dcsimg

Cavia porcellus ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia ES
 src=
Ejemplar en cautiverio en el pasto.

Cavia porcellus, conocida como cuy, cuye, cuyo, cobaya, cobayo, acure, güimo o conejillo de Indias, es una especie híbrida doméstica de roedor histricomorfo de la familia Caviidae. Es el resultado del cruce milenario de varias especies del género Cavia realizado en la región andina de América del Sur, habiéndose encontrado registros arqueológicos en Colombia, Ecuador, Perú y Bolivia. Cumple y ha cumplido diferentes funciones en diversas sociedades a lo largo del tiempo como animal de compañía, de experimentación, de uso lúdico, alimento, y animal de diagnóstico, «limpia» y ofrenda en la medicina y cosmovisión andina.[1]

Taxonomía

La especie fue descrita por primera vez por el naturalista suizo Conrad von Gesner en 1554.[2]

Su nombre científico se debe a la descripción de Erxleben en 1777, y es una mezcla de la designación del género de Pallas (1766) y el nombre específico dado por Carlos Linneo (1758).[3]

Biología

Los cuyes alcanzan un peso de hasta 1 kg (kilogramo) y viven entre cinco y ocho años.

Alimentación

 src=
Dos ejemplares de pelo corto.
Cobaya como mascota.

Son animales herbívoros, por lo que el aporte de fibra en el alimento es indispensable. Por otro lado, el aporte de vitamina C es altamente necesario, pues las cobayas, los primates y los murciélagos son las únicas especies que no sintetizan esta vitamina y si no se les proporciona vitamina C, pueden llegar a presentar escorbuto y morir, así que se debe incluir en su dieta pimiento, guayaba (se debe de administrar en pocas cantidades debido a su alto contenido de azúcar), y nunca productos altamente cítricos, como la naranja, el pomelo o el limón. Una dieta bien equilibrada deberá componerse de verduras y hortalizas frescas, heno, agua, todo ello complementado con croquetas o comida comercial.

Para prevenir deficiencias hay que procurar a la mascota una dieta variada. El heno sirve para cubrir las necesidades de hidratos de carbono y de fibra. La alfalfa les otorga calcio para sus huesos y es fundamental. La fruta y la verdura ayudan a satisfacer sus necesidades de vitaminas y gran parte del líquido necesario. Para la comida conviene utilizar recipientes de barro cerámico pesados que resistan la inclinación y consiguiente caída del alimento. Sus lados deben ser lo bastante altos para mantener el material de cama y las heces lejos de la comida. Por otro lado, es muy importante que toda la comida fresca que demos a nuestras cobayas esté a temperatura ambiente; nunca puede estar recién sacada del refrigerador.

Gran parte de sus necesidades de líquidos quedan cubiertas por la ingestión de alimentos frescos. Deben tener siempre a su disposición un bebedero con agua limpia y fresca. Si se utilizan unas botellas de agua equipadas con tubo para beber, será más fácil mantener el agua libre de contaminación. Los cobayos tienden a contaminar y obstruir sus botellas de agua más que otros roedores domésticos, ya que mastican el tubo con el fin de obtener el agua, introduciéndose partículas de comida en la botella. Por estas razones, toda comida y los contenedores de agua en particular, deben limpiarse de forma habitual.

Al ser animales herbívoros, no se les debe dar carne, productos lácteos o pellets para conejos (no contienen vitamina C y algunos incluso pueden incluir antibióticos tóxicos para cuyes).[4]

Las cobayas son animales cecotrofos, forma de coprofagia específica de ciertos roedores donde tras sufrir una primera digestión el alimento, se generan unas heces blandas (cecotrofos) que son consumidas directamente desde el ano antes de que lleguen al suelo.[5][6]​ Tras una segunda digestión y tras terminar de absorber todos los nutrientes en el intestino delgado, se forman unas heces duras que son eliminadas definitivamente.[5]​ Esta es una adaptación para aprovechar los nutrientes cuando es necesario el concurso de bacterias para hacerlos asimilables (de forma parecida a como ocurre en los rumiantes), ya que en este caso la actividad microbiana tiene lugar en el ciego, situado tras el intestino delgado. Esta disposición del conducto de absorción de nutrientes antes de la cámara de actividad microbiana hace necesario esta segunda vuelta para poder asimilar el alimento procesado.

Salud e higiene

 src=
Patrones de cortado de uñas.

Para tener cuyes sanos y evitar enfermedades se debe:

  • Alimentarlos bien.
  • Mantener limpias las jaulas.
  • Evitar la presencia de alimento en mal estado.
  • Poner en cuarentena durante cuatro días a los animales nuevos que se adquieran, para observar su comportamiento antes de juntarlos con los que ya se tienen. La presentación de un animal nuevo se debe hacer siempre en un territorio neutral y libre de olores, para facilitar la integración.

