starożytni Grecy określali owoc miejscowej hurmy kaukaskiej – „owoc bogów”, „Dios pyros” („ogień Zeusa”). Angielska nazwa hurmy, „persimmon” – spolszczona na „persymonę” – wywodzi się z języka Algonkinów, Indian północnoamerykańskich, i oznacza „suchy owoc”[16].
Cargillia R. Br., Cavanillea Desr., Ebenus Kuntze, Embryopteris Gaertn., Guaiacana Duhamel, Idesia Scop., Maba J. R. Forst. & G. Forst., Mabola Raf., Macreightia A. DC., Noltia Thonn., Paralea Aubl., Pimia Seem., Rhaphidanthe Hiern ex Gürke, Ropourea Aubl., Royena L., Tetraclis Hiern
Rodzaj należący do rodziny hebankowatych Ebaceae Gürcke in Engl. & Prantl, która wraz z kladem siostrzanym pierwiosnkowatymi Primulaceae należą do rzędu wrzosowców (Ericales), kladu astrowych (rosids)[1].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal , klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Primulananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd styrakowce Styracales Bisch. , podrząd Ebenineae Bessey in C.K. Adams, rodzina hebankowate Ebenaceae Gürcke in Engl. & Prantl , plemię Diospyreae Duby, rodzaj Diospyros L.[18].
Rodzaj jest liczny i w zależności od ujęcia zawiera różną liczbę gatunków i taksonów niższego rzędu. Według "The Plant List" rodzaj liczy 742 gatunki o zaakceptowanych nazwach, a łącznie nazw gatunków (włączając synonimy) zarejestrowano 1257[19].
Owoce kilku gatunków hurmy są jadalne: D. digyna, D. lotus, D. virginiana, D. kaki.
Najbardziej rozpowszechnione w uprawie i ofercie handlowej są owoce pochodzącej z Chin hurmy wschodniej D. kaki, in. Shizi (柿子 po chińsku) – występujące pod nazwą handlową kaki albo sharon. Gatunek jest uprawiany głównie w Chinach, Korei i Japonii, a także w cieplejszych rejonach Azji Środkowej. Jest uprawiany od XIX wieku także w Ameryce Północnej (w Kalifornii) i w południowej Europie. W roku 1890 rozpoczęto jego uprawę w Brazylii[20]. Owoc jest czerwonopomarańczowy, o średnicy od 1,5 do 9 cm i przypomina pomidor, z czterema listkami po spodniej stronie. Miąższ jest lekko twardawy, bardzo słodki i ma konsystencję galaretowatą. Owoce są jadalne zanim w pełni dojrzeją, ale pełnię smaku uzyskuje się, dopiero gdy zmiękną po zerwaniu. Owoce kultywaru hurmy wschodniej D. kaki 'Triumph' nazywane są „owocem Szarona” (od równiny Szaron w Izraelu, skąd wywodzi się ten kultywar). Regularna konsumpcja tego owocu ma obniżyć ryzyko arteriosklerozy i ataków serca[21].
Hurma kaukaska (Diospyros lotus), in. „daktylo-śliwa”, pochodzi z południowo-zachodniej Azji i południowo-wschodniej Europy. Owoc tego gatunku był znany już wśród starożytnych Greków, jako „owoc bogów”, „Dios pyros”.
Hurma amerykańska (Diospyros virginiana) pochodzi z rejonu środkowo-wschodniej Ameryki Północnej. Ma większą zawartość wapnia i witaminy C niż odmiany azjatyckie[22]. Owoce tej hurmy są całkowicie niejadalne, dopóki nie dojrzeją.
Diospyros digyna, nazywana z angielskiego czarną hurmą, pochodzi z Meksyku. Niedojrzały owoc ma zieloną skórę i biały miąższ, ale po dojrzeniu zmienia kolor na czarny.
Gatunek Diospyros discolor, nazywany w jęz. angielskim Mabolo, pochodzi z Filipin. Dojrzałe owoce nabierają ciemnoczerwonego koloru. W Chinach owoce znane są jako „mango koreańskie”.
