Bryony

Przestęp (Bryonia L.) – rodzaj roślin z rodziny dyniowatych, obejmujący 12 gatunków bylin, występujących w Eurazji, Afryce Północnej (w tym na Wyspach Kanaryjskich) oraz na wyspach Pacyfiku^[4]. Jako rośliny introdukowane przestęp biały i dwupienny rosną w Ameryce Północnej^[5]. Oba te gatunki są także zadomowionymi antropofitami we florze Polski^[6]. Rośliny o długiej tradycji zastosowań leczniczych, współcześnie jednak raczej tylko w homeopatii – brak potwierdzonych działań zdrowotnych^[7]. Bulwy przestępu dwupiennego nosiły angielską nazwę „English mandrake” („angielskiej mandragory”) ze względu na podobieństwo i zakres dawnych zastosowań medycznych. Wszystkie organy tych roślin są trujące, a korzenie w stanie świeżym działają bardzo drażniąco na skórę^[8].

Morfologia

Pokrój

Byliny z zielnymi, rocznymi, pnącymi pędami wyrastającymi z trwałego, zwykle bulwiastego korzenia. Pędy nagie do owłosionych, z nierozgałęzionymi wąsami czepnymi^[5].

Liście

Ogonkowe, o blaszce kształtu strzałkowatego, poprzez owalny do okrągłego, 3–5-krotnie klapowane lub pierzastodzielne. Brzeg blaszki jest nierówno ząbkowany^[5].

Kwiaty

Rozdzielnopłciowe (rośliny zwykle dwupienne, rzadziej jednopienne), drobne. Wyrastają skupione w kątowych kwiatostanach. Kwiaty męskie w liczbie 4–16 w gronach i pęczkach, kwiaty żeńskie skupione zwykle po 2–6 w gronach i wierzchotkach. Hypancjum dzwonkowate. Działek kielicha jest 5, mają kształt trójkątny do lancetowatego. Płatków korony także jest 5, mają kolor biały, żółtozielonkawy do żółtawego. Ich długość wynosi od 3 do 7 mm. W kwiatach męskich znajduje się 5 pręcików, z czego cztery skupione w dwóch parach, przez co wydaje się, że pręciki są 3. W kwiatach żeńskich pojedyncza, jednokomorowa, owalna do elipsoidalnej zalążnia z jednym słupkiem zwieńczonym trzema rozwidlonymi znamionami^[5].

Owoce

Kulista, pomarańczowa do czerwonej lub czarna jagoda zawierająca kilka nasion^[5].

Systematyka

Rodzaj z rodziny dyniowatych z podrodziny Cucurbitoideae i plemienia Benincaseae^[9].

Wykaz gatunków^[9]

• Bryonia acuta Desf.
• Bryonia alba L. – przestęp biały
• Bryonia aspera Steven ex Ledeb.
• Bryonia cretica L.
• Bryonia dioica Jacq. – przestęp dwupienny
• Bryonia lappifolia Vassilcz.
• Bryonia marmorata E. M. A. Petit
• Bryonia melanocarpa Nabiev
• Bryonia monoica Aitch. & Hemsl.
• Bryonia multiflora Boiss. & Heldr.
• Bryonia syriaca Boiss.
• Bryonia verrucosa Aiton

Przypisy