Un cuy sano es un animal alegre, con pelo brillante, gordito, bien desarrollado y que come bien. Un cuy está enfermo cuando se separa de los demás, se arrincona, está decaído, no quiere comer, se le eriza el pelo, se le hunde la barriga, tiene diarrea y baja de peso rápidamente. En este caso hay que separarlo rápidamente de los demás para que no los contagie y acudir a un veterinario especializado en animales exóticos.

Las enfermedades más comunes de los cuyes son las siguientes:

Importancia económica y cultural

Domesticación

Los cuyes aparecen en los depósitos arqueológicos tan antiguos como de hace 9000 años; es posible que hayan sido domesticados ya en el 5000 a. C., pero definitivamente lo fueron en el 2500 a. C.[7]​ Existen registros bioarqueológicos de uso ritual como ofrenda a partir de los 2500 a. C. en el Templo de las Manos Cruzadas de Kotosh, en la región peruana de Huánuco.[7]​ Se estima que Cavia porcellus es el resultado de la domesticación de especies silvestres como Cavia tschudii y/o Cavia aperea.[8][9]​ A lo largo del tiempo, el hombre andino ha criado cuyes para consumir su carne e incluso en algunas zonas para hacer ropa con su piel; un claro ejemplo se da en la sierra ecuatoriana.

Gastronomía

La carne de cuy es un alimento de excelente sabor y calidad. Se caracteriza por contener alto nivel proteico y bajo en grasa; además, colesterol de buena calidad, minerales y vitaminas.

En los países andinos, existe una población estable de más o menos 35 000 000 (treinta y cinco millones) de cuyes, siendo el Perú el de mayor consumo y población de ellos, con un consumo anual de más de 65 000 000 (sesenta y cinco millones) de cuyes, producidos por una población más o menos estable de 22 000 000 (veintidós millones) de animales criados básicamente con sistemas de producción familiar. Dentro de la gastronomía peruana se encuentra al cuy de muchas formas ya sea cuy al horno, cuy chactado (frito en abundante aceite) acompañado de papas fritas o asadas y alguna salsa picante, pepián de cuy (guiso del propio cuy) acompañado con papas y arroz, chiri uchu (como parte del plato en sí), sopa de cuy, chicharrón de cuy, picante de cuy (en salsa de rocoto y culantro), entre muchos otros platos.[11]

La población estimada de auto-consumo en Ecuador es de 15 000 000 (quince millones) de cabezas de cuy,[12]​ algo muy inferior a la producción comercial, que se estima en 50 millones. En este país también se le puede consumir en forma de helado.[13]

En Bolivia, en la zona andina del departamento de Nariño en Colombia, Ecuador[14]​ y el Perú se crían razas de carne de este roedor para el consumo popular, utilizadas en diversas preparaciones culinarias en estos países. Gastrónomos famosos lo consideran un manjar.[15]

La carne de cuy tiene un alto valor biológico, debido a que contiene los aminoácidos esenciales y ácidos grasos esenciales requeridos en la nutrición humana. Según las tablas peruanas de composición de alimentos 2017, elaborado por el Centro Nacional de Alimentación y Nutrición del Instituto Nacional de Salud (INS) del Ministerio de Salud (Minsa), la carne de cuy contiene 78.1% de agua; 19% de proteína; 1.6% de grasa; 1.2% de minerales y 0.1% de carbohidratos totales y disponibles. Entre los minerales más importantes están el Calcio (29 miligramos), Fósforo (29 mg), Zinc (1.57 mg) y Hierro (1.9 mg). Asimismo, muestra el contenido de las principales vitaminas como la Tiamina (0.06 mg), Riboflavina (0.14 mg) y la Niacina (6.50 mg); así como el contenido de energía que alcanza las 96 kilocalorías (Kcal).[16]

Hay dos razas principales de cuy para alimentación, además de varias líneas:

Raza Perú

Se caracteriza por tener buena conformación cárnica, ser precoz (es decir, tiene un rápido crecimiento o engorde) y ser poco prolífica.[17]​ A los ocho meses, llega a los 2.6 kg (kilogramos) de peso.[18]​ Se formó esta raza a partir de un programa de selección de 34 generaciones.[19]

Raza Andina

Se caracteriza por tener buena conformación y ser prolífica, pero menos precoz que la raza Perú.[20]​ Se formó a partir de un programa de selección de 35 generaciones.[19]​ Son de color blanco puro y de ojos negros.

Línea Inti

Se caracteriza por ser un promedio de las dos razas anteriores.Se formó a partir de un programa de selección de 43 generaciones.[19]​ Es un animal más forrajero y sus colores son amarillo o bayo con blanco.

Uso en investigación

 src=
Cobaya.