Owoce hurmy można podzielić na trzy grupy ze względu na ich cechy spożywcze. Pierwsza grupa zawiera dużo tanin (garbniki, o właściwościach ściągających) zanikającej w miarę dojrzewania owoców. Dojrzewanie można przyspieszyć poprzez przechowywanie owoców zawiniętych w papier, często w obecności bananów, albo poprzez ekspozycję słoneczną. Krótka ekspozycja na mróz także przyspiesza proces dojrzewania. Niektóre odmiany spożywa się dopiero po ususzeniu. W miąższu cierpkich owoców znajduje się 8 pestek.
Druga grupa to hurmy zawierające niewielką ilość tanin i bez pestek, preferowane do konsumpcji. Owoce tych odmian nie dają się przechowywać. Owoc ma charakterystyczny smak, jest bardzo słodki. Coraz częściej spotykany jest w Polsce.
Trzecią, rzadko spotykaną grupę, stanowią gatunki zapyleniowe. Miąższ takich owoców jest brązowy i można je spożywać gdy są jeszcze twarde. Odmiany te znane są w Japonii jako goma. Należą do nich Tsurunoko („hurma czekoladowa”) oraz Maru („hurma cynamonowa”).
W Korei znane są dwa rodzaje owoców hurmy (kor. gam): (1) twarde owoce (kor. dan-gam 단감) i (2) miękkie owoce (kor. yeon-si 연시, hong-si 홍시). Po ususzeniu zwane są gok-kkam (곶감). Miękkie owoce jada się również lekko zmrożone w całości w postaci sorbetu.
Chociaż hurma należy do hebanowców, drewno ma twarde, ale łamliwe. Jest wykorzystywane głównie w Korei i Japonii do produkcji paneli w meblach. W Ameryce Północnej jaśniejsze drewno D. virginiana jest czasami używane do produkcji instrumentów muzycznych i kijów golfowych.
Jest możliwe, iż owoc hurmy kaukaskiej o naukowej nazwie Diospyros lotus to lotus wspomniany przez Homera w Odysei[24].
Owoce hurmy bywają przedstawiane w malarstwie. Japoński malarz Watanabe Shōtei (Seitei) (1851-1918) namalował obraz przedstawiający ptaka na owocującej gałązce hurmy.
Hurma, hebanek, hebanowiec, persymona, sharon, kaki, szaron, szarona (Diospyros L.) – rodzaj drzew występujących w strefie międzyzwrotnikowej. Podawana czasami niewłaściwie nazwa hebanowiec. Do rodzaju Diospyros należy kilkaset gatunków roślin pochodzących głównie z obszarów Azji i Ameryki o tropikalnym i subtropikalnym klimacie. Gatunkiem typowym jest hurma kaukaska Diospyros lotus L.
Diospyros é um género botânico pertencente à família Ebenaceae, com mais de 700 espécies de árvores e arbustos de folhagem caduca ou perene. A maioria é nativa dos trópicos, com apenas algumas espécies estendendo-se para regiões temperadas. Algumas das espécies individuais são valorizadas por sua madeira dura, pesada e escura, são comumente conhecidas como árvores de ébano, enquanto outras são valorizadas por suas frutas e conhecidas como árvores de caqui ou diospireiros. Alguns são principalmente ornamentais e muitas são de importância ecológica local.[1]
Diospyros é um género botânico pertencente à família Ebenaceae, com mais de 700 espécies de árvores e arbustos de folhagem caduca ou perene. A maioria é nativa dos trópicos, com apenas algumas espécies estendendo-se para regiões temperadas. Algumas das espécies individuais são valorizadas por sua madeira dura, pesada e escura, são comumente conhecidas como árvores de ébano, enquanto outras são valorizadas por suas frutas e conhecidas como árvores de caqui ou diospireiros. Alguns são principalmente ornamentais e muitas são de importância ecológica local.