Cavia porcellus es un animal muy común para la experimentación en investigación biomédica, de ahí que la expresión cobaya o conejillo de Indias se utilice popularmente como sinónimo de objeto de experimentación.[21]

Usos rituales

Es utilizado ritualmente dentro de la medicina tradicional andina de Ecuador y Perú con la finalidad de «limpiar» y/o realizar un diagnóstico del problema de salud en el paciente.[22]​ El roedor luego de ser frotado sobre el cuerpo del paciente muere[23]​ El entierro ritual del cuy es parte de la ceremonia.[24]

Asimismo, ha sido utilizado ancestralmente y tradicionalmente como ofrenda por diferentes culturas de los Andes.[25][26]​ Existen registros bioarqueológicos de este uso ritual a partir de los 2500 a. C. en el Templo de las Manos Cruzadas de Kotosh en la región peruana de Huánuco.[7]

Usos lúdicos

La tómbola de cuyes es un juego muy popular en celebraciones y ferias en Perú. En este juego, el animal es colocado en el centro de una círculo de casitas numeradas. Luego, en el centro se le da vueltas al cuy que se encuentra dentro de una caja en el piso para marearlo. Al destapar la caja, el cuy se introducirá en una de las casitas numeradas. La persona que ha comprado el boleto con el mismo número de la casita en donde el cuy entró, es la ganadora.[27]

Como mascota

 src=
Un ejemplar de raza Sheltie, de pelo largo.
 src=
Dos ejemplares de raza abisinia (peruanas), con rosetas en el pelo.

Otra de las razones para la crianza de este roedor es para comercializarlo como animal de compañía.

En la actualidad se le cría cada vez más para tenerlo como mascota, al poder convivir con niños pequeños. Como tal se ha preferido el denominado cuy del tipo 3; es decir, las cobayas de pelo largo y lacio llamadas «cobayas de Angora». Aunque algunas especies de pelo corto también son preferidas como animal de compañía.

Nombres comunes

En español, Cavia porcellus recibe diversos nombres propios, según el país. En su zona de origen (Colombia, Ecuador y Perú) se le conoce como cuy (del quechua quwi), nombre onomatopéyico que aún lleva en algunas regiones de América del Sur. Principalmente en este continente, aunque también en México y América Central, existen varias formas surgidas a partir del nombre onomatopéyico quechua quwi, cuyi, cuyo, cuye, cuilo, cuis. En países del Caribe y Andalucía el nombre presenta variantes como acure, curí, curío, cury. En la Sierra Central del Perú en Huánuco, Áncash, Pasco y Junín se le conoce con el nombre de jaca o aca (del vocablo Quechua haka).[28]

En España y en ciertas zonas de Hispanoamérica se emplean los nombres cobayo y cobaya,[29]​ posiblemente derivados del idioma tupí sabúia. En muchos países, incluyendo los ya mencionados, recibe el nombre de conejillo de indias. En la región rioplatense suele ser llamado chanchito de Indias,[30]​ mientras que en el resto de la Argentina se usan las palabran cuis o cobayo. En Puerto Rico se utiliza comúnmente el nombre güimo.

Etimología en otras lenguas

El nombre que la especie Cavia porcellus recibe en otros idiomas carece por completo de relación con el original.

  • cavia peruviana o porcellino d’India (‘cerdito de Indias’) en italiano
  • conillet d'Índies, cobàia o porquet d’Índies (‘conejito de Indias’, ‘cobaya’ o ‘cerdito de Indias’) en catalán
  • porquinho da Índia (‘cerdito de Indias’), en portugués
  • cochon d’Inde (‘cerdo de Indias’) o cobaye en francés
  • guinea pig o cavy (‘cerdo de Guinea’ o ‘cobaya’), en inglés
  • Hausmeerschweinchen (‘cerdito de mar doméstico’), en alemán
  • морская свинка o morskáia svinka (‘cerdito de mar’), en ruso
  • tikus belanda (‘ratón neerlandés’), en indonesio

El origen de todos estos nombres es difícil de explicar. La principal hipótesis para el nombre en inglés de guinea pig es que quizás los comerciantes alemanes e ingleses que lo llevaron a Europa regresaban por mar desde Guinea, lo que podría haber generado confusión con respecto al origen del animal.[31]​ El término guinea se usaba con frecuencia en inglés para referirse generalmente a cualquier país lejano y desconocido, por lo que el nombre puede ser simplemente una referencia colorida a los orígenes exóticos del animal.[32][33]

Otra hipótesis es que el nombre de los animales podría estar relacionado con la moneda «guinea», una moneda de oro inglesa. No obstante, esta hipótesis es insostenible, porque la guinea surgió por primera vez en Inglaterra en 1663, y William Harvey usó el término ginny-pig ya en 1653.[34]

Véase también

Referencias

  1. Morales, Edmundo, 1943- (1995). The guinea pig : healing, food, and ritual in the Andes. University of Arizona Press. ISBN 0-8165-1479-8. OCLC 31970310. Consultado el 17 de octubre de 2020.
  2. Gmelig-Nijboer, C. A. (1977). Conrad Gessner's "Historia Animalum": An Inventory of Renaissance Zoology. Krips Repro B.V. pp. 69-70.
  3. Weir, Barbara J. The Biology of Hystricomorph Rodents.
  4. «Nutrition». www.guinealynx.info (en inglés). Consultado el 8 de septiembre de 2017.
  5. a b Terril, Lizabeth A.; Suckow, Mark A. (1998). The laboratory guinea pig. CRC Press. p. 41. ISBN 0-8493-2564-1. OCLC 38100137. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  6. Wagner, Joseph E.; Manning, Patrick J.; American College of Laboratory Animal Medicine (1976). The Biology of the guinea pig. Academic Press. p. 236. ISBN 0-12-730050-3. OCLC 1622080. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  7. a b c Sandweiss, Daniel H.; Wing, Elizabeth S. (1997). «Ritual Rodents: The Guinea Pigs of Chincha, Peru». Journal of Field Archaeology 24 (1): 47-58. ISSN 0093-4690. doi:10.2307/530560. Consultado el 24 de diciembre de 2019.
  8. Spotorno, A. E.; Marin, J. C.; Manriquez, G.; Valladares, J. P.; Rico, E.; Rivas, C. (12 de mayo de 2006). «Ancient and modern steps during the domestication of guinea pigs (Cavia porcellus L.)». Journal of Zoology (en inglés) 270 (1): 57-62. ISSN 0952-8369. doi:10.1111/j.1469-7998.2006.00117.x. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  9. Künzl, Christine; Sachser, Norbert (1999-02). «The Behavioral Endocrinology of Domestication: A Comparison between the Domestic Guinea Pig (Cavia apereaf.porcellus) and Its Wild Ancestor, the Cavy (Cavia aperea)». Hormones and Behavior (en inglés) 35 (1): 28-37. doi:10.1006/hbeh.1998.1493. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  10. Reyes García, María; Gómez-Sánchez Prieto, Iván; Espinoza Barriento, Cecilia (2017), Tablas peruanas de composición de alimentos (10 edición), Lima: Ministerio de Salud, Instituto Nacional de Salud, pp. 50-51, ISBN 978-612-310-117-6, consultado el 6 de enero de 2021.
  11. Gómez, Gamarra; Rudecindo, Próspero (2012). «Estudio etnobotánico del distrito de Marca, Recuay - Ancash». Universidad Nacional Mayor de San Marcos: 199. Consultado el 7 de diciembre de 2020.
  12. «Importancia de la crianza del cuy en Ecuador». Archivado desde el original el 23 de noviembre de 2015. Consultado el 20 de marzo de 2013.
  13. «El helado de conejillo de Indias se convierte en un postre "sabroso" en Ecuador». Los Angeles Times en Español. 5 de octubre de 2019. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  14. «Comida Típica». chillanes.gob.ec. 6 de junio de 2012. Consultado el 10 de febrero de 2019.
  15. «EL CUY EN LA COCINA PERUANA, Legado pre inca». www.generaccion.com. Consultado el 10 de febrero de 2019.
  16. «Carne de cuy: estas son las bondades nutricionales de este alimento ancestral». andina.pe. 26 de junio de 2019. Consultado el 5 de julio de 2021.
  17. Morales M., Augusto; Carcelén C., Fernando; Ara G., Miguel; Arbaiza F., Teresa; Chauca F., Lilia (2011-09). «Evaluación de dos niveles de energía en el comportamiento productivo de cuyes (cavia porcellus) de la raza Perú». Revista de Investigaciones Veterinarias del Perú 22 (3): 177-182. ISSN 1609-9117. Consultado el 7 de diciembre de 2020.
  18. Guillén, Karina; Grandez, Ricardo; Chauca, Lilia; Chauca, Denise; Valencia, Roberto (27 de junio de 2016). «Estudio descriptivo de la anatomía radiográfica ósea del cuy (Cavia porcellus) no mejorado y el cuy mejorado raza Perú». Salud y Tecnología Veterinaria 3 (2): 68-77. ISSN 2312-3907. doi:10.20453/stv.v3i2.2828. Consultado el 7 de diciembre de 2020.
  19. a b c Roja, Max Fernando Reynaga; Rubín, Víctor Vergara; Francia, Lilia Chauca; Greco, Juan Muscari; Oshiro, Rosa Higaonna (29 de septiembre de 2020). «Sistemas de alimentación mixta e integral en la etapa de crecimiento de cuyes (Cavia porcellus) de las razas Perú, Andina e Inti». Revista de Investigaciones Veterinarias del Perú 31 (3): e18173-e18173. ISSN 1682-3419. doi:10.15381/rivep.v31i3.18173. Consultado el 7 de diciembre de 2020.
  20. Araníbar, Eduardo; Echevarría C, Luisa (00/2014). «Número de ovulaciones por ciclo estrual en cuyes (Cavia porcellus) Andina y Perú». Revista de Investigaciones Veterinarias del Perú 25 (1): 29-36. ISSN 1609-9117. Consultado el 7 de diciembre de 2020.
  21. «Conejillo de indias o cobayas». abc. 21 de octubre de 2015. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  22. Inquirer, Sherri I. Becker, For the. «Can guinea pigs help treat pneumonia?». https://www.inquirer.com (en inglés estadounidense). Consultado el 17 de diciembre de 2019.
  23. Avilés, D. F.; Martínez, A. M.; Landi, V.; Delgado, J. V. (2014/12). «El cuy (Cavia porcellus): un recurso andino de interés agroalimentario The guinea pig (Cavia porcellus): An Andean resource of interest as an agricultural food source». Animal Genetic Resources/Resources génétiques animales/Recursos genéticos animales (en inglés) 55: 87-91. ISSN 2078-6336. doi:10.1017/S2078633614000368. Consultado el 17 de diciembre de 2019.
  24. Polia Meconi (1996): 599.
  25. Eeckhout, Peter (1 de abril de 2004). «Relatos míticos y prácticas rituales en Pachacamac». Bulletin de l'Institut français d'études andines (33 (1)): 1-54. ISSN 0303-7495. doi:10.4000/bifea.5786. Consultado el 24 de diciembre de 2019.
  26. LeFebvre, Michelle J.; deFrance, Susan D. (2014-01). «Guinea Pigs in the Pre-Columbian West Indies». The Journal of Island and Coastal Archaeology (en inglés) 9 (1): 16-44. ISSN 1556-4894. doi:10.1080/15564894.2013.861545. Consultado el 24 de diciembre de 2019.
  27. «12 datos que quizás no conocías sobre el cuy». canalipe.tv. 14 de octubre de 2016. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  28. «Plato Típico Aca Cashqui». ficha.sigmincetur.mincetur.gob.pe. Consultado el 7 de diciembre de 2020.
  29. Real Academia Española (2005). «cobaya». Diccionario panhispánico de dudas. Madrid: Santillana. Consultado el 7 de mayo de 2013.
  30. «Somos chanchitos de la India de los finlandeses», artículo en el diario Página/12 del 10 de marzo de 2008; consultado el 3 de abril de 2012.
  31. Wagner, Joseph E.; Manning, Patrick J.; American College of Laboratory Animal Medicine (1976). The Biology of the guinea pig. Academic Press. p. 2. ISBN 0-12-730050-3. OCLC 1622080. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  32. «Cavy». 1911 Encyclopædia Britannica. Volume 5. Consultado el 17 de mayo de 2021.
  33. «Definition of guinea pig | Dictionary.com». www.dictionary.com (en inglés). Consultado el 17 de mayo de 2021.
  34. Harvey, William (1653). Anatomical exercitations concerning the generation of living creatures to which are added particular discourses of births and of conceptions, &c. p. 527.
 title=
license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores y editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia ES