Ebenovec (znanstveno ime Diospyros) je rod 450–500 vrst listnatih in zimzelenih dreves in grmov. Večina vrst je domorodnih v tropih in le nekatere vrste segajo tudi v regije z zmernim podnebjem. Odvisno od njihove narave so posamezne vrste poznane kot ebenovinasta ali kot kaki drevesa. Nekatera so cenjena zaradi svojega težkega, trdega lesa, nekatere pa zaradi svojih sadežev.
Kaki je ime za užitne vrste sadežev drevesnih rastlin iz tega rodu. Sadeži številnih vrst niso užitni za ljudi, naslednje vrste pa dajejo užitne sadeže:
Metne bakınız.
SinonimlerCargillia R.Br.
Cavanillea Desr. (non Medik.: preoccupied)
Ebenus Kuntze (non L.: preoccupied)
Embryopteris Gaertn.
Guaiacana Duhamel (nom. illeg., nom. superfl.)
Idesia Scop. (non Idesia Maxim., nom. conserv.)
Maba J.R.Forst. & G.Forst.
Mabola Raf.
Macreightia A.DC.
Noltia Thonn.
Paralea Aubl.
Pimia Seem.
Rhaphidanthe Hiern ex Gürke
Ropourea Aubl.
Royena L.
Tetraclis Hiern
Wikimedia Commons'ta Diospyros ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. 
Wikispecies'te Diospyros ile ilgili detaylı taksonomi bilgileri bulunur. Diospyros, abanozgiller (Diospyraceae) familyasından yaklaşık 500 kadar bitki türünü kapsayan cinstir.
Türkçede üyelerinin bazıları abanoz bazıları da hurma adlarıyla bilinir. Türkiye'de iki türü bulunur. Bunlardan kara hurma (D. lotus) Kuzeydoğu Anadolu'da yerlidir. Diğer tür olan Trabzon hurması (D. kaki) ise kültür bitkisi olarak sonradan yayılmıştır.
Diospyros, abanozgiller (Diospyraceae) familyasından yaklaşık 500 kadar bitki türünü kapsayan cinstir.
Türkçede üyelerinin bazıları abanoz bazıları da hurma adlarıyla bilinir. Türkiye'de iki türü bulunur. Bunlardan kara hurma (D. lotus) Kuzeydoğu Anadolu'da yerlidir. Diğer tür olan Trabzon hurması (D. kaki) ise kültür bitkisi olarak sonradan yayılmıştır.
Це рід теплолюбивих рослин і тому широко поширених в багатьох країнах Євразії, Америки, в Австралії і навіть на півдні України. Усього за деякими даними налічується більше 500 різновидів хурми. А до найвідоміших в наших краях відносять терпку кавказьку, нетерпку японську і солодку шоколадну, відомішу як корольок. За формою нагадує яблуню, а її оранжеві чи червоні плоди здалека здаються апельсинами.[3]
В Україні хурма на підщепі сорту Віргінська може вирощуватись у відкритому ґрунті, але це досить ризиковано.
Латинська назва роду, Diospyros, має грецьке походження й може бути витлумачена як «їжа богів», інше значення — «божественний вогонь».
У руську мову слово «хурма» потрапило з фарсі (перської), де у ориґіналі звучить як перс. خرمالو kẖrmạlw «хормалю» — тобто фінікова слива. Само слово «хорма» (хурма) на фарсі «перс. خرما» означає фінік, слово «алю» (перс. آلو) — сливу. Назва «хормалю» первісно відносилось до хурми кавказької. В'ялена хурма на смак дуже схожа на фініки, звідси й пішла назва хурми кавказької на фарсі. Потім та назва поширилась на инші види хурми, у тому числі й на східну («японську» або «китайську»).
Види з їстівними плодами можуть називати: «дикий фінік», «фінікова слива».
Листя — просте, чергове.