Cavia porcellus: Brief Summary ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia ES
 src= Ejemplar en cautiverio en el pasto.

Cavia porcellus, conocida como cuy, cuye, cuyo, cobaya, cobayo, acure, güimo o conejillo de Indias, es una especie híbrida doméstica de roedor histricomorfo de la familia Caviidae. Es el resultado del cruce milenario de varias especies del género Cavia realizado en la región andina de América del Sur, habiéndose encontrado registros arqueológicos en Colombia, Ecuador, Perú y Bolivia. Cumple y ha cumplido diferentes funciones en diversas sociedades a lo largo del tiempo como animal de compañía, de experimentación, de uso lúdico, alimento, y animal de diagnóstico, «limpia» y ofrenda en la medicina y cosmovisión andina.​

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Autores y editores de Wikipedia
original
visit source
partner site
wikipedia ES

Morski prašiček ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia SL

Morski prašiček (znanstveno ime Cavia porcellus) kljub imenu ne spada med prašiče. Rod Cavia obsega več kot 20 vrst vendar je najpogostejša vrsta, ki jo poznamo Cavia porcellusnavadni morski prašiček.

Morski prašiček je majhna, okrogla živalca kratkih tačkic, ki je v prejšnjem stoletju postala prispodoba laboratorijske poskusne živali in pa tudi vir šal vseh vrst. V zadnjem času pa je postala tudi priljubljena domača žival, zlasti v razvitih državah zahodnega sveta.

Etimologija

Porcellus pomeni v latinščini majhen prašiček.

Ime morski prašiček je v slovenščino prišlo iz nemškega imena Meerschweinchen, ki je bilo tudi vir imena v mnogih drugih evropskih jezikih. V angleščini se morski prašiček imenuje guinea pig, v večini romanskih jezikov pa njegovo ime pomeni indijski prašiček. Izvor nemškega in s tem tudi našega imena je jasen, prašički so k nam prišli po morju, torej gre pravzaprav za »zamorske ali prekmorske« prašičke, podobnost z majhnim prašičkom pa je, razen seveda razlike v velikosti, očitna – okrogel je kot prašiček, požrešen je kot prašiček, pa tudi kruli in cvili podobno. V angleščini pa se imenuje tako (gvinejski prašiček), ker so jih v tistem času prodajali na tržnicah po eno gvinejo (star angleški denar).[navedi vir]