Плід — м'ясиста ягода, що містить до 10 насінин. Це велика солодка ягода з соковитою серцевиною і шкіркою оранжевого, червоного або жовтого кольору, масою від 100 до 500 грам. Плоди хурми часто поділяють на дві категорії: в'яжучі на смак (при дозріванні ця властивість плоду зникає) і не в'яжучі. Незрілий плід гіркий через присутність в ньому великої кількості дубильних речовин.[3] Японці називають плід хурми «плодом із плодів».[3] Зріла хурма, як правило, досить м'яка, яскраво-оранжевого кольору з коричневими листочками. Чорні крапки і плями на плоді говорять про те, що він вже почав псуватися. Стиглу хурму можна тримати в холодильнику, а заморожену зберігати до півроку, нестиглі плоди, навпаки, варто потримати в теплі до дозрівання. Уникайте при зберіганні пошкодження поверхні плодів, інакше вони швидко згниють.
Дерево хурми
Гілка хурми
Плоди хурми на гілці
Цілий і розрізаний плід хурми східної
Стиглі плоди хурми
Сушені плоди Хурми східної
Квітка хурми вірджінської
Хурма кавказька, вирощена під Києвом
Хурма віргінська, вирощена під Києвом
D. ferrea, відома як Yaeyama kokutan з Японії
Насінина хурми
Chi Thị (danh pháp khoa học: Diospyros) là một chi (bao gồm cả những loài trước đây có tên chi là Maba) của từ khoảng 450-500 cho tới 750 loài (Tại PlantSystematics.org liệt kê tới 1.159 danh pháp khoa học, nhưng có lẽ trong đó có nhiều tên gọi là từ đồng nghĩa của nhau) cây thân gỗ lá thường xanh hay sớm rụng. Phần lớn trong chúng có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới, với chỉ một ít loài sinh sống ở khu vực ôn đới. Chi này bao gồm một số loài có giá trị thương mại quan trọng, hoặc là để lấy quả ăn (bao gồm các loài hồng, thị, cậy như D. kaki và D. virginiana) hoặc là để lấy gỗ. Có hai nhóm gỗ có giá trị thương mại là gỗ mun trơn: loại gỗ mun đen thuần túy (đáng chú ý là D. ebenum, D.mun, nhưng còn có một số loài khác) và gỗ mun sọc: (mun vàng hay mun Macassar - D. celebica). Trong phần lớn các loài thuộc chi này thì gỗ kiểu gỗ mun đen là gần như hoàn toàn không có: gỗ của những loài này có công dụng rất hạn chế, ví dụ D. virginiana (tức thị, thị châu Mỹ, thị Mỹ, mun trắng).
Các loài trong chi Diospyros bị ấu trùng của một số loài bướm thuộc bộ Cánh vẩy (Lepidoptera) phá hại, như Gymnoscelis rufifasciata, Eupseudosoma aberrans và Hypercompe indecisa.
Dưới đây chỉ liệt kê một số loài
Chi Thị (danh pháp khoa học: Diospyros) là một chi (bao gồm cả những loài trước đây có tên chi là Maba) của từ khoảng 450-500 cho tới 750 loài (Tại PlantSystematics.org liệt kê tới 1.159 danh pháp khoa học, nhưng có lẽ trong đó có nhiều tên gọi là từ đồng nghĩa của nhau) cây thân gỗ lá thường xanh hay sớm rụng. Phần lớn trong chúng có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới, với chỉ một ít loài sinh sống ở khu vực ôn đới. Chi này bao gồm một số loài có giá trị thương mại quan trọng, hoặc là để lấy quả ăn (bao gồm các loài hồng, thị, cậy như D. kaki và D. virginiana) hoặc là để lấy gỗ. Có hai nhóm gỗ có giá trị thương mại là gỗ mun trơn: loại gỗ mun đen thuần túy (đáng chú ý là D. ebenum, D.mun, nhưng còn có một số loài khác) và gỗ mun sọc: (mun vàng hay mun Macassar - D. celebica). Trong phần lớn các loài thuộc chi này thì gỗ kiểu gỗ mun đen là gần như hoàn toàn không có: gỗ của những loài này có công dụng rất hạn chế, ví dụ D. virginiana (tức thị, thị châu Mỹ, thị Mỹ, mun trắng).
Các loài trong chi Diospyros bị ấu trùng của một số loài bướm thuộc bộ Cánh vẩy (Lepidoptera) phá hại, như Gymnoscelis rufifasciata, Eupseudosoma aberrans và Hypercompe indecisa.