Zgodovina

Udomačen je bil že leta 2000 pr. n. št. za hrano Inkom (Andi, Južna Amerika – južno od Kolumbije in Venezuele). V divjini živeči sorodniki morskega prašička se zadržujejo na travnikih (travnih stepah oz. pampah), robovih gozdov, v močvirjih in na skalnih krajih. Morski prašiček je ena izmed prvih udomačenih živali. Arheologi so jih našli poleg mumij v inkovskih grobovih. Inki in druga indijanska plemena so udomačene morske prašičke uporabljali kot domače živali, za hrano in kot žrtveno žival pri verskih obredih. Obstajata dve razlagi kako in kdaj so morski prašički prišli v Evropo. Po eni teoriji so jih prinesli Nizozemski mornarji okoli leta 1500, po drugi pa so se morski prašički pojavili okoli leta 1550, prinesli naj bi jih Španci. V severno Ameriko pa je prašiček prišel preko Evrope okoli leta 1770 kot prestižna domača žival. Že leta 1554 je to žival v eni izmed svojih knjig opisal znameniti švicarski naravoslovec Conrad Gessner. Ustanovitelja mikrobiologije, Nemec Robert Koch in Francoz Louis Pasteur sta jih uporabljala pri svojih raziskavah tuberkuloze in davice, njunemu zgledu pa so sledili tudi drugi. V zadnjem času pa so morske prašičke kot laboratorijske živali pretežno nadomestile bele miši in podgane, ki se veliko hitreje razmnožujejo kot morski prašički. Morski prašiček pa ima kot poskusna žival eno »prednost« pred drugimi, tako kot človek tudi prašiček ne more tvoriti svojega lastnega vitamina C.

Klasifikacija

Morski prašiček je majhna žival, ki sodi v razred sesalcev. Do nedavnega je zanj veljalo, da sodi v rod glodavcev, kar pa se je po raziskavah njihove genske zasnove v zadnjih letih izkazalo za netočno. Po genskem zapisu ni morski prašiček nič bolj v sorodu z npr. mišjo, ki je glodavec, kot je s človekom, ki je primat. Po zadnjih raziskavah domnevajo, da verjetno ne sodi v nobenega izmed obstoječih rodov, ampak vse kaže da tvori svoj lasten rod.[navedi vir]

Zgradba telesa

Odrasel morski prašiček meri običajno okoli 20 cm v dolžino. Tehta od 600 do 1800 gramov, odvisno od spola in pasme. Ima čokato telo in relativno kratke noge. Glede na telo ima dokaj veliko glavo s sploščenim nosom in na njej majhna, slabo odlakana ušesa. Temne oči so ob strani glave, kar mu daje širok zorni kot. V čeljusti ima spredaj dva para sekalcev, v zadnjem delu pa na vsaki strani po štiri pare kočnikov. Zobje mu rastejo skozi celo življenje. Na sprednjih tačkah ima po štiri prste in na zadnjih po tri, končajo se z ostrimi krempeljci. Repek je dolg le 1,5 cm in povlečen v zadek. Morski prašički običajno živijo pet do šest let, nekateri pa lahko v ugodnih razmerah doživijo tudi do deset ali celo dvanajst let.

Ena izmed bolj znanih posebnosti morskega prašička je, da tako kot človek, tudi prašiček ne more tvoriti svojega lastnega vitamina C, kar pomeni, da mora uživati hrano bogato z vitaminom C, sicer, tako kot človek, zboli za skorbutom.

Razmnoževanje

 src=
Breja samica – en teden pred skotitvijo treh mladičev

Če so zunanje razmere ugodne, se morski prašički razmnožujejo skozi vse leto. Brejost samice traja nenavadno dolgo glede na velikost živali in sicer od 59 do 72 dni. Zaradi tega so mladiči, ko se skotijo, že popolnoma razviti. Običajno samica skoti od 2 do 5 mladih (redkeje tudi od 1–8). Če kotitev poteka brez težav, mladički prihajajo v razmiku nekaj minut, vsega je konec v 15–30 minutah – odvisno od števila mladičkov. Samica vsakega posebej očisti ter pojé posteljico in membrano v kateri je bil zavit.

Ker ima samica le dva seska, s katerima mora navadno prehraniti več kot dva mladiča, je jasen biološki pomen dolge brejosti. Mladički se dojijo do tri tedne, že takoj po rojstvu pa lahko jedo trdno hrano. Samica zopet stopi v plodno obdobje, takoj ko skoti. Če je takoj (nekaj ur) po kotitvi prisoten tudi samec, samica po navadi takoj zopet zanosi. Plodna obdobja se ponavljajo na 14–21 dni.

Samičke dosežejo spolno zrelost v štirih do šestih tednih, samčki pa v treh do štirih tednih, zato jih je pri starosti 21 dni potrebno ločiti od matere in sester.