Виды этого рода имеют пантропическое распространение с наибольшим разнообразием в Индомалайской области.
В культуре растения распространились, вероятно, из Китая.
Ради плодов растения культивируются во многих странах Евразии, Америки и в Австралии, где встречаются и свои эндемичные виды.
Некоторые виды являются источником ценной древесины.
По информации базы данных The Plant List, род включает 725 видов[3]. Некоторые виды:
Вид Хурма чёрная (Diospyros digyna Jacq.) признан синонимом вида Diospyros nigra (J.F.Gmel.) Perrier.
Вид Хурма низкая (Diospyros humilis (R.Br.) F.Muell.) признан синонимом вида Diospyros vera (Lour..) A.Chev..
Хурмой называют ярко-оранжевые со светлой мякотью плоды растения.
Сорта хурмы делят на две группы: варьирующие и константные. Варьирующими называют сорта, плоды которых, в зависимости от того, как они образовались — в результате оплодотворения или же партенокарпически, — имеют различные потребительские качества, то есть:
Сегодня хурма выращивается везде, где существует тёплый климат, поэтому кроме традиционных видов хурмы (около двухсот) существуют и экзотические. К ним относится южноамериканская хурма, которую называют «шоколадный пудинг» или «чёрное яблоко», потому что она вырастает до размеров большого яблока зелёного цвета весом от 700 до 900 г, а затем, созревая, постепенно темнеет, приобретая вкус и цвет тёмного шоколада.
На Филиппинах растёт своя хурма — ярко-красная под названием «бархатное яблоко». Парагвайская хурма отличается плоской формой плодов. Кавказская хурма даёт плоды, размеры которых не превышают 2—3 см. Широко распространён выведенный в Израиле сорт «Шарон». Он не содержит семян и имеет более мягкий вкус, так как содержит мало танина[5].
Незрелые плоды хурмы обладают вяжущим вкусом и могут вызвать расстройства желудочно-кишечного тракта.
Несмотря на относительно высокое содержание сахара хурма не способствует резкому повышению сахара в крови (имеет невысокий гликемический индекс) и на 100 г продукта содержит всего 62 ккал. Ярко-оранжевый цвет хурмы говорит о том, что в ней высокое содержание бета-каротина и биофлавоноидов. Спелая хурма содержит (от дневной нормы потребления): 25 % сахаров, 1,5 % протеина, 0,85 % жиров, до 55 % витамина С, дубильные вещества, различные микроэлементы, в том числе иод, железо, магний, калий.
Поэтому хурму рекомендуют употреблять больным с заболеваниями сердечно-сосудистой системы, гипертонией, анемией. На Кавказе хурму едят в больших количествах при ранних формах токсического зоба. В Китае и Японии хурмой лечат атеросклероз, а соком — цингу, в Таиланде — изгоняют кишечных глистов, в Корее хурма считается противовоспалительным средством и используется при лечении дизентерии, энтероколитов и бронхитов. Эффективность диеты, богатой хурмой, в нормализации липидного обмена подтверждается научными исследованиями[6]. Плоды хурмы благоприятно влияют на состояние печени и жёлчевыводящих путей.
Хурма обладает ярко выраженным мочегонным эффектом.
Мякоть хурмы обладает бактерицидными свойствами, поэтому включение в рацион хурмы во время эпидемий вносит свою лепту в общее лечение. Разрезанную пополам хурму в некоторых странах прикладывают к ожогам и ранам. Хурма полезна при истощении (и нервном, и физическом). Отваром из жёстких «хвостиков» плодов лечат энурез.
Народная медицина использует, помимо плодов, и листья хурмы. Высушенные листья хурмы считаются биологически активными, поэтому чай из них полезен пожилым людям, а также больным анемией. Пропаренные листья накладывают на гноящиеся раны и нарывы.
Плоды хурмы можно употреблять в свежем виде, высушивать, варить из них варенья, десерты, делать сидр, патоку, вино, пиво и самогон.
Обжаренные и измельчённые семена хурмы виргинской использовались солдатами армии Конфедерации и населением штатов Юга во время Гражданской войны в США как заменитель кофе[7].
Из-за высокого содержания танина хурму нельзя употреблять в послеоперационный период (органы брюшной полости), а также людям, у которых из-за операции на брюшной полости развилась спаечная болезнь кишечника. Чрезмерное употребление хурмы, особенно незрелых плодов, в которых наибольшее содержание танина и растительных волокон, может привести к острой кишечной непроходимости вследствие образования фитобезоара и срочной операции[8][9].
Из древесины дерева в ряде стран делают мебель и спортивные принадлежности.
Древесина хурмы столь изысканна и деликатна, что из неё делают некоторые музыкальные инструменты. Знаменитое чёрное эбеновое дерево получают из древесины хурмы.
柿树是柿树属（学名：Diospyros）植物的统称。果實稱為柿，而最常見的品種是柿子。
柿树树冠优美，可以作为防护林的绿化树种。秋季柿树叶子经霜变红，非常美观。一般种植柿树要以同一属的黑枣做砧木，黑枣又名“猴枣”，果实比柿子要小得多。
落叶乔木或灌木；椭圆或长圆形全缘叶子，叶面光滑，叶背和叶柄有绒毛；黄白色钟状花，多为雌雄同株异花；柿子果实扁圆或略呈方形，不同的品种颜色从浅桔黄色到深桔红色不等，大小从2到10厘米，重量从100到350克，花萼宿存。
柿树的木材细腻坚硬，心材黑色，也被称为“乌木”，可制作家具等器具。
花
叶
叶子变紅
未熟的果实
成熟的果実
樹皮
柿园
结满果实的柿子树
柿树的栽培已有一千多年的历史，中国大陸、日本、韓國和巴西是其主要产地。
柿子的品种有1000多个，主要分为甜柿（也稱『甘柿』）與涩柿两类，前者成熟时已经脱涩，后者需要人工脱涩。品种有河北、北京一带的磨盘柿、莲花柿，甜心柿，山东的牛心柿、耿饼柿，铃灯柿，鸡心柿，红柿，干帽柿、绵柿，大红袍柿，罗田甜柿等，青岛另有早年从日本引种的次郎柿和富有柿两个亚种的日本甘柿。
在台灣，柿餅(澀柿)主要產於新竹嘉義一帶，每年秋天是柿餅的季節。
甜柿可以直接食用，涩柿则需要人工脱涩后方可食用。 脱涩的方法一般有放置一段时间，和用温水或石灰水浸泡等。
除鲜食外，整个柿子晒干之后可以制成柿饼。柿饼外部有一层白色粉末，叫做柿霜。柿霜并不是淀粉，主要是由内部渗出的葡萄糖凝结成的晶体构成。这些晶体并不易同空气中的水分相结合，因此柿饼表面通常会保持干燥。这也有利于柿饼的保存。柿还可以酿成柿酒、柿醋，加工成柿脯、柿粉、柿霜、柿茶、冻柿子等等。
在东北地区，由于柿子不易运输和贮存，冬天一般把柿子放在室外，用极低的温度把柿冻成冰，称为“冻柿子”，然后运输和贮存。由于冻柿子很硬，食用前一般要先放入热水，使其软化，这个程被称为“化冻柿子”。化过的冻柿子和没有化过的冻柿子口感相差很大。也有人直接食用冰冷坚硬的冻柿子，另有一番风味。
空腹吃柿子可能会引起“胃石症”。柿子含有大量的柿胶，当柿子进入空腹时，柿胶会与胃酸在凝聚成硬块；当硬块越积越大时，可能导致无法排出，医学上称为“胃柿石病”。
此外，患有缺铁性贫血和正在服用铁剂的患者不能吃柿子，因为柿子所含的一种物质会妨碍铁的吸收。
柿子要放熟再吃，過澀的柿子較多鞣酸成分，食用過量容易傷害消化系統，因此買來的柿子不夠熟，可放在室內常溫下催熟，就能去除澀味。
在中国某些地方有过年吃柿子的习俗，意指“事事如意”。
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.JPG)