Ker se mladički skotijo veliki in razviti, kotitev predstavlja precejšnje tveganje za samice. Smrtnost je kar 20 %[1]. Do težav lahko še pride, če je samica ob prvi kotitvi starejša od 6–9 mesecev, saj se samicam ob tej starosti zarastejo sramne kosti. Druge težave pri brejosti in kotitvi vključujejo še toksemijo, hipokalcemijo in prolaps maternice. Težave so hujše, če je samica breja brez predaha. Nekaj dni pred kotitvijo pa moramo samca ločiti od samice saj samci lahko poteptajo mladiče.

Morski prašiček kot divja žival

Morski prašiček je socialna žival. Njihovi sorodniki v divjini živijo v majhnih skupinah, skupino vodi alfa samec, ki se tudi edini pari z vsemi samicami v tropu. Kot je to običajno pri mnogih črednih živalih, mladi samci zapustijo skupino takoj, ko dosežejo spolno zrelost in poskušajo najti svoj lastni harem. Če so v skupini same samice, prevzame vodstvo najmočnejša med njimi.

Divji sorodniki morskih prašičkov so na dnu prehrambene verige. Zahvaljujoč izvrstnemu sluhu, vohu in dobrim refleksom pa imajo vseeno veliko možnosti za preživetje. Po svojem teritoriju si izdelajo »labirint« dobro utrjenih stezic med visoko travo, po katerih lahko naglo švignejo na varno pred morebitnim sovražnikom.

Morski prašiček kot domača žival

Splošnemu prepričanju navkljub, morski prašički potrebujejo veliko gibanja in skrbi za to, da ostanejo zdravi. Priporoča se redno spuščanje iz kletke. So tudi izrazito družabne živali, zato za optimalni razvoj in počutje potrebujejo družbo pripadnikov svoje vrste. Brez nje so pogosto zdolgočaseni, osamljeni, depresivni in se ne gibljejo dovolj. Družbo kuncev se odsvetuje zaradi možnosti prenosa nekaterih bolezni na katere morski prašički niso odporni, zaradi možnosti hudih telesnih poškodb in zaradi različnih prehrambenih in socialnih potreb.

Če imamo morskega prašička doma, za to potrebujemo kletko večjih mer (vsaj 75x90cm, za dva morska prašička še več), ki ne sme imeti mrežastega dna. Kletko napolnimo s steljo, ki je lahko žaganje (ne sme biti iz bora ali cedre) ali razni namenski briketi. V ljubiteljskih krogih je priljubljena tudi metoda z brisačami in flisom. Kletko je potrebno čistiti vsaj na štiri dni, ker amonijak iz razpadajočega urina draži dihala morskega prašička. Kletka ne sme nikoli smrdeti. Neprimerna stelja so časopis, koruzni kosmiči in slama, zato ker slabo absorbirajo tekočino in vonjave, ter radi splesnijo, slednje pa je lahko za morskega prašička usodno. V kletki potrebuje tudi eno do dve malo težji posodici za hrano in napajalnik ali posodo za vodo. Potrebuje tudi nekaj v kar se lahko zateče po občutek varnosti, saj so morski prašički zelo plašne živali.

Ker v naravi živijo na tleh in ne plezajo, zelo slabo prenašajo padce iz katerekoli višine, ter grobo prijemanje. Iz tega razloga niso primerni za majhne otroke.

Prehrana

Morski prašiček je izrazit vegetarijanec. Osnovo njegove prehrane sestavljajo seno, sveža listnata zelenjava in briketi na osnovi trave ali sena. Ob tem obvezno potrebuje tudi svežo vodo. Od zelenjave so primerne vse vrste solate (razen ledenke), radič, blitva, paprika, regrat, peteršilj, korenje, paradižnik, itd, pa tudi sveža trava in zeli. Sadje ne sme biti na jedilniku prepogosto, ker vsebuje veliko sladkorja. Prav tako je potrebna previdnost pri zelenjavi iz družine križnic (tj. zelje, brokoli, ohrovt) saj lahko povzroči napihnjenost. Semena in oreški niso primerna prehrana saj vsebujejo preveč maščob in beljakovin ter premalo vlaknin. Če so semena še v luščinah, pa se morski prašiček lahko na njih celo zaduši.

Vedenje

Morski prašički so izjemno plašne živali, ki pogosto ob nenadnih zvokih ali premikih zbežijo v zavetje ali »zamrznejo« na mestu. Ko so veseli, poskakujejo na poseben način (skočijo v zrak, obrnejo glavo, skočijo v drugo smer, brcnejo z zadnjimi nogami...). V splošnem so, ko ne spijo, zelo aktivne in radovedne živali. Letargija in neješčnost sta lahko znak, da je morski prašiček bolan. Ravno tako so znaki bolezni ali bolečine čepenje v kotu in nasršena dlaka.

Kot veliko drugih živali, se tudi morski prašički čistijo in negujejo sami. Iz oči izločijo mlečno belo tekočino, ki jo nato s sprednjimi tačkami raznesejo po glavi in telesu. Negujejo se tudi med seboj, vendar se s tem bolj kot socialne vezi vzpostavlja dominanca. Ta se vzpostavlja tudi z grizenjem, naskakovanjem (tudi med samicami), sunki z glavo ter raznimi zvoki.

Zvoki so tudi glavni način komunikacije med pripadniki iste vrste. Nekateri zvoki so: piskanje (ali žvižganje), predenje, brbotanje, šklepetanje z zobmi, cviljenje in celo čivkanje (redko).

Nega

 src=
Mladiček star 2 meseca

Morskim prašičkom je potrebno vsaj enkrat mesečno pristriči kremplje na vseh štirih tačkah. Kopanje in česanje pri kratkodlakih pasmah ni nujno potrebno. Glede na dolžino dlake in probleme, ki nam jih le-ta lahko povzroča, pa lahko morske prašičke tudi strižemo.

Zdravje

Najpogostejše zdravstvene težave so vnetja dihalnih poti, sečni kamni, skorbut (pomanjkanje vitamina C), driska, abscesi (v vratu in grlu), težave z zobmi, težave s srcem, ciste na jajčnikih (pri samicah), zamašitev perianalne mošnje (pri samcih) ter razne okužbe z garjami, ušmi in drugimi paraziti.

Ker so morski prašički v naravi plen, poskušajo zakriti vsak znak šibkosti in bolezni, zato je pomembno, da smo pozorni na vsako spremembo v vedenju. Nekateri opozorilni znaki so (poleg neješčnosti, ždenja v kotu in nasršene dlake): dlaka brez leska, izpadanje dlake, prekomerno praskanje, vdrte oči, izbuljene oči, izcedek iz nosu ali oči, t. i. zaspančki, težko dihanje, dihanje z zvoki klikanja, ukanje (kot sova ali golob), slinjenje, driska, v kepe zlepljeni iztrebki, iztrebki v obliki solze, odsotnost iztrebkov, kri v urinu, pesek v urinu, smrdeč urin, okorno premikanje, občutljivost na dotik, prekomerno pitje vode, prekomerno spanje, itd.

Zelo koristno je tedensko tehtanje, saj je padec teže pogosto prvi pokazatelj, da je z živaljo nekaj narobe. Veterinarsko pomoč je potrebno poiskati čim prej, saj zaradi njihove telesne teže in metabolizma bolezni napredujejo zelo hitro.

Še ena posebnost morskih prašičkov je, da so preobčutljivi na veliko antibiotikov, vključno s penicilinom, ker jim porušijo črevesno floro. Posledica tega pa je lahko huda driska, zastoj prebave in smrt.

Pasme

 src=
Dolgodlaki morski prašiček

Obstaja veliko različnih pasem morskih prašičkov, med seboj se ločijo delno po velikosti, predvsem pa po dolžini, strukturi in barvi krzna. Ločimo jih na kratkodlake in dolgodlake pasme ter na prašičke z ravno, gladko položeno dlako, skodrano ali vrtinčasto raščeno dlako.

Od pasme je odvisna tudi nega, ki jo morski prašiček potrebuje.

Kratkodlaki

So najmanj zahtevni glede česanja in umivanja dlake, primerni za vsakega, ki se ne bo posvečal njegovemu izgledu.

Dolgodlaki

Ko je dlaka predolga, jo moramo pristriči, tudi zato, ker se rada zlepi. Lahko jih češemo, vendar ne prepogosto, da ne pride do razdraženosti kože. Če je to potrebno, jih lahko umivamo s šamponom, vendar človeški šamponi (tudi tisti za otroke ne) in mila niso primerni, ker ima njihova koža drugačno kislost, človeški šamponi pa jim s kože izperejo tudi zaščitno plast maščobe ter jo izsušijo.

Kodrasti

Imajo kodrasto dlako, zaradi česar jih je težavno česati.

Goli

Ker nimajo dlake, so bolj občutljivi na spremembe temperature. Ne smemo jih izpostavljati neposredni sončni svetlobi in prepihu. Poskrbeti moramo tudi za to, da imajo dovolj mehko steljo.

Sklici

  1. "Journal of the American Cavy Breeders Association" (angleščina). Pridobljeno dne 2008-08-07.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Avtorji in uredniki Wikipedije
original
visit source
partner site
wikipedia SL

Morski prašiček: Brief Summary ( Spanish; Castilian )

provided by wikipedia SL

Morski prašiček (znanstveno ime Cavia porcellus) kljub imenu ne spada med prašiče. Rod Cavia obsega več kot 20 vrst vendar je najpogostejša vrsta, ki jo poznamo Cavia porcellus – navadni morski prašiček.

Morski prašiček je majhna, okrogla živalca kratkih tačkic, ki je v prejšnjem stoletju postala prispodoba laboratorijske poskusne živali in pa tudi vir šal vseh vrst. V zadnjem času pa je postala tudi priljubljena domača žival, zlasti v razvitih državah zahodnega sveta.

license
cc-by-sa-3.0
copyright
Avtorji in uredniki Wikipedije
original
visit source
partner site
wikipedia SL